ORIGINAL_ARTICLE
علل و انگیزههای رواج نامهای اسلامی در قلمرو شرقی خلافت اسلامی (ایران)(12 ق تا 400 ق)
ورود اسلام به ایران و گسترش این دین، بهتدریج، الگوهای گوناگون فرهنگی رایج در این سرزمین را تغییر داد. در این میان، ایرانیان به دلایل گوناگونی چون تعریب یا عربیسازی نامها، امید به کسب ثروت و قدرت، ترس از فاتحان و بیم جان، و سرانجام از سرِ عقیده و باور به دین جدید اندکاندک نامهای ایرانی خود را کنار گذاشتند و الگوهای نامگذاری عربی ـ اسلامی را برگزیدند. این پژوهش به روش تحلیل کیفی انجام شده و نمونههای فراوانی از نامهای عربی و اسلامی را از زمان ورود اسلام به ایران تا سال 400 ق بررسی کرده است.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1940_6f4cb1d94efced90a3ed9fdb8c228743.pdf
2016-02-19
1
12
اسلام در ایران
تغییر نام
خلافت شرقی
نامگذاری در ایران
نامهای عربی ـ اسلامی
عباس
احمدوند
a_ahmadvand@sbu.ac.ir
1
استادیار گروه تاریخ و تمدن اسلامی/دانشگاه شهید بهشتی.
AUTHOR
شهرام
یوسفیفر
sh.yousefifar@yahoo.com
2
استاد پژوهشکدۀ تاریخ/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
AUTHOR
محمدحسن
بهادری
hasanbahadori1998@yahoo.com
3
کارشناس ارشد تاریخ و تمدن اسلامی/ دانشگاه شهید بهشتی.
LEAD_AUTHOR
ابن اثیر، عزالدین بن الأثیر أبوالحسن علی بن محمد الجزری (1385 ق/ 1965 م). الکامل فی التاریخ، ج 2، 3، 6، 9، بیروت: دار صادر.
1
ابن اسحاق همدانی، ابوعبدالله احمد بن محمد (1416 ق/ 1996 م). البلدان، تحقیق یوسف الهادی، بیروت: عالم الکتب.
2
ابن اسفندیار، محمد بن حسن (1366). تاریخ طبرستان، تحقیق و تصحیح عباس اقبال آشتیانی، ج 1، تهران: پدیده خاور.
3
ابن جوزی، ابوالفرج عبدالرحمن بن علی (1412 ق/ 1992 م). المنتظم فی تاریخ الأمم والملوک، ج 4 و 7، تحقیق محمد عبدالقادر عطا و مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
4
ابن حبیب بغدادی، ابوجعفر محمد بن حبیب (بیتا). المحبر، تحقیق إیلزه لیختن شتیتر، بیروت: دارالآفاق جدیده.
5
ابن حزم، علی بن احمد (1403 ق). جمهرۀ انساب العرب، تحقیق لجنۀ من العلماء، بیروت: دارالکتب العلمیه.
6
ابن خلکان، احمد بن محمد (1972 م). وفیات الأعیان و أبناء أنباء آخر الزمان، ج 5، بیروت: دارالثقافه.
7
ابن خیاط، ابوعمرو خلیفه (1415 ق/ 1995 م). تاریخ، تحقیق فواز، بیروت: دارالکتب العلمیه.
8
ابن درید، محمد بن حسن (1988 م). جمهرة اللغة، ج 2 و 3، بیروت: دارالعلم للملایین.
9
ابن سعد، محمد بن سعد بن منیع (1410 ق/ 1990 م). الطبقات الکبری، ج 5 و 6، تحقیق محمد عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
10
ابن سیده، على بن اسماعیل (1421 ق). المحکم و المحیط الأعظم، تحقیق و تصحیح عبدالحمید هنداوی، ج 6، بیروت: دارالکتب العلمیه.
11
ابن سیده، على بن اسماعیل (بیتا). المخصّص، ج 14 و 17، بیروت: دارالکتب العلمیه.
12
ابن عبدالبر، ابوعمر یوسف بن عبدالله (1412 ق/ 1992 م). الإستیعاب فی معرفۀ الأصحاب، تحقیق علی محمد البجاوی، بیروت: دارالجیل.
13
ابن قتیبه، أبومحمد عبدالله بن مسلم (1992 م). المعارف، تحقیق ثروت عکاشه، القاهره: الهیئه المصریه العامه للکتاب.
14
ابن منظور، محمد بن مکرم (1414 ق). لسان العرب، بیروت: دار صادر.
15
ابن ندیم، محمد بن اسحاق (1417 ق/ 1997 م). الفهرست، اعتنی بها و علق علیها الشیخ ابراهیم رمضان، بیروت: دارالمعرفه.
16
ابوالفرج اصفهانی، على بن الحسین (1415 ق/ 1994 م). الأغانی، ج 5، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
17
ازدی، یزید بن محمد (1427 ق). تاریخ الموصل، تصحیح و تحقیق احمد عبدالله محمود، ج 1، بیروت: دارالکتب العلمیه.
18
ازهری، محمد بن احمد (1421 ق). تهذیب اللغۀ، ج 13 و 14، بیروت: دار إحیاء التراث العربی.
19
اصفهانی، حمزه بن حسن (بیتا). تاریخ سنی ملوک الأرض و الأنبیاء، بیروت: دار مکتبه الحیات.
20
اصلانآبادی، مجید (1376). «نامهای اسلامی»، پایاننامۀ کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تهران، دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی.
21
بلاذری، ابوالحسن احمد بن یحیی (1417 ق/ 1996 م). جمل من انساب الأشراف، ج 1، 2، 3، 4، 9، تحقیق ریاض زرکلی و سُهیل زکّار، بیروت: دارالفکر.
22
بلاذری، ابوالحسن احمد بن یحیی (1988 م). فتوح البلدان، بیروت: دار و مکتبۀ الهلال.
23
بیهقى، على بن زید (1361). تاریخ بیهق، تحقیق و تصحیح احمد بهمنیار، تهران: کتابفروشی فروغی.
24
تفضلی، احمد (1385). جامعۀ ساسانی، ترجمۀ شیرین مختاریان و مهدی باقی، تهران: نشر نی.
25
جوده، جمال (1382). اوضاع اجتماعی ـ اقتصادی موالی در صدر اسلام، ترجمۀ مصطفی جباری و مسلم زمانی، تهران: نشر نی.
26
جوهرى، اسماعیل بن حماد (1376 ق). الصحاح: تاج اللغۀ و صحاح العربیه، تحقیق احمد عبدالغفور عطار، ج 1 و 2، بیروت: دارالعلم للملایین.
27
حسنی، ابوالعباس (1422 ق). المصابیح، تحقیق عبدالله بن عبدالله بن احمد الحوثی، صنعا: مؤسسۀ الامام زید بن علی الثقافیه.
28
حموی، شهابالدین یاقوت بن عبدالله (1995 م). معجم البلدان، ج 5، بیروت: دار صادر.
29
خطیب بغدادی، احمد بن علی (1417 ق). تاریخ بغداد، ج 7 و 10، تحقیق و تصحیح مصطفی عبدالقادر عطا، بیروت: دارالکتب العلمیه.
30
خلف تبریزی، محمدحسین (1361). برهان قاطع، به اهتمام دکتر محمد معین و مقدمۀ علیاکبر دهخدا و دیگران، ج 2 و 4، تهران: امیرکبیر.
31
دهخدا، علیاکبر (1377). لغتنامه، تهران: زوار.
32
دینکرد، کتاب 8، فصل 31، فقرۀ 15 به نقل از: Christensen, L, Iran Sous Les Sassanides, P. 320.
33
دینورى، ابوحنیفه (1368). اخبار الطوال، تحقیق و تصحیح عبدالمنعم عامر و جمالالدین شیال، قم: منشورات الرضی.
34
راغب اصفهانی، ابوالقاسم حسین (1404 ق). مفردات غریب القرآن، قم: دفتر نشر الکتاب.
35
روشه، گی (1367). کنش اجتماعی، ترجمۀ هما زنجانیزاده، مشهد: دانشگاه فردوسی.
36
زبیدى، محمد بن محمد (1414 ق). تاج العروس من جواهر القاموس، ج 3، تحقیق و تصحیح علی شیری، بیروت: دارالفکر.
