نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

دانشجوی دکتری پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی/تهران/ ایران

چکیده

در این نوشتار به صورت موردی به پژوهش در مورد وضعیت جامعه عصر میانه در سده چهارم هجری ­پرداخته و نسبت بین ارتقای نقش نظامیان در برقراری نظم اجتماعی را مورد بررسی قرار می­دهیم. بررسی تاریخی متون این دوران با رویکرد جامعه شناسی نظم نشان می­دهد- برخلاف تصور رایج دولت- محور از مفهوم امنیت در مطالعات عصر میانه- که در سده چهارم هـ.ق با تشدید فرایند تفکیک و تکثیر گروه­بندی­های اجتماعی و «ماهای»مختلف و همچنین وجود اختلالات اجتماعی گوناگون در جغرافیای شرقی جامعه اسلامی، برقراری نظم اجتماعی و امنیت با مشکلات فراوانی روبه­رو شد. با افزایش تنش­ها و دسته­بندی­های گوناگون اجتماعی، توانایی بسیج، تمرکز قدرت و حقانیت دولت رو به کاهش گذاشت. در این شرایط گروه­های نزدیک به قدرت برای برقراری نظم بیرونی در جامعه به رقابت و حتی مبارزه مسلحانه با یکدیگر پرداختند. این فرایند که به سقوط سامانیان و روی­کار آمدن غزنوی منتهی شد و شرایط را برای برقراری نظم بیرونی در جامعه مهیا کرد.

کلیدواژه‌ها

ابن اثیر، عزالدین، (1382) الکامل، جلد 11، ترجمه حمید رضا آژیر، تهران، اساطیر.
ابن اثیر، عزالدین، (1383)، الکامل، جلد 12، ترجمه حمید رضا آژیر، تهران، اساطیر.
ابن حوقل، (بی تا)، صوره الأرض، برگردان جعفر شعار، تهران، انتشارات بنیاد فرهنگ ایران.
ازغندی، علیرضا،(1382)، ارتش و سیاست، تهران، نشر قومس.
القاشی، ابوالعباس احمد بن علی بن بابه،(1421 ق /2001 م)، رأس مال الندیم، محمد عبدالقادر خریسات، الاامارات العربیه المتحده، مرکز زاید التراث و التاریخ.
استخری، ابواسحاق ابراهیم، (1368)، المسالک و الممالک، به کوشش ایرج افشار، تهران، علمی و فرهنگی.
اشرف، احمد؛ نظام صنفی،جامعه مدنی و دموکراسی در ایران، نشریه گفتگو،زمستان1375، شماره14.
بارتولد، و.و (1337)؛ فرهنگ و تمدن مسلمانان؛ ترجمه علی اکبر دیانت، تبریز، انتشارات ابن سینا.
بارتولد، واسیلی ولادیمیر، (1387)؛ ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، تهران، آگه.
بوتول، کاستول، (1376)؛ جامعه شناسی جنگ، برگردان مهدی تقی زاده، تهران، انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
بیهقی، ابوالفضل محمد بن حسین،(1388)؛ تاریخ بیهقی، تصحیح محمد جعفر یاحقی و مهدی سیدی، تهران، سخن.
پیگولوسکایا (1377)؛ شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان؛ برگردان عنایت الله رضا، تهران، انتشارات علمی و فرهنگی.
(بی نام)،تاریخ سیستان،(1381)؛ ملک الشعرای بهار، تهران، دنیای کتاب.
تنکابنی، حمید،(1383)؛ درآمدی بر دیوان سالاری در ایران، تهران، علمی و فرهنگی.
جرفادقانی، ابوالشرف ناصح بن ظفر،(1382)؛ تاریخ یمینی، مصحح جعفر شعار، تهران، علمی و فرهنگی.
چلبی، مسعود، (1389)؛ جامعه شناسی نظم تشریح و تحلیل نظری نظم اجتماعی، تهران، نی.
خواندمیر، (1317)؛ دستورالوزراء، به تصحیح سعید نفیسی، تهران، انتشاراتی اقبال.
حدود العالم من المشرق الی المغرب، (1340)؛ تصحیح منوچهر ستوده، تهران، دانشگاه تهران.
دلریش، بشری، (1392)؛ جایگاه سیاسی غلامان در تاریخ میانه ایران، تهران، هزار.کرمان
سینائی، وحید،(1384)؛ دولت مطلقه نظامیان و سیاست در ایران 1299-1357، تهران، انتشارات کویر.
شبانکاره­ای، محمد بن علی، (1376)؛ مجمع الانساب، تصحیح میر هاشم محدث، تهران، امیر کبیر.
صمدیان، امیر (1393)؛ تبیین علل تأسیس، تداوم و افول دولت غزنوی مبتنی بر نقش نیروهای نظامی (تا نبرد دندانقان)؛ پایان نامه منتشر نشده کارشناسی ارشد، دانشگاه خوارزمی تهران، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، گروه تاریخ.
عتبی، محمد بن عبدالجبار، تاریخ الیمینی،( 1424ق/ 2004م)؛ احسان ذنون الثامری، بیروت، دارالطلیعهّ للطباعهّ و النشر.
فرای، ریچارد؛(1390)؛ بخارا، دستاوردهای قرون وسطی؛ ترجمه محمود محمودی؛ تهران،علمی و فرهنگی.
فخر مدبر، (1346)؛ آداب الحرب و الشجاعه، سهیلی خوانساری، تهران، اقبال.
گردیزی، ابوسعید عبدالحی بن ضحاک بن محمود،(1363)؛ زین الاخبار، تصحیح عبدالحی حبیبی، تهران، دنیای کتاب.
متحده، روی پرویز،(1388)؛اوضاع اجتماعی در دوره آل بویه (وفاداری و رهبری در جامعه اسلامی سده های نخستین)، برگردان محمد رضا مصباحی و علی یحیایی، مشهد، نشر خانه آبی.
مقدسی، ابوعبدالله محمد بن احمد، (1385)؛ احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم، ترجمه علینقی منزوی، تهران، کومش.
منشی کرمانی، ناصرالدین، (1364)؛ نسائم الاسحار من لطائم الاخبار در تاریخ وزراء، تصحیح و مقدمه میر جلال الدین حسینی ارموی، تهران، انتشارات اطلاعات.
 می­یر، پیتر(1375)؛ جامعه شناسی جنگ و ارتش، برگردان محمد صادق مهدوی و علیرضا ازغندی، چاپ چهارم، تهران، نشر قومس.
نرشخی،(1363)؛ تاریخ بخارا، ترجمه و تصحیح مدرس رضوی،تهران، توس.
نظام الملک(1346)، سیاست نامه ؛ تهران، فراهانی.