نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشیار گروه تاریخ /دانشگاه پیام نور

2 دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ/ دانشگاه پیام نور

چکیده

با توجه به همجواری تاریخی ایران و هند و قدمت روابط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی آنها، همواره شماری از ایرانیان و هندیان در سرزمین های یکدیگر حضور داشته و به فعالیت در زمینه‌های فرهنگی و اقتصادی پرداخته‌اند. این پژوهش تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده/ های اسناد و منابع به بررسی سیر حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران از اواخر عهد قاجاریه تا پایان سلطنت پهلوی اول و پیآمدهای آن می‌پردازد. این نوشتار به این موضوع می‌پردازد که حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران چرا و چگونه صورت‌گرفته و چه پیآمدهایی در جامعه ایران به جا گذاشته است؟. یافته‌ها بیانگر آن است که ورود کارگران هندی به صنعت نفت ایران و استمرار حضور آنان  به واسطه عواملی چون سیاست مدیران بریتانیایی شرکت نفت ایران و انگلیس برای استفاده از نیروی کار متخصص و ارزان و نیز تأمین منافع اقتصادی بریتانیا بوده است. این امر سب شده تا کارگران هندی که با گذر زمان به عنوان یک اقلیت در نواحی چون خوزستان مستقر شدند؛ ضمن حفظ برخی مظاهر فرهنگی و آداب و رسوم خود، تأثیرات اندک فرهنگی و زبانی در این مناطق به جای گذاشته‌اند.

کلیدواژه‌ها

ابطحی، علیرضا (1384)، نفت و بختیاری‌ها، تهران: مؤسسۀ مطالعات تاریخ معاصر ایران.
اتابکی، تورج (1390)، «مهمانان ناراضی: فرودستان ایران در حاشیه‌های امپراتوری تزاری»، در: دولت و فرودستان: فراز و فرود تجدد آمرانه در ترکیه و ایران، ترجمۀ آرش عزیزی، تهران: ققنوس.
اتابکی، تورج (1395)، «دور از دیار، در دیاری نو»، فصل‌نامۀ مردم‌نامه، ترجمۀ شهرام غلامی، ش 1.
بازماندگان خمیری، احمد (1390)، «بندر عباسی در دورۀ صفوی براساس سفرنامه‌های اروپایی»، پژوهش‌نامۀ خلیج‌فارس، دفتر سوم.
برلز، اچ. تی. (1395)، گزارشی بر میدان نفتی ذهاب (چیاسرخ)، ترجمۀ عبدالرضا مقدسی، تهران: موزه‌ها و اسناد صنعت نفت ایران.
بهبودی، هدایت‌الله (1388)، روزشمار تاریخ معاصر ایران، ج 2، تهران: مؤسسۀ مطالعات و پژوهش‌های سیاسی.
بیات، کاوه (1390)، «درکنار یا برکنار از کارگران ایران: آبادان اردیبهشت 1308»، در: دولت و فرودستان: فراز و فرود تجدد آمرانه در ترکیه و ایران، به‌کوشش تورج اتابکی، ترجمۀ آرش عزیزی، تهران: ققنوس.
جعفریان، رسول (1379)، صفویه در عرصۀ دین و فرهنگ و سیاست، ج 2، تهران: پژوهشگاه حوزه و دانشگاه.
حبل‌المتین (1323)، ش 3، 11 رجب.
حسن‌نیا، محمد (1394)، تاریخ نفت ایران 1901- 1914، تهران: امیرکبیر.
حسینی، عبدالحسین (1352)، وقایع‌السنین و الاعوام، تصحیح محمدباقر بهبودی، تهران: کتاب‌فروشی اسلامیه.
سازمان اسناد و کتاب‌خانۀ ملی ایران (ساکما). 88093-240؛ 17531-240؛ 28482-240؛ 349-240؛ 248-240؛ 4676-240؛ 22550-240.
سیلوا ای فیگروآ، گارسیا د (1363)، سفرنامۀ دن گارسیا د سیلوا فیگوئروآ سفیر اسپانیا در دربار شاه عباس اول، ترجمۀ غلامرضا سمیعی، تهران: نشر نو.
شفق سرخ (1301)، ش 41، 6 سرطان.
شفق سرخ (1307)، «معاملۀ شرکت نفت جنوب با کارگران»، ش 1057، 8 مهر.
عباس شهنی، دانش (1374)، تاریخ مسجدسلیمان، تهران: هیرمند.
فلور، ویلم (1371)، اتحادیه‌های کارگری و قانون کار در ایران: 1900- 1941، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: توس.
فلور، ویلم (1396)، «شروع روزگار مدرن آبادان»، بازگویی آبادان،.
کعبی فلاحیه، احمد (1393)، واژگان هندی در گویش مردم آبادان، تهران: اندیشۀ فردا.
کعبی فلاحیه، احمد (1395)، واژگان هندی در گویش بومی خوزستان، تهران: مؤلف.
کعبی فلاحیه، احمد (1395)، «مسجد رنگونی‌ها: نماد معماری هندی در شهر آبادان»، موزة اسناد و صنعت نفت ایران، <www.petromuseum.ir>.
کمپفر، انگلبرت (1360)، سفرنامۀ کمپفر، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
معتقدی، ربابه، محمدامیر شیخ نوری، و تورج اتابکی (1392)، «صنعت نفت و تحول جمعیتی و شغلی در مناطق نفت‌خیز جنوب ایران»، تحقیقات تاریخ اجتماعی، ش 2.
موحد، محمدعلی (1394)، خواب آشفتۀ نفت: از قرارداد دارسی تا سقوط رضا شاه، تهران: کارنامه.
میرزا صالح، غلامحسین (1384)، مذاکرات مجلس اول 1324- 1326، تهران: مازیار.
نفت چیاسرخ کرمانشاه: منتخبی از اسناد حکومتی عبدالحسین میرزا فرمانفرما (1394)، به‌کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی)، اسماعیل شمس، سعید روحی، تهران: نشر تاریخ ایران.
نفت در دورۀ رضا شاه: اسنادی از تجدید نظر در امتیازنامۀ دارسی (1378)، تهیه و تنظیم ادارۀ کل آرشیو اسناد و موزۀ دفتر رئیس‌جمهور، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
نوروزی، جمشید و شهرام رمضانی (1394)، «نقش بانیان و تجار هندی در اقتصاد ایران عصر صفوی»، مجلۀ پژوهش‌های تاریخ ایران و اسلام، ش 21.
ویلسون، آرنولد تالبوت (1394)، سفرنامۀ ویلسون در جنوب غربی ایران، ترجمه و توضیحات علی‌محمد ساکی، به‌کوشش فریبرز ساکی‌مهر، خرم‌آباد: شاپورخواست.
یعقوبی‌نژاد، علی (1373)، رئیس نفت، تهران: یادوارۀ کتاب.
Political Diaries of the Arab World: Persian Gulf 1904-1965 (1990-1998), vol. 4, 5, England: Redwood Press ltd.
www.petrophoto.ir
British Petroleum Archive (1931), “Abadan in its Early Days”, Naft 7, ARC 176326, George Thomson, no. 4, July.
British National Archive Fo 460/3 (1909), Mohammerah, November 3.
British National Archive Fo 460/3 (1911), Mohammerah, March 29.
www.historiae.org/abadan.as