37
زرینکوب، عبدالحسین (1371). تاریخ مردم ایران، ج 1، تهران: امیرکبیر.
38
سمعانی، ابوسعید عبدالکریم بن محمد (1382 ق/ 1962 م). الأنساب، تحقیق عبدالرحمن بن یحیی المعلمی الیمانی، ج 2 و 7، حیدرآباد: مجلس دائرۀالمعارف العثمانیه.
39
شافعی، محمد بن ادریس (1322). الأم، تحقیق احمد الحسینی، قاهره: بینا.
40
شفیعیکدکنی، محمدرضا (1387). «جامعهشناسی نامهای تاریخ اسلام»، سایت کتابخانۀ تخصصی تاریخ اسلام و ایران، 02/11/1387.
41
صفدی، خلیل بن ایبک (1420 ق). الوافیب الوفیات، تحقیق احمد الأرنؤوط و ترکی مصطفی، ج 12، بیروت: دار احیاء التراث.
42
طبری، ابوجعفر محمد بن جریر (1387 ق/ 1967 م). تاریخ الأمم والملوک، تحقیق محمد أبوالفضل ابراهیم، ج 1، 2، 3، 5، 7، 9، 11، بیروت: دار التراث.
43
عبدی، عباس (1389). چهار پژوهش در جامعهشناسی فرهنگ، تهران: ثالث.
44
قفطی، جمالالدین ابوالحسن علی بن یوسف (1347). تاریخ الحکماء، ترجمۀ فارسی از قرن یازدهم هجری، تصحیح و حواشی و مقدمۀ بهین دارائی، تهران: دانشگاه تهران.
45
گاتاها (1390). نوشته و پژوهش آبتین ساسانفر، تهران: بهجت.
46
مبرد، أبوالعباس محمد بن یزید (1407 ق/ 1987 م). الکامل فی اللغة و الأدب، تحقیق و تصحیح تغارید بیضون و نعیم زرزور، ج 1 و 3، بیروت: دار الکتب العلمیه.
47
مجمل التواریخ و القصص (بیتا). تحقیق ملکالشعراء بهار، تهران: کلاله خاور.
48
محمدی ملایری، محمد (1379). تاریخ ایران در دوران انتقال از عصر ساسانی به عصر اسلامی، ج 1، تهران: توس.
49
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1409 ق). مروج الذهب و معادن الجوهر، تحقیق اسعد داغر، ج 3، قم: دارالهجره.
50
مسکویه رازی، ابوعلی (1379). تجارب الأمم و تعاقب الهمم، ج 6، تحقیق ابوالقاسم امامی، تهران: سروش.
51
نرشخی، ابوبکر محمد (1363). تاریخ بخارا، ترجمۀ ابونصر احمد بن محمد بن نصر القباوی، تلخیص محمد بن زفر، تحقیق محمدتقی مدرس رضوی، تهران: توس.
52
نفیسی، سعید (1384). تاریخ تمدن ایران ساسانی، به اهتمام عبدالکریم جربزهدار، تهران: اساطیر.
53
نویری، شهابالدین احد بن عبدالوهاب (1423 ق). نهایۀ الارب فی فنون الأدب، قاهره: دارالکتب والوثائق القومیه.
54
واقدی، محمد بن عمر (1409 ق/ 1989 م). المغازی، تحقیق مارسدن جونس، بیروت: موسسۀ الأعلمی.
55
یسنا (2536). گزارش ابراهیم پورداود، به کوشش بهرام فرهوشی، ج 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
56
یشتها (2536). گزارش ابراهیم پورداود، به کوشش بهرام فرهوشی، ج 1 و 2، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
57
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (بیتا). تاریخ الیعقوبی، بیروت: دار صادر.
58
Christensen, Arthur (1936). L’ Iran Sous Les Sassanides, Levin & Munksgaard, Ejnar Munksgaard Copenhague.
59
Dennett, Jr and C. Daniel (1950). Conversion and the Poll Tax in Early Islam, Copyright, 1950 By The President and Fellows of College, Distributed in Great by Geoffrey Cumberlege Oxford University Press London, Printed in The United States of America.
60
ORIGINAL_ARTICLE
افسانۀ مرگ یزدگرد بزهگر
افسانة مشهور مرگ یزدگرد یکم (399-420 م) آشکارا ساخته و پرداختۀ بزرگان و موبدان زردشتیِ دورۀ ساسانیان بود که با ترجمة خداینامه و با کمک تاریخنویسان عرب و ایرانی روزگار اسلامی بر آن آگاهی یافتند. طبق اجزای داستان مزبور مردم مرگ یزدگرد را خواست خداوند و اسب را فرشتة خداوند برای کشتن یزدگرد و برای رهانیدن آنها از بیدادگریهای وی دانستند. پرسش این است که چرا در دورۀ ساسانیان چنین داستانی دربارۀ مرگ یزدگرد یکم ساخته شده و کارکرد آن چه بوده است؟ تاکنون پژوهندگان تاریخ ساسانیان ناخشنودی موبدان و بزرگان زردشتی از سیاستهای بردباری دینی یزدگرد یکم با مسیحیان و یهودیان را سبب قتل و برساختن داستان مرگ او دانستهاند. در این پژوهش نشان خواهیم داد که یزدگرد یکم بر اثر بیماری مرده است و سپس بزرگان و موبدان کینهجو، در کوشش برای نابودی یاد یزدگرد، مرگ او را در چهارچوب افسانه و همچون پادافرهی ایزدی و شایستۀ پادشاهی بزهگر بازگو کردهاند.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1945_515f19d5c53ff9bb7e6a8413cc05d0c8.pdf
2016-02-19
13
23
ساسانیان
یزدگرد یکم
موبدان زردشتی
چشمة سو
اسب
شهرام
جلیلیان
jalilianshahram@yahoo.com
1
دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه شهید چمران اهواز
LEAD_AUTHOR
ابن بلخی (1374). فارسنامۀ ابن بلخی، بر اساس متن مصحح لسترنج و نیکلسون، توضیح و تحشیه از منصور رستگار فسایی، شیراز: بنیاد فارسشناسی.
1
آسموسن، ی. پ. (1377). «مسیحیان در ایران»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، جلد 3/ قسمت 2، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
2
اصفهانی، حمزه بن حسن (1346). تاریخ پیامبران و شاهان (سنی الملوک الارض و الانبیاء)، ترجمۀ جعفر شعار، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
3
انزابینژاد، رضا و یحیی کلانتری (به کوشش) (1373). تجاربُ الاُمم فی اخبار ملوک العرب و العجم، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
4
آیدنلو، سجاد (1386). «اسب دریایی در داستانهای پهلوانی»، از اسطوره تا حماسه (هفت گفتار در شاهنامهپژوهی)، تهران: سخن.
5
بروسیوس، ماریا (1388). ایران باستان، ترجمۀ عیسی عبدی، تهران: ماهی.
6
بلعمی، ابوعلی محمد بن محمد (1385). تاریخ بلعمی، به تصحیح محمدتقی بهار، به کوشش محمد پروین گنابادی، تهران: زوار.
7
بهار، محمدتقی (به تصحیح) (1383). مجمل التواریخ و القصص، تهران: دنیای کتاب.
8
بهار، مهرداد (مترجم) (1369). بندهشن، تهران: توس.
9
بهزادی، رقیه (مترجم) (1368). بندهشن هندی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
10
بویس، مری (1381). زردشتیان؛ باورها و آداب دینی آنها، ترجمۀ عسکر بهرامی، تهران: ققنوس.
11
بیرونی، ابوریحان (1363). آثار الباقیه، ترجمۀ اکبر داناسرشت، تهران: امیرکبیر.
12
پورداود، ابراهیم (1356). یشتها، ج 2، به کوشش بهرام فرهوشی، تهران: دانشگاه تهران.
13
ثعالبی مرغنی، حسین بن محمد (1372). شاهنامۀ کُهن: پارسی تاریخ غُرر السیر، ترجمۀ محمد روحانی، مشهد: دانشگاه فردوسی مشهد.
14
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر (1386). تاج، آیین کشورداری در ایران و اسلام، ترجمۀ حبیباله نوبخت، تهران: آشیانۀ کتاب.
15
جلیلیان، شهرام (مترجم) (1388). شهرستانهای ایرانشهر با آوانویسی، ترجمۀ فارسی و یادداشتها از تورج دریایی، تهران: توس.
