نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استاد گروه تاریخ ،دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، ایران.

چکیده

مقاله حاضر علل و عوامل و نتایج مهاجرتهای روستائی به شهر تهران در دهه های چهل و پنجاه شمسی را مورد ارزیابی قرار میدهد و نقش عامل اصلاحات ارضی را در این زمینه مورد بحث قرار میدهد. در این مقاله نشان داده شده برنامه ریزیهای نامتوازن توسعه اجتماعی، تضعیف اقتصاد کشاورزی، به همراهی بی توجهی به روستا و تأکید بیش از حد بر گسترش، عمران و نوسازی بافتهای شهری تهران، نقشی کلیدی در این مهاجرتها ایفا کرده است. یکی از نتایج این موضوع، زایش و گسترش پدیده حاشیه نشینی در شهر تهران بود که پیامدهای سیاسی، اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی زیادی برجای گذاشت. در این مقاله منابع و مأخذ گوناگون آرشیوی مورد مطالعه قرار گرفته اند و از گزارشهای آماری استفاده فراوان شده است. روش این تحقیق توصیفی-تحلیلی است و جامعه آماری پژوهش هم شهر تهران است. تاکنون در باره مهاجرتهای شهر به شهر و روستا به شهر تحقیقات زیادی انجام شده، لیکن به شکل آماری تبعات مهاجرتهای روستائی به شهر تهران در مقطع زمانی مورد بحث، مورد ارزیابی قرار نگرفته است، پس ضرورت نگارش این مقاله در بررسی زمینه های شکل گیری کلانشهر تهران و نقش مهاجرتها در این فرایند خلاصه میشود.

کلیدواژه‌ها

ایران در آینه آمار، (1362)، تهران: مرکز آمار ایران.
پهلوی، محمدرضا،(1346)، انقلاب سفید، تهران: کتابخانه سلطنتی.
پیتیه، ژان: مهاجرت روستائیان، ترجمه دکتر محمد مؤمنی کاشی، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
پیران، پرویز، (دی ماه 1366 تا تیرماه 1367.)، "آلونک نشینی در ایران"، اطلاعات سیاسی و اقتصادی، شماره های 20-14.
جزنی، بیژن،(1361)، سرمایه داری و انقلاب در ایران، لندن: کتاب زد.
خسروی، خسرو، (آذرماه 1347.)، جامعه­شناسی روستائی ایران و اصلاحات ارضی، مجله اندیشه و هنر.
خواندنیها ( دیماه سال 1351.)، شماره 19.
سازمان چریک­های فدائی خلق ایران(1354)، در باره اصلاحات ارضی و نتایج آن، تهران: بی نا.
سالنامه آماری ایران،(1341)، تهران: سازمان برنامه و بودجه.
سرشماری عمومی نفوس و مسکن،(1345)، تهران: مرکز آمار ایران.
سرشماری ملی نفوس و مسکن: آبان ماه 1355،(1360)، تهران: مرکز آمار ایران.
سرشماری نفوس و مسکن،(1355)، تهران: مرکز آمار ایران.
سمینار دفاتر فنی سازمان برنامه (4 تا 7 آذرماه 1342)، تهران: دفتر روابط عمومی سازمان برنامه.
شجیعی، زهرا،(1344)، نمایندگان مجلس شورای ملی در بیست و یک دوره قانونگذاری، تهران: مؤسسه تحقیقات اجتماعی.
شیخاوندی، داور(1379)، جامعه شناسی انحراف اجتماعی و آسیب­های جامعه شهری، تهران: نشر آگاه.
عظیمی، حسین،(1361)، توزیع زمین و درآمد در آستانه اصلاحات ارضی؛ مسئله ارضی و دهقانی، تهران: کتاب آگاه.
قهرمانی ابیوردی، مظفر،(1373)، تاریخ وقایع عشایری فارس، تهران: علمی.
کشاورز، هوشنگ،(1349)، بررسی اقتصادی و اجتماعی شرکت سهامی زراعی رضا پهلوی، تهران: مؤسسه پژوهشهای اجتماعی.
گزارش مقدماتی برنامه عمرانی سوم ایران از مهرماه 1341 تا پایان 1346،(1347)، تهران: امور اقتصادی سازمان برنامه و بودجه.
 مارکس، کارل،(1379)، نبردهای طبقاتی در فرانسه، ترجمه باقر پرهام، تهران: مرکز.
مؤمنی، باقر مؤمنی(1359)، اصلاحات ارضی و جنگ طبقاتی در ایران، تهران: پیوند.
نظریان، اصغر،(پاییز 1388)، مهاجرت قومی و ساختار اجتماعی شهرهای ایران، فصلنامه محیط زیست، سال دوم، شماره 6.
Park, Robert E. & Burgess(1999) , Ernest W.: The City; Suggestions for investigation of Human Behavior in the Urban Environment, London & Chicago: The University of Chicago Press.
http://iran.unfpa.org/Urbanization_Farsi-%20layout.pdf
Ashraf, Ahmad & Banuazizi, Ali (1985), “The State, Classes and modes of Mobilization in the Iranian Revolution”, State, Culture, and Society, Vol. 1, No. 3, Spring.
Hooglund, Eric (May 1980) “Rural Participation in the Revolution”; MERIP, No. 87.
Zonis, Marvin (1971), Political Elite of Iran, Prin ceton: Pronceton University Press.
Lambton, Ann K. S. (1991), Landlord and Peasant in Persia, London: I. B. Tauris.
Huntington, Samuel (1968); Political order in Changing Societies, New Haven: Yale University Press.
Najmabadi, Afsaneh (1987), Land reform and Social Change in Iran, Salt Lake City: Utah University Press.
Hooglund, Eric (1982), Land and Revolution in Iran, Austin: University of Texas Press.
Abrahamian, Ervand & Kazemi, Farhad (1978),” The non-revolutionary Peasantry in Modern Iran”, Iranian Studies, Vol. XI, 1978.
The Conflict of Tribe and State in Iran and Afghanistan, edited by Richard Tapper, London: Croom Helm, 1983.
http://www.aftabir.com/articles/view/social/urban/c4_1341899705p1.php/
Amir Arjomand, Said, ( April 1986), “Iran’s Islamic Revolution in Comparative Perspective”, World Politics , Vol. 38, No. 3.