نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ/ دانشگاه تهران

2 دکتری تاریخ انقلاب اسلامی، پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی، Alireza.mohseni390@gmail.com

3 دانشجوی دکترای ایران اسلامی ، دانشگاه تهران، Alireza.mohseni390@gmail.com

4 کارشناسی ارشد جامعه شناسی انقلاب اسلامی/پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی

چکیده

بندر لنگه از سال 1213ش/ 1834م. بندر اصلی لارستان و محل آمد و شد کالاهای وارداتی و صادراتی خلیج فارس تا سال 1277ش/ 1897م بود که پس از آن پویایی اجتماعی و تجاری‌اش افول کرد. به نظر می‌رسد با تکیه بر عامل اقتصادی صرف نمی‌توان انحطاط اجتماعی این بندر را توضضیح داد و باید علل سیاسی و ایدئولوژیک نیز نقشی همتراز با علل اقتصادی را در نظر داشت. پژوهش حاضر با روشی توصیفی – تحلیلی وبا کاربرد نظریه تعیّن چندبعدی overdetermination)) دو عامل دیگر یعنی ساختار سیاسی و ایدئولوژیکی را در کنار ساختار اقتصادی این بندر بررسی و تحلیل نموده و این فرضیه را به آزمون گذاشته است که: «تناقضات ساختاریِ (تناقضات سیاسی، اقتصادی و ایدئولوژیکی) تشکل اجتماعی بندر لنگهاز سال 1278ش./1899م.، انحطاط اجتماعی آن را موجب گشت.»‌. تعرفه­های جدید گمرکی(‌1278ش/1899م،) لجام گسیختگی مأمورین دولتی و غیر بومی دفاتر گمرکی، ناامنی سیاسی و اجتماعی پس کرانه‌های لنگه پس از انقلاب مشروطیت، قانون انحصار تجارت، قانون خدمت نظام اجباری و فرمان «کشف حجاب اجباری» و وجود راه‌های فرار از این تناقضات (مهاجرت انسانی و مهاجرت سرمایه، قاچاق و رشوه) انحطاط اجتماعی بندر لنگه را در پی داشت.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، ‌یرواند (1389). ایران بین دو انقلاب، ترجمه‌ی احمد گل محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نی.
آلفونس گابریل (1348).تحقیقات جغرافیایی ایران، ترجمه خواجه نوری، تهران: انتشارات ابن­سینا.
اسناد مرکز اسناد وزارت خارجه و مرکز دیپلوماسی، سند به نمره 2/00-610.
اطلس راههای ایران (1390). تهران: موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتا شناسی.
افشار سیستانی ، ایرج (1376). نام دریای پارس و دریای مازندران و بندرها و جزیره‌های ایرانی، تهران: کشتیرانی والفجر هشت.
اقبال، عباس (1328). مطالعاتی در باب بحرین و جزایر و سواحل خلیج‌فارس، تهران، چاپخانه مجلس.
انجم روز، عباس (1375).فرهنگ دری «جغرافیای لارستان، بنادر، جزایر و اعلام»، بندر عباس: انتشارات فروغ علم.
بنی‌عباسیان بستکی، محمّداعظم (1339).تاریخ جهانگیریه و بنی‌عباسیان بستکی،‌به کوشش عباس انجم روز،[بی.جا].
جمال‌زاده، سید محمد علی (1335).گنج شایگان، برلین: انتشارات اداره کاوه.
روشه، گی (1368). تغیرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی، تهران: نشر نی.
ریتزر، جرج(1374). نظریۀ جامعه شناسی در دوران معاصر، ترجمه محسن ثلاثی، تهران: نشر نی.
سدید السلطنه، میرزا محمد علی بن احمد، مغاص اللئالی و منار اللیالی، نسخه خطی، کتابخانه مرعشی قم.
صفوی، سید یحیی (1387). جغرافیای نظامی ایران، تهران: سازمان جغرافیایی نیروهای مسلح.
عبدالرحمن احمد ابوطالب ملا (1375). تاریخ فرامرزان. بی‌نا :دست نوشته.
فرامرزی، احمد(1379).«بنادر و جزایر خلیج‌فارس»، پژوهش‌های ایران‌شناسی، جلد 12، تهران: انتشارات بنیاد موقوفات افشار.
فرامرزی، عبدالرحمن (1378). خاطرات استاد عبدالرحمن فرامرزی، به کوشش حسن فرامرزی، تهران: دستان.
فسائی، میرزا حسن حسینی(1367).فارس‌نامه ناصری، تصحیح وتحشیه دکتر منصور رستگار فسایی، تهران: امیرکبیر.
فشارکی، پریدخت (1374). فرهنگ جغرافیا، تعریف و توصیف اصطلاحات جغرافیای طبیعی و اصطلاحات متداول در جغرافیا، تهران: امیر کبیر.