16
جهانپور، فاطمه (1386). «بررسی ریشهشناختی نام «چشمة سو» (چشمة سبز)»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی مشهد (علمی ـ پژوهشی)، ش 156.
17
حسینی قمی، قاضی احمد بن شرفالدین الحسین (1363). خلاصه التواریخ، به تصحیح احسان اشراقی، تهران: دانشگاه تهران.
18
خواجه نظامالملک، حسن بن علی (1358). سیاستنامه، به کوشش جعفر شعار، تهران: کتابهای جیبی.
19
خوارزمی، ابوعبدالله محمد بن احمد بن یوسف کاتب (1347). ترجمۀ مَفاتیح العُلُوم، ترجمۀ حسین خدیو جم، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
20
خورنی، موسی (1380). تاریخ ارمنیان، ترجمۀ ادیک باغداساریان (ا. گرمانیک)، تهران: ادیک باغداساریان.
21
دریایی، تورج (1383). شاهنشاهی ساسانی، ترجمۀ مرتضی ثاقبفر، تهران: ققنوس.
22
دزفولیان، کاظم (1387). اعلام جغرافیایی در متون ادب فارسی تا پایان قرن هشتم، تهران: دانشگاه شهید بهشتی.
23
دوشنگیمن، ژاک (1377). «دین زرتشت»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، جلد 3/ قسمت 2، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
24
دینوری، ابوحنیفه احمد بن داود (1381). اخبار الطوال، ترجمۀ محمود مهدوی دامغانی، تهران: نشر نی.
25
راشدمحصل، محمدتقی (1366). گزیدههای زادسپرم، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
26
زرینکوب، عبدالحسین (1373). تاریخ مردم ایران (1)؛ ایران قبل از اسلام، تهران: امیرکبیر.
27
زمردیان، محمدجعفر (1382). «نگرشی بر چشمهها و دریاچههای پیرامونی مشهد از دیدگاه اکوتوریسم»، جغرافیا و توسعة ناحیهای، س 1، ش 2، پاییز و زمستان.
28
زمردیان، محمدجعفر (1383). «دریاچة چشمة سبز گلمکان»، جغرافیا و توسعة ناحیهای، ش 3، پاییز و زمستان.
29
سیدی، مهدی (1385). «چشمة سبز توس»، شاهنامهپژوهی، ج 1، با نظارت محمدرضا راشدمحصل، مشهد: فرهنگسرای فردوسی.
30
شاپور شهبازی، علیرضا (1389). تاریخ ساسانیان: ترجمۀ بخش ساسانیان از کتاب تاریخ طبری و مقایسۀ آن با تاریخ بلعمی، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
31
شیپمان، کلاوس (1384). مبانی تاریخ ساسانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
32
صادقی، علیاشرف (1382). «محل آذر برزین مهر»، نامة ایران باستان، مجلة بینالمللی مطالعات ایرانی، س 3، ش 2، پاییز و زمستان.
33
طبری، محمد بن جریر (1352). تاریخ طبری یا تاریخ الرُسُل و المُلُوک، ج 2، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
34
فرای، ریچارد نلسون (1382). تاریخ باستانی ایران، ترجمۀ مسعود رجبنیا، تهران: علمی و فرهنگی.
35
فرای، ریچارد نلسون (1373). «تاریخ سیاسی ایران در دورة ساسانیان»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، جلد 3/ قسمت 1، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمة حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
36
فردوسی، ابوالقاسم (1386). شاهنامه، به کوشش جلال خالقی مطلق و محمود امیدسالار، دفتر ششم، تهران: مرکز دایرةالمعارف بزرگ اسلامی.
37
کریستنسن، آرتور امانوئل (1374). ایران در زمان ساسانیان، ترجمۀ رشید یاسمی، تهران: دنیای کتاب.
38
گردیزی، عبدالحی الضحاک ابن محمود (1347). زین الأخبار، به مقابله و تصحیح و تحشیه و تعلیق عبدالحی حبیبی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
39
گیرشمن، رمان (1374). ایران از آغاز تا اسلام، ترجمۀ محمد معین، تهران: علمی و فرهنگی.
40
مستوفی، حمدالله (1362). نزهة القلوب، به تصحیح گای لسترنج، تهران: دنیای کتاب.
41
مسعودی، علی بن حسین (1365). التنبیه و الاشراف، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
42
مسعودی، علی بن حسین (1382). مروجُ الذَهَب و معادن الجوهر، ج 1، ترجمۀ ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
43
مشکور، محمدجواد (1367). تاریخ سیاسی ساسانیان، ج 1، تهران: دنیای کتاب.
44
مقدسی، مطهر بن طاهر (1349). آفرینش و تاریخ، ج 3، ترجمة محمدرضا شفیعی کدکنی، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
45
میرخواند، محمد بن خاوند شاه بن محمود (1338). تاریخ روضه الصفا، ج 1، به تصحیح عباس پرویز، تهران: خیام.
46
میلر، ویلیام مکالوی (1382). تاریخ کلیسای قدیم در امپراتوری روم و ایران، ترجمۀ علی نخستین، تهران: اساطیر.
47
نتصر، آمنون (1351). «شاهان ساسانی در تلمود؛ شاپور اول، شاپور دوم، و یزدگرد اول»، مجلۀ دانشکدۀ ادبیات و علوم انسانی (یادنامۀ سعید نفیسی)، س 19، ش 1-2، شمارة پیاپی 78.
48
نفیسی، سعید (1383). مسیحیت در ایران تا صدر اسلام، تهران: اساطیر.
49
نولدکه، تئودور (1378). تاریخ ایرانیان و عربها در زمان ساسانیان، ترجمۀ عباس زریاب خویی، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
50
نیوسنر، ج. (1377). «یهودیان در ایران»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، جلد 3/ قسمت 2، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
51
همدانی، محمد بن محمود (1375). عجایبنامه، عجایب المخلوقات و غرایب الموجودات، ویرایش جعفر مدرس صادقی، تهران: نشر مرکز.
52
وینتر، انگلبرت و بئاته دیگناس (1386). روم و ایران دو قدرت جهانی در کشاکش و همزیستی، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: نشر و پژوهش فرزان روز.
53
یارشاطر، احسان (1373). «پیشگفتار»، تاریخ ایران از سلوکیان تا فروپاشی دولت ساسانی، جلد 3/ قسمت 1، پژوهش دانشگاه کمبریج، گردآورنده احسان یارشاطر، ترجمۀ حسن انوشه، تهران: امیرکبیر.
54
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوب (1366). تاریخ یعقوبی، ج 1، ترجمۀ محمدابراهیم آیتی، تهران: علمی و فرهنگی.
55
Boyce, M. (1985). “Adur Burzen Mihr”, Encyclopaedia Iranica, Ehsan Yarshater (ed.), London: Routledge & Kegan Paul, Vol. I.
56
Cameron, A. (1969-1970). “Agathias on the Sassanians”, Dumberton Oaks Papers, Vol. 23.
57
Cameron, A. (1993). The Later Roman Empire, London: Harvard University Press.
58
Greatrex, Geoffrey and Jonathan Bardill (1976). “Antiochus the Praepositus: A Persian Eunuch at the Court of Theodosius II”, Dumbarton Oaks Papers, Vol. 50.
59
McDonough, Scott (2008). “A Second Constantine? The Sasanian King Yazdgard in Christian History and Historiogralhy”, Journal of Late Antiquity, Vol. 1.
60
Procopios of Caesarea (1954). History of the Wars, With an English trans. H. B. Dewing, London and Cambridge: Loeb Classics Library.
61
Shapur Shahbazi, A. (2003). “The Horse that Killed Yazdagerd “the Sineer”, Paitimāna, (Essay in Iranian Indo-European and Indian Studies in Honor of Hanns-Peter Schmidt), Siamak Adhami (ed.), California: Mazda Publishers, Costa Mesa.
62
Widengren, Geo (1961). “The Status of the Jews in the Sassanian Empire”, Iranica Antiqua, Vol. I.
