نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه علوم سیاسی/پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی

چکیده

ورود سینما به ایران اگرچه تقریبا همزمان با ظهور این صنعت در جهان مدرن بود، با چالش‌های متعددی روبرو بود که پیشرفت آن را در مقایسه با تحولات سینمای غربی با کندی مواجه کرد. در واقع، این امر که ابتدائا در سال‌های پایانی استبداد قاجاری و با حمایت مظفرالدین‌شاه صورت گرفت، خیلی زود به محلی برای مجادله میان طیف‌های مختلف سیاسی و اجتماعی بدل شد. پژوهش حاضر به دنبال آن است که با طرح این پرسش که ورود سینما به ایران با چه چالش‌های مواجه بوده است، با بهره‌گیری از روش مطالعه اسناد و مکتوبات، پاسخ مناسب این پرسش را فراچنگ آورد. به نظر می‌رسد برخی از فعالان بازار که شمه خوبی در شناخت نیازهای جامعه داشتند، در سطحی‌نگری در تولید و پخش آثار سینمایی در کشور موثر بودند و از سوی دیگر، جریان‌های محافظه‌کار اجتماعی و دینی نیز با استدلال‌های خود، از نگرانی درباره پیامدهای نامناسب اخلاقی و اعتقادی آن برای مخاطبان سخن می‌گفتند. علاوه بر اینها، دستگاه قدرت سیاسی و همچنین نیروهای اشغالگر متفقین –در ابتدای دهه 1320- نیز تمایل داشتند که این صنعت را در اختیار خود گیرند و با اعمال سیاست‌های ممیزی و یا نفوذ در ساختار سیاست‌گذاری، هدایت جریان فکری جامعه را تحت کنترل خود داشته باشند.

کلیدواژه‌ها

افشار، طغرل (1333)، کمان رنگین سینما، تهران، نشر مسعود سعد.
اکرمی، جمشید (1375)، قیچی‌های تیز در دست‌های کور: سانسور فیلم در ایران از آغاز تا امروز، در: ایران‌نامه، شماره 55، صص 476-456.
آذری، غلامرضا (1378)، مقدمه‌ای بر جامعه‌شناسی سینمای ایران (1357-1309)، در: فارابی، شماره 35، صص 63-38.
تهامی‌نژاد، محمد (1351)، ریشه‌یابی یاس در سینمای ایران، در: درباره سینما و تاتر، به کوشش بهمن مقصودلو، شماره 2 و 3، صص 126-113.
تهامی‌نژاد، محمد (1352)، ریشه‌یابی یاس (2)، در: درباره سینما و تاتر، به کوشش بهمن مقصودلو، شماره 5، صص 18-5.
تهامی‌نژاد، محمد (1379)، سینما و افکار عمومی‌سازی در سال‌های 1316 تا 1327 (سال‌های فراموش‌شده‌ی سینما در ایران)، در: فارابی، شماره 39، صص 140-71.
تهامی‌نژاد، محمد (1380) سینمای ایران، تهران، دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
حسینی‌زاد، مجید (1381)، تاریخ سینمای ما: سینمای رویاپرداز (1357-1326)، در: نقد سینما، شماره 33، صص 43-36.
حیدری، غلام (1370)، سینمای ایران: برداشت ناتمام، تهران، نشر چکامه.
سپنتا، ساسان (1351)، سینما، تهران، انتشارات میرا.
صدر، حمیدرضا (1381)، تاریخ سیاسی سینمای ایران، چاپ اول، تهران، نشر نی.
صلح‌جو، طهماسب (1387)، شروع سینمای ایران با کمدی، در: نقد سینما، شماره 55، ص 24.
غفاری، فرخ (1375)، سینمای ایران از دیروز تا امروز، در: ایران‌نامه، شماره 55، صص 352-343.
غفاری، فرخ (م. مبارک) (بی‌تا)، سینما و مردم، بی‌جا.
قاسم‌خان، علیرضا (1386)، قاجاریه و نخستین گام‌های سینمای ایران از 1277 تا 1285 شمسی، در: گلستان هنر، شماره 8، صص 51-46.
مشیری، محمد (1375)، سفرنامه ابراهیم صحاف‌باشی تهرانی (به اهتمام)، چاپ اول، تهران، شرکت مولفان و مترجمان ایران.
هاشمی، سیدمحسن (1379)، نگاهی به تاریخ سینمای ایران، در: پیام یونسکو، شماره 365، صص 28-26.
 
Dabashi, Hamid (2001), Close Up: Iranian Cinema, Past, Present, and Future, London & New York, Verso.
Naficy, Hamid (2011a). A Social History of Iranian Cinema; Volume 1: The Artisanal Era. Durham: Duke University Press.
Naficy, Hamid (2011b). A Social History of Iranian Cinema; Volume 2: The Industrializing Years, 1941–1978. Durham: Duke University Press. 
Naficy, Hamid (2012a). A Social History of Iranian Cinema: Volume 3: The Islamicate Period, 1978–1984. Durham: Duke University Press. 
Naficy, Hamid (2012b). A Social History of Iranian Cinema: Volume 4: The Globalizing Era, 1984–2010. Durham: Duke University Press. 
Sadr, Hamid Reza (2006), Iranian Cinema: a Political History, London & New York, I.B.Tauris.
Tapper, Richard (2002), The New Iranian Cinema, London, I. B. Tauris.