فلور، ویلم(1365). برافتادن صفویان و بر آمدن محمود افغان، ترجمه ابوالقاسم سری، تهران: انتشارات توس.
قائم مقامی، جهانگیر (1341). بحرین و مسایل خلیج فارس، تهران: کتابخانه طهوری.
کرایب، یان (1385).نظریه اجتماعی مدرن از پارسونز تا هابرماس، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر آگه.
کرمی پور، حمید؛ محسنی ابوالخیری، علیرضا (1392). «بررسی تحلیلی مناسبات خوانین بستک و کلانتران فرامرزان از همکاری تا ستیز (1194-1328ق/1816-1950م)»، پژوهشنامه تاریخ‌های محلی ایران، سال اول، شماره سوم، پاییز و زمستان.
کازرونی، محمد ابراهیم (1367).تاریخ بنادر و جزایر خلیج فارس، تصحیح دکتر منوچهر ستوده، تهران، موسسة فرهنگی جهانگیری.
کرزون، جورج. ن. (1350).ایران و قضیة ایران، ترجمة وحید مازندرانی، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
لاکهارت، لارنس (1344).انقراض سلسله صفویه، ترجمه اسماعیل دولتشاهی، تهران: بنگاه نشر و ترجمه کتاب.
لیتل، دانیل (1381). تبیین در علوم اجتماعی (درآمدی به فلسفه علم الاجتماع)، ترجمه عبدالکریم سروش، تهران: مؤسسه فرهنگی صراط.
محسنی ابوالخیری، علیرضا (1390). «تحلیل و بررسی آثار قلمی خاندان فرامرزی»، پایان نامه کارشناسی ارشد، دانشگاه تهران.
مرعشی، میرزا محمّد خلیل (1362).مجمع‌التواریخ، تصحیح عباس اقبال، تهران: کتابخانه طهوری.
نفیسی، سعید(1333).بحرین حقوق هزار و هفت صد ساله، تهران: کتابفروشی طهوری.
وثوقی، محمد باقر (1375). لارستان و جنبش مشروطیت، قم: انتشارات همسایه.
وثوقی، محمد باقر (1385).اسناد و مکاتبات آیت الله سید عبدالحسین لاری، تهران: موسسه تمدن و فرهنگ ایران.
وثوقی، محمد باقر (1389). علل و عوامل جابجایی کانون‌های تجاری خلیج فارس، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
وثوقی، محمد باقر و همکاران(1385). تاریخ مفصل لارستان، تهران: همسایه.
وثوقی، محمد باقر، (1383). سید عبدالحسین لاری و جنبش مشروطه خواهی، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
هدایت، مهدی قلی خان (1361). خاطرات و خطرات، تهران: کتابفروشی زوّار.
روزنامه ها و مجلات:
روزنامه اطلاعات، سال5، شماره 1267،‌ نهم اسفند 1309ش.
روزنامه حبل‌المتین، سال7، نمره سی‌ام؛ سال13، شماره 32؛ سال 14، شماره 39 ؛ سال 16، شماره 26؛ شماره 44.؛ سال 17، شماره 5؛شماره 20؛سال 18، شماره 19؛ شماره 20؛ سال 19، شماره 17؛ شماره 13؛  سال 23، شماره 1؛ سال 33، شماره 15؛ شماره 10؛ شماره 4.؛شماره15؛ شماره 18؛شماره‌ 26؛
‌روزنامه خاور، سال پنجم، شماره‌ی 2، 31 مردادماه 1328؛  شماره‌ی 3، اول شهریور ماه 1328؛  شماره‌ی 4، 3 شهریورماه  1328.
مجله‌ تقدم، سال اول، شماره‌ی سوم، آبان 1306؛ شماره چهارم، آذر 1306؛ شماره‌ی هفتم، تیرماه 1307؛
Lorimer,johnGordon (1908-1915).Gazetteer of the Persian gulf, Oman and central  Arabia, Calcutta.
Hamilton, Alexander(1930) .A New Account of the East India, London.
Adminstration Reports of Persian Gulf (1987). Archive Edition.
Carre, Abbe(1947).The travels of  The Abbe Carre in India and The Near east 1672 to 1674, 3 Vols, London.
Floor, Willem(2006).the Persian Gulf (A Political and Econmic History of Five Port Cities 1500- 1700), Mage Publisher.
Morsy Abdullah,Mohammad (1987).The United Arab Emirates A Modern History,Groom Helm, London.
The Persian Gulf Pilot (1870- 1932),(1989).compiled by C.G. Constable and Lieutenant A.W. Stiefe, London, Archive Edition.
Saldanha, J, A(1989).The Persian Gulf Precis, London, Archive edition.
Howley, Donald(1970).The Trucial States, London .