63
ORIGINAL_ARTICLE
روابط حقوقی زن و مرد دورة قاجار در نظام خانواده
شریعت اسلام حدود و تعاریفی مشخص از روابط حقوقی زن و مرد در نهاد خانواده مطرح کرده است. بر اساس آن، اولین رابطة حقوقی عناصر مذکور با برقراری ازدواج شکل میگیرد. در صورتی که رابطة اجتماعی مزبور با گسیختگی خانواده قطع شود، نوعی دیگر از روابط حقوقی برقرار میشود که مؤلفههای خاص خود را داراست. در پژوهش حاضر، با استناد به اسناد و دیگر منابع همسو، ضوابط و چالشهای حاکم بر روابط حقوقی زن و مرد در چهارچوب خانواده را در دورة قاجار بازنمایی میکنیم و این روابط را در دو حیطة حقوق مالی چون مهریه و نفقه و حقوق غیرمالی چون حضانت فرزند وامیکاویم. یافتههای این پژوهش میتواند چشماندازی از سیر قوانین فقهی حاکم بر خانواده را در این مقطع نشان دهد و تا حدودی به شفافسازی جوانبی از تاریخ اجتماعی و حقوقی دورة قاجار منتهی شود.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1950_7e23b525ea7af3198744f160a458c8e7.pdf
2016-02-19
33
51
روابط حقوقی
زوج
نهاد خانواده
دورة قاجار
مرتضی
دهقاننژاد
mdehqannejad@yahoo.com
1
استاد گروه تاریخ/ دانشگاه اصفهان
AUTHOR
الهه
محجوب
e.mahjoub11@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ/ دانشگاه اصفهان
LEAD_AUTHOR
ابهری، حمید و جواد طهماسبی (1388). «موجبات طلاق به درخواست زوجه در حقوق ایران و فقه امامیه»، فصلنامة تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، س 6، ش 18.
1
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1373). «زن در جامعة قاجار (موقعیت اجتماعی زنان در آغاز قرن 14 ق)»، کلک، ش 55 و 56.
2
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1377). اینجا طهران است، تهران: تاریخ ایران.
3
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره و سعید روحی (1385). در محضر شیخ فضلالله نوری، تهران: تاریخ ایران.
4
امامی، سیدحسن (1372). حقوق مدنی، ج 5، تهران: اسلامیه.
5
پولاک، یاکوب ادوارد (1361). سفرنامة پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
6
تاجالسلطنه (1361). خاطرات تاجالسلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران: تاریخ ایران.
7
ترکچی، فاطمه و علی ططری (1390). اسناد بانوان در دورة مشروطیت (دورة دوم و سوم مجلس شورای ملی)، تهران: کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
8
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
9
دالمانی، هانری رنه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمة فرهوشی، تهران: ابنسینا و امیرکبیر.
10
دهخدا، علیاکبر (1337). لغتنامه، ج 31، تهران: دهخدا.
11
رضایی، امید (1390). درآمدی بر اسناد شرعی دورة قاجار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
12
سرنا، کارلا (1362). آدمها و آیینها در ایران، ترجمة علیاصغر سعیدی، بیجا: نقش جهان.
13
سعدوندیان، سیروس (1379). درآمدی بر جمعیتشناسی تاریخی ایران در عصر قاجار، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
14
شهری، جعفر (1367). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، ج 1، تهران: رسا.
15
شهید ثانی (بیتا). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، ج 1، قم: دارالهدی الطباعه والنشر.
16
عینالسلطنه، قهرمان میرزا سالور (1378). روزنامة خاطرات عینالسلطنه (قهرمان میرزا سالور)، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج 9، تهران: اساطیر.
17
کاتوزیان، ناصر (1375). دورة مقدماتی حقوق مدنی خانواده، تهران: یلدا.
18
محقق داماد، سیدمصطفی (1368). حقوق خانواده، تهران: علوم اسلامی.
19
منصور، جهانگیر (1385). قانون اساسی جمهوری اسلامی و قانون مدنی، تهران: دوران.
20
مونسالدوله (1380). خاطرات مونسالدوله، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین نگارستان کتاب.
21
مهرآبادی، میترا (1379). زن ایرانی به روایت سفرنامهنویسان فرنگی، تهران: آفرینش.
22
نوایی، عبدالحسین (1383). مهد علیا به روایت اسناد، تهران: اساطیر.
23
ورهرام، غلامرضا (1367). نظام سیاسی در سازمانهای اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران: معین.
24
ویشارد، جان (1363). بیست سال در ایران، ترجمة علی پیرنیا، بیجا: نوین.
25
ویشته، عباس (1388). «نگاهی حقوقی به تأمین نفقه در پیشگیری از طلاق»، فصلنامة شورای فرهنگی اجتماعی زنان، س 11، ش 43.
26
ویلسن، آرنولد (1363). سفرنامة ویلسن (تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران)، ترجمة حسین سعادت نوری، تهران: وحید.
27
هدایت، مهدی قلیخان (1385). خاطرات و خطرات توشهای از تاریخ شش پادشاه و گوشهای از دورة زندگی من، تهران: زوار.
28
اسناد
29
سازمان اسناد ملی ایران (س.ا.م.ا)
30
تعیین وکیل توسط خانم آغا برای دریافت حقوقش (1337 ق). 11/78591-298.
31
درخواست مهلت عبدالرزاق به منظور پرداخت حقوق زن مطلقهاش (1331 ق). 1728-360.
32
شکایت خدیجه خانم جهت دریافت نفقه (1330 ق). 8/68348-298.
33
شکایت آغابیگم دربارة عدم صحت طلاقش (1338 ق). 11/77524-298.
34
شکایت خاور خانم دربارة تعیین تکلیف (1338 ق). 6/38043-298.
35
شکایت خدیجه خانم جهت دریافت نفقه (1330 ق). 5/68348-298.
36
شکایت شهربانو دربارة مهریهاش (1329 ق). 2/34674-298.
37
شکایت عیال مشهدی علی کفاش دال بر عدم پرداخت حقوق وی (1329 ق). 3946-360.
38
شکایت کربلایی قاسم دربارة طلاق همسرش (1338 ق). 11/77629-298.
39
طلاقنامة آغابیگم و محمدعلیخان آژان (1337 ق). 8/77524-298.
40
طلاقنامة خانم آغا (1337 ق). 12/78591-298.
41
مصالحهنامة کوک سلطان (1322 ق). 13738-293.
42
مصالحهنامة مونسآغا (1341 ق). 10/22783-296.
43
مصالحهنامة هدایتاللهخان اردستانی و همسرش (1339 ق). 4 و 2 و 1/24469-296.
44
مکاتبة شمسالعلما دربارة تعیین نفقة اعتضادالملوک (1334 ق). 3/18673-296.
45
نکاحنامة مشهدی علی (1320 ق). 3/345741-298.
46
نکاحنامة مونسآغا (1338 ق). 9/22783-296.
47
وکالتنامة طلاق زهرا خانم (1299 ق). 4669-296.
48
وکالتنامة مولوده خانم (1336 ق). 10/77825-298.
49
اسناد مرکز اسناد اصفهان
50
شکایت زن جوشقانی برای دریافت حقوقش (1337 الف ق). 003/7550-293.
51
شکایت زن جوشقانی برای دریافت حقوقش (1337 ب ق). 7477-293،1337.
52
اسناد وبسایت دنیای زنان در دورة قاجار: مجموعة کارن
53
صلحنامة عفت خانم و کربلایی حسین تبریزی (1343 ق). 1252A176.
54
طلاقنامة بتول خانم و میرزا آقا (1335 ق). 1252A174.
55
اسناد وبسایت دنیای زنان در دورة قاجار: مجموعة لاجوردی
56
نکاحنامة بتول خانم با محمدحسن (1339 ق). 13116A76.
57
نکاحنامة میرزا اسدالله (1296 ق). 13116A75.
