استادیار پژوهشکدۀ تاریخ، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
چکیده
ترجمه از جمله راههای انعکاس تحولات فکری-فرهنگی اروپا در گروههای فعال اجتماعی ایران دورة قاجار محسوب میشود و میتوان برای ترجمه‌ها، به مثابه متون نوشتاری جدید، نقش اجتماعی در روند انتقال فرهنگی قائل شد. جریان نوگرایی متأثر از ترجمۀ آثار و متون اروپایی در ایران در مقایسه با کشورهایی همچون عثمانی و مصر بهسادگی شکل نگرفت و با دو مسئلۀ عمده مواجه بود: اول، بدفهمی محتوا در نتیجة تلفیق محتوای متون تخصصی جدید با دانش و روش‌های ترجمه در ایران و دوم، ایفای نقش کانونهای فرهنگی واسطه در روند آشنایی ایران با میراث علمی، فکری و فرهنگی دنیای جدید در نتیجة فاصله جغرافیایی ایران از اروپا. به‌گونهای که برخی از محققان نقش کشورهای واسطه در تأخیر ارتباط مستقیم ایران با وضع جدید به«بیراهه عثمانی» توصیف کردهاند، زیرا ترجمه از طریق زبانهای واسطه، وضعی را رقم زد که ترجمۀ از متون اصلی کمتر مورد توجه مخاطب ایرانی قرار گرفت. در این مقاله، با روش تحلیل گفتمان، نحوۀ انعکاس متون جدید در جامعۀ ایران و روند تقابل و تلفیق صورتگرفته بین ذهنیت ایرانی با ذهنیت جدید، در فرایند ترجمه‌ها بررسی میشود تا ضمن برجستهسازی اصلیترین دالهای انتقال‌دهندة مفاهیم و معانی جدید در محتوای متون ترجمه‌شده، صورت‌بندی جدیدی از فرایند اقتباس و تولید متن، مراحل، آثار و موانع تأثیر بیشتر آن پرداخته شود.
The Role of Translation of New Works in the Formation of Modernism Discourse
چکیده [English]
This issue was one of the most effective ways of transferringthe European modernity and modernization to the mind, language and mentality of the Iranians, in a way that the social role of the new writings in transferring modern concepts to Iraniansis undeniable. This modernism, which was the result of translation of European historical and academic sources, did not occur easily in Iran in comparison with other countries like Ottoman Empire and Egypt. It faced two main problems: on the one hand, the unintentional or compulsory integration with Iranian traditional and native ideological discourse led to misunderstanding of modern concepts. On the other hand, Iran was geographically far awayfrom Europe, so it had to make connections with the civilized Europe through countries like Russia and Ottoman Empire. These linking countries hindered the direct relation of Iran with modernism. Given that, in different phases, the translation of original works to Persian happened less. In this paper, through adopting discourse analysis, we study the manifestation of modern texts in the Iranian society and the trend of confrontation and integration of Iranian traditional mindset with modern mindset in the translated works. Thus, in this research methodology and modelof analysis, we do not focus on “translated works” but talk “about translation” and critique it.
کلیدواژه ها [English]
modernism, New resources, translation, Qajar era, Age of confrontation, Iran
اعتمادالسلطنه، محمدحسنخان (1363). الماثروالآثار (چهل سال تاریخ ایران در دورۀ پادشاهی ناصرالدینشاه)، به کوشش ایرج افشار، ج 1، تهران: اساطیر.
اکبری، محمدعلی (1384). چالشهای مدرن در ایران عصر قاجار، تهران: ایران.
انصاری کاشانی، میرزا تقیخان (1287ق). جانورنامه، 2 جلد، کتابخانۀ مرکزی دانشگاه تهران، نسخه خطی شمارۀ 5256.
ایلچی شیرازی، میرزا ابوالحسنخان (1364). حیرتنامه (سفرنامۀ ایلچی به لندن)، حسن مرسل، تهران: مؤسسۀ فرهنگی رسا.
پورحسن دارابی، جلیل(1391). رویکرد انتقادی روزنامه اختر به وضعیت زنان جامعه ایران در عصر ناصری ( 96 -1876م 1314-1292 ه. ق.)؛ پژوهشهای تاریخی ایران و اسلام، دورة 6، شماره 11،ص35-58.
ابتدای صفحه