58
ORIGINAL_ARTICLE
تاریخ، جامعه، و بازنمایی کارکردهای ایدئولوژیک عکاسی در دورة قاجار: پیش و پس از مشروطه
تاریخ عکاسی در ایران تافتهای جدابافته از تاریخ این سرزمین نیست. از این رو، توجه به زمینة سیاسی و اجتماعی میتواند منظر مناسبی برای بازخوانی آن فراهم آورد. به منظور درک بهتر شرایط عکاسی در ایران در دورة قاجار (پیش و پس از مشروطه) و نقش این رسانة نوپا در فضای آن دوران، نگارندگان دریچة «گفتمان» را به روی تاریخ عکاسی در ایران میگشایند تا به این سؤال پاسخ دهند که چه گفتمانی و چگونه در این دوره صورتبندی شده است و این گفتمان چه ارتباطی با قدرت دارد؟ از سوی دیگر، غلبة این گفتمان به طرد چه گفتمانی منجر شده است؟ چهارچوب مفهومی و روششناختی این تحقیق بر اساس اندیشههای میشل فوکو است. هدف از این مطالعه تبارشناسی گفتمان عکاسی در دورة پیش و پسامشروطه و بررسی نقش ایدئولوژیک عکاسی در آن دوره است. نگارندگان در آغاز به شرایط ظهور گفتمان عکاسی در دورة قاجار میپردازند و در رویهای تاریخی روشن میسازند که گفتمان «سیاسی»، با توجه به برداشت سنتی از «سیاست» و قدرت، در این دوره صورتبندی شده و غالب آمده و همین گفتمان، به تبع انقلاب مشروطه، به نحوی اساسی تغییر شکل یافته است. سرانجام، گفتمان (غالب) سیاسی به طرد گفتمان (خاموش) اجتماعی در تاریخ عکاسی ایران منجر شده است.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1951_f5cf4fa7670e6adc8b68e2b0015fb12a.pdf
2016-02-19
53
82
تاریخ
تبارشناسی
جامعه
سیاست
عکاسی
قدرت
گفتمان
حسن
زین الصالحین
h.salehi13@gmail.com
1
* کارشناس ارشد عکاسی/ دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
نعمت الله
فاضلی
nfazeli@hotmail.com
2
دانشیار دانشکدة علوم اجتماعی/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
AUTHOR
احمدی، بابک (1389). از نشانههای تصویری تا متن، تهران: نشر مرکز.
1
اخوت، احمد (1388). دو بدن شاه: تأملاتی دربارة نشانهشناسی بدن و قدرت، تهران: خجسته.
2
اوری، پیتر و دیگران (ویراستار) (1388). تاریخ ایران کمبریج، قسمت سوم (دورة پهلوی)، ترجمة تیمور قادری، تهران: مهتاب.
3
تاجیک، محمدرضا (1384). روایت هویت و غیریت در میان ایرانیان، تهران: فرهنگ گفتمان.
4
دمندان، پریسا (1377). چهرهنگاران اصفهان، تهران: دفتر پژوهشهای ایران.
5
دمندان، پریسا و فریبا فرزام (1382). هزار جلوة زندگی، تصویرهای ارنست هولستر از عهد ناصری، تهران: مرکز اسناد و مدارک میراث فرهنگی.
6
ذکاء، یحیی (1384). تاریخ عکاسی و عکاسان پیشگام در ایران، تهران: علمی و فرهنگی.
7
ربیعی، منیژه (1384). «از وقایع الاتفاقیه تا تملق ناصری»، روزنامة شرق، ش 16.
8
ستاری، محمد (1387). در مقدمة سیر تحول عکاسی نوشتة پطر تاسک، تهران: سمت.
9
ستاری، محمد و مهدی عراقچیان (1389). «عکاسی قاجار: نگاه شرقی، نگاه غربی»، نشریة هنرهای زیبا، ش 42.
10
شهری، جعفر (1378). تاریخ اجتماعی ایران در قرن 13: زندگی و کسب و کار، ج 1 و 3، تهران: مؤسسة خدمات فرهنگی رسا.
11
شیخ، رضا (1384). «ظهور شهروند شاهوار»، ترجمة فرهاد صادقی، فصلنامة عکسنامه، س 5، ش 19.
12
شیخ، رضا (1386). «انقلاب مشروطه، هویت ملی، و خرد تاریخهای تصویری»، ترجمة احمدرضا تقاء، فصلنامة عکسنامه، س 6، ش 26.
13
صافی، قاسم (1368). کارتپستالهای تاریخی ایران، تهران: مؤسسة فرهنگی گسترش هنر.
14
طهماسبپور، محمدرضا (1387). ناصرالدینشاه عکاس، تهران: تاریخ ایران.
15
طهماسبپور، محمدرضا (1389). از نقره و نور، تهران: تاریخ ایران.
16
عاصمی، محمد (1355). ایران در یکصد و سیزده سال پیش، تهران: مرکز مردمشناسی ایران و وزارت فرهنگ و هنر.
17
عاقلی، باقر (1379). روزشمار تاریخ ایران، تهران: نشر گفتار.
18
فوکو، میشل (1389). دیرینهشناسی دانش، ترجمة عبدالقادر سواری، تهران: نشر گام نو.
19
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1380). تضاد دولت و ملت: نظریة تاریخ و سیاست در ایران، ترجمة علیرضا طیب، تهران: نشر نی.
20
کاتوزیان، محمدعلی همایون (1391). اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسلة پهلوی، ترجمة محمدرضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران: نشر مرکز.
21
کسروی، احمد (1363). تاریخ مشروطة ایران، تهران: امیرکبیر.
22
محبوب نریمانی، الهه و بهزاد نعمتی (به کوشش) (1384). گزیدة عکسهای تاریخی موجود در مرکز اسناد آستان قدس رضوی، مشهد: انتشارات سازمان کتابخانهها، موزهها، و مرکز اسناد آستان قدس رضوی.
23
محمدزاده، محمد (1389). کهن پرترههای ایران، مشهد: دانش موسوی.
24
مستوفی، عبدالله (1386). شرح زندگانی من، ج 1، تهران: هرمس.
25
میلز، سارا (1388). گفتمان، ترجمة فتاح محمدی، زنجان: نشر هزارة سوم.
26
میلز، سارا (1389). میشل فوکو، ترجمة داریوش نوری، تهران نشر مرکز.
27
ناطق، هما (1358). مصیبت وبا و بلای حکومت، ج 2، تهران: نشر گستره.
28
هیندس، باری (1390). گفتارهای قدرت از هابز تا فوکو، ترجمة مصطفی یونسی، تهران: پردیس دانش.
29
Cadava, Eduardo (1997). Words of Light: Theses on the Photography of History, London: Princeton University Press.
30
Foucault, Michel (1978). The history of sexuality, Vol. I: An Introduction, translated from the French by Robert Hurley, New York: Vintage books.
31
Foucault, Michel (1981). The order of discourse, in the Untying the Text: a Post-Structuralist Reader by Robert Young, London: Routledge and Kegan Paul, Boston.
32
Foucault, Michel (1982). ‘The Subject and Power’, Critical Inquiry, Vol. 8, No. 4.
33
Foucault, Michel (1988). Politics, Philosophy, Culture: Interviews and other writing, United states of America: Rouledge, Chapton & Hall.
34
Foucault, Michel (1995). Discipline and Punish: the birth of the prison, trans. Alsn Sheridan, United states of America: Random House.
35
Hall, Stuart (1992). Formation of Modernity, Introduction to sociology, London: Polity Press.
36
Warner Marien, Mary (2010). Photography: a Cultural History, London: Pearson Education.
37
ORIGINAL_ARTICLE
ظهور شهر و شهرنشینی در قرون وسطی از برابریخواهی اصناف پیشهوری تا تسلط اصناف تجاری
با هجوم ژرمنها به امپراتوری روم غربی و سقوط آن، اقتصاد پولی ـ مبادلهای و زندگی شهرنشینی به نازلترین حد خود رسید. اقتصاد و تولید در جامعة غربی بر تولید کشاورزی و مبادلة تهاتری استوار و روستاها به جای شهرها مرکز اصلی حیات سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شدند؛ اما از قرن دوازدهم مجدداً شهرها قدرت گرفتند. در این مقاله، با تکیه بر منابع و به روش تاریخی، سعی میکنیم تصویری از ظهور دوبارة شهرها در اروپای قرون وسطی ارائه دهیم. از قرن دوازدهم بر اثر تحولات تکنیکی، افزایش تولید و بهبود تغذیه جمعیتی مازاد بر نیاز بخش کشاورزی روانة شهرها و جذب در تولید پیشهوری و خدماتی شد. شهرها در اواخر قرون وسطی، در پی استقلالخواهی و جلب حمایت پادشاهان، ستیزه با نظام فئودالیسم را آغاز کردند.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1952_015b1599a400592170fdcb6341df068c.pdf
2016-02-19
83
102
فئودالیسم
اروپای قرون وسطی
تجارت
اصناف
شهرنشینی
کریم
سلیمانی
soleimanyk@gmail.com
1
دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه شهید بهشتی
AUTHOR
مهدی
پرواره
me.parvareh61@gmail.com
2
دکتری تاریخ/ دانشگاه شهید بهشتی
LEAD_AUTHOR
آگیبالووا، و. و ک. م. دنسکوی (2537). تاریخ سدههای میانه، ترجمة رحیم رئیسنیا، تهران: پیام.
1
برودل، فرناند (1372). سرمایهداری و حیات مادی 1800-1400، ترجمة بهزاد باشی، تهران: نشر نی.
2
برینتون، کرین و دیگران (1338). تاریخ تمدن غرب و مبانی آن در شرق، ترجمة پرویز داریوش، تهران: کتابخانة ابنسینا.
3
بکر، کارل ل. و فردریک دنکاف (1380). سرگذشت تمدن، علیمحمد زهما، تهران: علمی و فرهنگی.
4
بنهولو، لئوناردو (1385). شهرهای قرون وسطی، ترجمة پروانه موحد، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
5
داب، موریس (1379). مطالعاتی در زاد و رشد سرمایهداری، ترجمة حبیبالله تیموری، تهران: نشر نی.
6
داب، موریس و دیگران (1359). گذر از فئودالیسم به سرمایهداری، ترجمة احمد تدین، تهران: توکا.
7
دالین، و. و دیگران (1366). تاریخ فرانسه، تهران: پیشرو.
8
فکوهی، ناصر (1384). انسانشناسی شهری، تهران: نشر نی.
9
گمپل، ژان (1374). انقلاب صنعتی در قرون وسطی، ترجمة مهدی سبحانی، تهران: نشر مرکز.
10
مامفورد، لوئیز (1381). مدنیت و جامعة مدنی در بستر تاریخ، ترجمة احمد عظیمی بلوریان، تهران: رسا.
11
مامفورد، لوئیز (1385). فرهنگ شهرها، ترجمة عارف اقوامی مقدم، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات شهرسازی و معماری.
12
متروپولسکی (بیتا). تحولات اجتماعی، ترجمة م. پ. کاشانی، تهران: چاپخش.
13
متروپولسکی و دیگران (2537). زمینة تکامل اجتماعی، ترجمة پرویز بابایی، بیجا.
14
وبر، ماکس (1374). اخلاق پروتستانی و روح سرمایهداری، ترجمة عبدالمعبود انصاری، تهران: سمت.
15
وبر، ماکس (1384). شهر در گذر زمان، ترجمة شیوا کاویانی، تهران: شرکت سهامی انتشار.
16
Allmand, Christppher (1998). The New Cambridge Medieval History: 1415-1500, Vol. 7, New York: Cambridge University Press.
17
Backman, Clifford R. (2003). The Worlds of Medieval Europe, New York: Oxford University Press.
18
Benedict, Philip (1992). Cities and Social Change in Early Modern France 1500–1800, New York: Routledge.
19
Breisach, Ernst (1994). Historiography: Ancient, Medieval & Modern, Chicago: Chicago University Press.
20
Cipolla, Carlo M. (1993). Before the Industrial Revolution: European Society and Economy, 1000–1700, London: Routledge.
21
Clark, Peter (2009). European Cities and Towns: 400-2000, New York: Oxford University Press.
22
Crouzet, Francois (2001). A History of the European Economy, 1000–2000, Virginia: University Press of Virginia.
23
Dyer, Christopher (2000). Everyday Life in Medieval England, New York: Cambridge University Press.
24
Dyer, Christopher (2005). An Age of Transition? Economy and Society in England in the Later Middle Ages, New York: Oxford University Press.
25
Epstein, S. R. (2001). Town and Country in Europe 1300-1800, Cambridge: Cambridge University Press.
26
Epstein, S. R. and Maarten Prak (2008). Guilds, Innovation, and the European Economy, 1400–1800, New York: Cambridge University Press.
27
Hause, Stephen and William Maltby (2004). Western Civilization: A History Of European Society, London: Wadsworth Publishinged.
28
Hohenberg, Paul M. and Lynn Hollen Lees (1996). The Making of Urban Europe, 1000-1994, Massachusetts: Harvard University Press.
29
Lansing, Carol and D. Edward English (eds.) (2009). A Companion to the Medieval World, Oxford: Blackwell.
30
Le Goff, Jacques (1988). Medieval Civilization: 400-1500, trans. Julia Barroow, Oxford: Blackwell Publishing Ltd.
31
Le Goff, Jacques (2005). The Birth of Europe, trans. Janet Lloyd, Oxford: Blackwell Publishing.
32
Lopez, Roberto (1976). The Commercial Revolution of the Middle Ages, 950–1350, Cambridge: Cambridge University Press.
33
Luscambe, David and Jonathan Riley-Smith (2004). The New Cambridge Medieval History 1024-1198, Vol. 4, Part 2, Cambridge: Cambridge University Press.
34
Maddicott, J. R. and D. M. Palliser (2000). The Medieval State, London and Rio Grande: The Hambledon Press.
35
Palliser, D. M. (2000). The Cambridge Urban History of Britain: 600-1540, Vol. 1, Cambridge: Cambridge University Press.
36
Pirenne, Henri (1937). Economic and Social Histoty of Medieval Europe, trans. I. E. Clegg, New York: Harcourt, Brace and Company.
37
Pirenne, Henri (1946). Medieval Cities: Their Origins and the Revival of Trade, trans. Frank D. Halsey, Princeton: Princeton University Press.
38
Postan, M. M., H. J. Habakkuk, and Edward Miller (1987). The Cambridge Economic History: Trade and Industry in the Middle Ages, Vol. 2, Cambridge: Cambridge University Press.
39
Pounds, Norman John Greville (2005). The Medieval City, Westport: Greenwood Press.
40
Reuter, Timothy (1999). The New Cambridge Medieval History, Vol. 3, Cambridge: Cambridge University Press.
41
Tellier, Luc-Normand (2009). Urban World History: an Economic and Geographical Perspective, Québec: Presses de l’Université du Québec.
42
Tilly, Charles (1975). The Formation of National States in Western Europe, New Jersey: Princeton University Press.
43
Toman, Rolf (ed.) (1990). The High Middle Ages in Germany, Coln: Benedikt Taschen.
44
Trevor, Dean (2000). The Towns of Italy: in the Later Middle Ages, Manchester: Manchester University Press.
45
Wolfe, Michael (2009). Walled Towns and the Shaping of France: From the Medieval to the Early Modern Era, New York: Palgrave & Macmillan.
46
ORIGINAL_ARTICLE
اعتیاد و مصرف مواد مخدر در قرون میانة تاریخ ایران
اعتیاد به مواد مخدر یکی از دغدغههای جامعة ایرانی طی تاریخ آن محسوب میشود. پیدایش بعضی از انواع مواد مخدر و اشکالی از اعتیاد در ایران به قرون میانة تاریخ کشورمان بازمیگردد. پژوهش پیش رو به روش توصیفی ـ تحلیلی در پی پاسخ به این سؤال است که مصرف مواد مخدر در قرون میانة تاریخ ایران چه وضعیتی داشته است؟ یافتههای پژوهش حکایت از آن دارد که انواع مواد مخدر و در رأس آن تریاک و حشیش در آن دوران با کارکردهای درمانی، تفننی ـ تفریحی، تسکینبخشی و نیز سیاسی ـ انتقامی رواج داشت. نگرش عمومی به مواد مخدر به علت عوارض و پیامدهای نامطلوب آن در حوزههای فردی و اجتماعی منفی بود. همچنین حکومتها در قبال مسئلة اعتیاد، غالباً به دلایلی چون مشغلههای سیاسی ـ نظامی یا علقههای شخصی به مواد مخدر، سیاست بازدارندهای در پیش نمیگرفتند و صرفاً دربارة سربداران و به طور گذرا از سیاست ممنوعیت استعمال مواد مخدر در این دوران اطلاعاتی در دست است.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1953_5d703aa4756a3cf789bdfc1fccb49e29.pdf
2016-02-19
103
124
مواد مخدر
اعتیاد
تاریخ ایران
قرون میانه
امامعلی
شعبانی
shabani.2009@gmail.com
1
استادیار گروه تاریخ/ دانشگاه اراک
LEAD_AUTHOR
رقیه مرادی
گیگلو
r.morad65@yahoo.com
2
کارشناس ارشد تاریخ/ دانشگاه اراک.
AUTHOR
آیتی، عبدالمحمد (1383). تحریر تاریخ وصاف، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
1
ابن خلکان، شمسالدین احمد (1380). منظر الانسان، ترجمة احمد بن محمد السنجری، ارومیه: دانشگاه ارومیه.
2
ابن کثیر، ابولفداء اسماعیل بن عمر (1986 م/ 1407 ق). البدایه و النهایه، بیروت: دارالفکر.
3
ابنسینا (1362). قانون در طب، ترجمة عبدالرحمن شرفکندی (ههژار)، تهران: سروش.
4
ابنسینا (1367). قانون در طب، ترجمة عبدالرحمن شرفکندی (ههژار)، تهران: سروش.
5
ابودلف، مسعر بن مهلهل (1354). سفرنامة ابودلف در ایران، ترجمة ابوالفضل طباطبایی، تهران: زوار.
6
احتشامی، ابوالحسن (1348). «تریاک و حشیش (اعتیاد سلاطین بدانها)»، نشریة زبان و ادبیات وحید، س 6، ش 68.
7
احسانمنش، مجتبی و عیسی کریمی کیسمی (1387). «نگاهی به تاریخچه و برخی پژوهشهای انجامگرفته در زمینة اعتیاد در ایران»، نشریة روانشناسی و علوم تربیتی اندیشه و رفتار، س 5، ش 19.
8
افلاکی، شمسالدین احمد (1959/ 1961 م). مناقب العارفین، تصحیح تحسین یازیچی، آنکارا: انجمن تاریخ ترک.
9
امیری، منوچهر (1353). فرهنگ داروها، تهران: بنیاد فرهنگ.
10
بداونی، عبدالقادر (1379). منتخب التواریخ، تصحیح توفیق سبحانی و مولوی احمد صاحب، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
11
بویل، جی. ا. (1390). تاریخ ایران کمبریج (مغولان)، ترجمة تیمور قادری، تهران: مهتاب.
12
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسن (1374). تاریخ بیهقی، تصحیح خلیل خطیبرهبر، تهران: مهتاب.
13
پورداوود، ابراهیم (1331). هرمزدنامه، تهران: نشریة انجمن ایرانشناسی.
14
حاج سیدجوادی، حسن (1375). «تریاک از حملة اعراب تاکنون»، نشریة علوم انسانی، ش 71.
15
حاجیلو، محمدرضا (1388). تاریخچه و علل گرایش به مواد مخدر، تهران: نگاه.
16
حافظ ابرو، عبدالله (1380). زبدة التواریخ، تصحیح کمال حاج سیدجوادی، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
17
حافظ، شمسالدین محمد (1378). حافظ به سعی سایه، تهران: کارنامه.
18
خاقانی، افضلالدین (1374). دیوان، تصحیح ضیاءالدین سجادی، تهران: زوار.
19
خواندمیر، غیاثالدین بن همامالدین (1380). حبیب السیر، تهران: خیام.
20
دفتری، فرهاد (1376). افسانههای حشاشین یا اسطورههای فداییان اسماعیلی، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: فرزان.
21
دوستخواه، جلیل (1371). اوستا کهنترین سرودهای ایرانیان، تهران: مروارید.
22
زجاجی (حکیم) (1383). تاریخ منظوم زجاجی، تصحیح علی پیرنیا، تهران: آثار.
23
ژینیو، فیلیپ (1382). ارداویرافنامه، ترجمه و تحقیق ژاله آموزگار، تهران: معین و انجمن ایرانشناسی فرانسه.
24
سعدی شیرازی، مصلحالدین (بیتا). کلیات، تصحیح محمدعلی فروغی، تهران: امیرکبیر.
25
سنایی غزنوی، ابوالمجد مجدود (1359). حدیقه الحقیقه و شریعه الطریقه، تصحیح و تحشیة مدرس رضوی، تهران: دانشگاه تهران.
26
سیستانى، ملک شاه حسین (1383). احیاء الملوک، تصحیح منوچهر ستوده، تهران: علمى و فرهنگى.
27
شفیعی کدکنی، محمدرضا (1386). قلندریه در تاریخ، تهران: سخن.
28
عطار نیشابوری، فریدالدین محمد (1371). دیوان، تصحیح تقی تفضلی، تهران: علمی و فرهنگی.
29
فرخی سیستانی (1371). دیوان، به کوشش محمد دبیرسیاقی، تهران: زوار.
30
فردوسی، ابوالقاسم (1392). شاهنامه، قم: نوید ظهور.
31
فرهنگ لغت عمید (۱۳۷۱). به سرپرستی حسن عمید، تهران: امیرکبیر.
32
فقیهی، علیاصغر (1357). آلبویه و اوضاع زمان ایشان با نموداری از زندگی مردم آن، بیجا: صبا.
33
قزوینی، زکریا بن محمد (1361). عجایب المخلوقات و غرائب الموجودات، تصحیح نصرالله سبوحی، تهران: کتابخانة مرکزی.
34
کوهن، آلن (1373). فرهنگ مواد مخدر، ترجمة حسن حاج سیدجوادی، تهران: محبی.
35
الگود، سریل لوید (1371). تاریخ پزشکی در ایران، ترجمة باهر فرقانی، تهران: امیرکبیر.
36
لوبون، گوستاو (1364). تمدن اسلام و عرب، ترجمة هاشم حسینی، تهران: اسلامیه.
37
مارکوپولو (1363). سفرنامة مارکوپولو، ترجمة منصور سجادی و آنجلادی جوانی رومانو، تهران: گویش و چاپخانة نقش جهان.
38
مسعودی، ابوالحسن علی بن حسین (1374). مروج الذهب و معادن الجوهر، ترجمة ابوالقاسم پاینده، تهران: علمی و فرهنگی.
39
مظاهری، علی (1378). زندگی مسلمانان در قرون وسطی، ترجمة مرتضی راوندی، تهران: صدای معاصر.
40
مقدسی، ابوعبدالله محمد (1361). احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، تهران: شرکت مؤلفان و مترجمان.
41
مقریزی، تقیالدین ابوالعباس احمد (1418). المواعظ و الاعتبار بذکر الخط و الآثار، ج 3، قاهره: دارالکتب العلمیه.
42
موحد، محمدعلی (1369). مقالات شمس تبریزی، تهران: خوارزمی.
43
مولوی، جلالالدین محمد (1377). کلیات دیوان شمس، تهران: نگاه.
44
میرحسین شاه (مترجم) (بیتا). تعلیقات بر حدود العالم من المشرق الی المغرب، تصحیح و حواشی مریم میراحمدی و غلامرضا وهرام، تهران: دانشگاه الزهرا.
45
ناصرخسرو (2536). سفرنامة ناصرخسرو، به کوشش نادر وزینپور، تهران: فرانکلین.
46
نفیسی، سعید (1341). محیط زندگی و احوال و اشعار رودکی، تهران: ابنسینا.
47
هاجسن، مارشال گ. س. (1378). فرقة اسماعیلیه، ترجمة فریدون بدرهای، تهران: علمی و فرهنگی.
48
هرودت (1383). تاریخ هرودت، ترجمه و توضیحات و حواشی هادی هدایتی، ج 4، تهران: دانشگاه تهران.
49
هروی، سیف بن محمد بن یعقوب (1383). تاریخنامة هرات، تصحیح غلامرضا طباطبایی مجد، تهران: اساطیر.
50
همدانی، رشیدالدین فضلالله (1358/ 1940 م). تاریخ مبارک غازانی، تصحیح کارل یان، هرتفرد: استفن اویستن.
51
همدانی، رشیدالدین فضلالله (1386). جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن، تهران: میراث مکتوب.
52
هندوشاه استرآبادی، محمدقاسم (1387). تاریخ فرشته از آغاز تا بابر، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
53
Daftary, Farhad (2012). ‘FEDĀʾĪ’, Encyclopedia Iranica, Vol. IX.
54
Gnoli, G. and A. Saidi Sirjani (1988). ‘BANG’, Encyclopedia Iranica, Vol. III.
55
Sajjadi, Sadeq (1995). ‘DRUGS’, Encyclopedia Iranica, Vol. VII.
56
ORIGINAL_ARTICLE
تحلیل سیر تحول تاریخی مفهوم عدالت اجتماعی در برنامه های توسعة شهری ایران (1340-1390)
برای پاسخ به این پرسش که «چه نظریهای از عدالت بیشتر مد نظر برنامهریزان شهری در ایران بوده است و این نظریه در گذر زمان چه تغییراتی یافته است؟» در این مطالعه نخست نمونههایی از کاربرد مفهوم عدالت در آثار برنامهریزان شهری ایرانی و سپس سه طرح نمونة جامع شهری بازخوانی شد. یافتهها نشان میدهد بیشترِ برنامهریزان شهری ایران در دو تعریف «عدالت به مثابة برابری یکسان» و «عدالت به مثابة تأمین حداقلها» و نیز در دو بُعد اقتصادی و کالبدی به موضوع عدالت توجه کردهاند. در این نگاه، عدالت عمدتاً در غالب «تأمین دسترسی به کاربریهای حیاتی» و «کاهش نابرابریهای فضایی» مورد توجه برنامهریزان ایرانی است.
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_1954_d4de363e7036e5b9c7dcbcf1f58dc882.pdf
2016-02-19
125
149
برنامه های توسعة شهری
شهرسازی
عدالت اجتماعی
عدالت فضایی
محمدمهدی
عزیزی
mmazizi@ut.ac.ir
1
استاد دانشکدة شهرسازی/ دانشگاه تهران.
AUTHOR
محمدصالح
شکوهی بیدهندی
saleh.shokouhi@gmail.com
2
دکترای شهرسازی/دانشگاه تهران
LEAD_AUTHOR
استروفسکی، واتسلاف (1385). شهرسازی معاصر؛ از نخستین سرچشمهها تا منشور آتن، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
1
اشتراوس، لئو (1373). حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمة باقر پرهام، تهران: آگاه.
2
افروغ، عماد (1377). فضا و جامعه: فضا و نابرابری اجتماعی: ارائة الگویی برای جداییگزینی فضایی و پیامدهای آن، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
3
بحرینی، سیدحسین (1374). «زبان طراحی شهری خودی»، اولین کنگرة تاریخ معماری و شهرسازی ایران، مجموعه مقالات، ج 2، سازمان میراث فرهنگی.
4
بحرینی، سیدحسین (1378). تجدد، فراتجدد، و پس از آن در شهرسازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
5
پازارگاد، بهاءالدین (1348). تاریخ فلسفة سیاسی: با سیر تاریخی افکار و عقاید سیاسی از آغاز تاریخ تا زمان معاصر، ج 1، تهران: زوار.
6
تلیس، رابرت بی. (1385). فلسفة راولز، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
7
توسلی، محمود (بیتا). قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی.
8
راولز، جان (1385). عدالت به مثابة انصاف؛ یک بازگویی، ترجمة عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
9
روسو، ژان ژاک (1341). قرارداد اجتماعی، ترجمة غلامحسین زیرکزاده، انتشارات شرکت سهامی چهر.
10
سعیدنیا، احمد (1382). شهرسازی، ج 1، از مجموعة کتاب سبز شهرداری، تهران: شهرسازی، وزارت کشور، انتشارات سازمان شهرداریها.
11
سن، آمارتیا (1379). برابری و آزادی، مجموعة فلسفه و اقتصاد سیاسی، ترجمة حسن فشارکی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
12
سن، آرماتیا (1388). هویت و خشونت: توهم تقدیر، ترجمة فریدون مجلسی، تهران: آشیان.
13
سن، آرماتیا (1390). اندیشة عدالت، ترجمة وحید محمودی و هرمز همایونپور، تهران: انتشارات کندوکاو و کتاب روشن.
14
شکوهی بیدهندی، محمدصالح (1393). «ارزیابی عدالت فضایی در برنامههای توسعة شهری»، رسالة دکتری شهرسازی، دانشکدة شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
15
فیتزپتریک، تونی (1383). نظریة رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟)، ترجمة هرمز همایونپور، تهران: گام نو؛ مؤسسة عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
16
کلوسکو، جورج (1391). «تاریخ فلسفة سیاسی»، در: از ماکیاولی تا منتسکیو، ج 3، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.
17
لیدمان، اریک (1386). تاریخ عقاید سیاسی: از افلاطون تا هابرماس، ترجمة سعید مقدم، تهران: اختران.
18
ماهرویی، هوشنگ (1385). مدرنیته و بحران ما (پایان متافیزیک یا شورش علیه عقل)، تهران: اختران.
19
مجلس سنا (1353). قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی (مصوب 3/4/1353 مجلس سنا و 16/4/1353 مجلس شورای ملی)، پایگاه اینترنتی معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی، دسترسی 19/4/1392.
20
محمودی، مرضیه (1388). «میزگرد بررسی نظام برنامهریزی شهری در ایران»، ماهنامة منظر، ش 1.
21
مرصوصی، نفیسه (1382). «تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران»، رسالة دکتری جغرافیا و برنامهریزی شهری، تهران: دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
22
مهندسان مشاور مندا (1349). طرح جامع قزوین، وزارت مسکن و شهرسازی.
23
موحد، محمدعلی (1381). در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، نشر کارنامه.
24
مهندسان مشاور موژدا و همکاران (1363). طرح توسعه و عمران همدان، ادارة کل مسکن و شهرسازی استان همدان، تهران؛ همدان.
25
نقیزاده، محمد (1377). «صفات شهر اسلامی در متون اسلامی»، هنرهای زیبا، ش 4 و 5.
26
نهاد مطالعات و تهیة طرحهای توسعة شهری تهران (1386). طرح راهبردی ساختاری توسعه و عمران شهر تهران (طرح جامع تهران)، دبیرخانة شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
27
هیوود، اندرو (1388). مقدمة نظریة سیاسی، ترجمة عبدالرحمان عالم، تهران: نشر قومس.
28
Campbell, Heather (2006). ‘Just Planning: the art of situated ethical judgment’, Journal of Planning education and research, No.26.
29
Campbell, Scott and Susan S. Fainstein (2003). Readings in planning Theory, Wiley-Blackwel.
30
Cao, Liou and Hugo Priemus (2007). ‘Spatial Disparities and Housing Market Deregulation in the Randstad Region: A Comparison with the San Francisco Bay Area’, European Urban and Regional Studies, Vol.14.
31
Dockemdorff, Eduardo et al. (2000). ‘Santiago de Chile: metropolization, globalization and inequity’, Environment and Urbanization, Vol. 12.
32
Dufaux, Frédéric and Pascale Philifert (2013). Justice spatiale et politiques territoriales, Nanterre: Presses universitaires de Paris Ouest.
33
Fainstein, Susan S. (2005). ‘Planning Theory and the City’, Journal of planning education and research, Vol. 25.
34
Fainstein, Susan S. (2010). The Just City, NewYork: Cornell University Press.
35
Gervais-Lambony, Philippe, C. Benit-Gbaffou, J. L. Piermay, A. Musset and S. Planel (2014). Justice spatiale et la ville, Karthala.
36
Harvey, David (1973). Social Justice and the City, University of Georgia Press.
37
Harvey, David (1996). ‘On Planning the Ideology of Planning’, Reading in planning theory, Edited by Scott Campbell and Susan Fainstein, Blackwell Publishers.
38
Hecht, J. Jean (1968), ‘Social History’, International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. 5, New York: The Macmillan Company and the free press.
39
Hyman, Herbert H. and Kaitz, Edward M. (1971). Urban Planning For Social Welfare: A Model Cities Approach, Praeger Special Studies in U.S. Economic and Social Development, Praeger Publishers.
40
Marcuse, Peter (2009). Searching for the just city: debates in urban theory and practice, Routledge.
41
Pruthi, P.K. (2004). Indian caste system, Culture and civilization series, New Delhi: Discovery Publishing House.
42
Soja, Edward W. (2010). Seeking Spatial Justice (Globalization and Community), University of Minnesota Press.
43
Thernstrom, Stephan and Sennett, Richard (eds.) (1970). Nineteenth-century Cities: Essays in the New Urban History.
44
Thomas, June Manning and Hee-Yun Hwang (2003). ‘Social Equity in Redevelopment and Housing: United States and Korea’, Journal of Planning Education and Research, Vol. 23.
45