نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

2 دانشیار پژوهشکده تاریخ/ پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.

چکیده

تداوم و پیوستگی کسب و کارهای خانوادگی از جمله شاخصه‌های مهم ساختار اقتصادی یک جامعه به شمار می‌رود. عوامل و دلایل زیادی بر تداوم این نوع از کسب و کار اثرگذار است که یکی از مهم‌ترین آن‌ها، سرمایۀ موروثی خانوادگی کنشگران کسب و کار است. سرمایۀ موروثی ارتباط تنگاتنگی با طبقۀ خانوادگی افراد دارد که سبب می‌گردد گردانندگان این نوع از کسب و کار، با تکیه بر پشتوانۀ مادی (سرمایۀ مالی و املاک) و معنوی (نام و اعتبار خانواده) خانوادگی خود، تداوم فعالیت اقتصادی خود را تا حد زیادی تضمین کنند. کسب و کار خانوادگی خجسته که در زمینۀ صنعت نساجی و بافت ترمه در شهر یزد فعالیت دارد توانسته امروز تا نسل چهارم تداوم داشته باشد. کسب و کاری که در سال 1263 ش. در یزد توسط حسین عباس بنا نهاده شد و توسط فرزندش خلیل ادامه پیدا کرد. راه او توسط دو پسرش؛ محمدرضا و محمدصادق دنبال شد. امروز این کسب و کار توسط زینب خجسته وارد نسل چهارم خود شده است. مسالۀ اصلی در این مقاله این است که چرا و چگونه این کسب و کار تداوم یافته و طبقه و سرمایۀ موروثی در این تداوم چه نقشی ایفا کرده است؟. این پژوهش در صدد است تا بر اساس مطالعه‌ای میدانی و با بهره‌گیری از منابع نوشتاری و رویکرد تاریخ شفاهی، ضمن بررسی مدل‌های گوناگون مدیریتی در خانوادۀ کارآفرین، دیرپایی کسب و کار خانوادۀ خجسته را از منظر تاریخی و نظری تحلیل نماید. نتایج تحقیق نشان می‌دهد عامل سرمایۀ موروثی؛ چه در قالب مالی و عینی و چه در شکل انتزاعی؛ مثل نام و اعتبار خانوادگی، پشتوانۀ محکمی برای این کسب و کار بوده و توانسته تا اندازۀ زیادی، تداوم این بنگاه را تضمین کند. 

کلیدواژه‌ها

آفوآ، آلن،  (1395)، مدل‌های کسب و کار، محمدمهدی سپهری و مرتضی مرادی و سید احسان طیبی، تهران: رسا.
احمدپور داریانی، محمود، سمیع‌زاده، مهدی (1390)، کسب و کارهای خانوادگی، تهران: پویندگان پارس.
بهداد، سهراب،  نعمانی، فرهاد  (1387)، طبقه و کار در ایران، محمود متحد، ، تهران: آگاه.
بهنام، جمشید (1352)، ساخت‌های خانواده و خویشاوندی در ایران، تهران: خوارزمی.
پیکتی، توماس (1396)، سرمایه در سدۀ بیست و یکم، ناصر زرافشان، تهران: نگاه.
تاجبخش، کیان، (1393)، آرمانِ شهر، افشین خاکباز، تهران: نی.
تامپسون، ای. پی، (1396)، تکوین طبقۀ کارگر در انگلستان، محمد مالجو، تهران: آگاه.
سعیدی، علی اصغر، و فریدون شیرین‌کام، (1388)، موقعیت تجار و صاحبان صنایع در ایران عصر پهلوی: زندگی و کارنامۀ حاج محمدتقی برخوردار، تهران: گام نو.
سگالن، مارتین، (1388)، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، حمید الیاسی، تهران: مرکز.
کرامپتون، رزماری (1396)، طبقه و قشربندی اجتماعی، هوشنگ نایبی، تهران: نی.
گلدول، مالکوم (1396)، داستان موفقیت نخبگان، نوشین طیبی، تهران: نیلوفر.
لکووی، کلی،  پندرگست، جنیفر (1393)، تداوم کسب و کار خانوادگی، حسین صامعی، تهران: آریانا قلم.
مالجو، محمد (1396)، سیاست اعتدالی در بوتۀ نقد اقتصاد سیاسی، تهران: لاهیتا.
محبوبی اردکانی، حسین (1368)، تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، ج سوم، تهران: دانشگاه تهران.
مختاری اصفهانی، رضا، (1383)، گزارش‌های ایالات و ولایات از اوضاع اجتماعی- اقتصادی ایران در سال 1310 ه. ش.، تهران: مرکز اسناد ریاست‌جمهوری، سازمان چاپ و انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
اسناد آرشیوی
دفتر یادداشت بافندگی حسین خجسته در مورد موجودی ابریشم مصنوعی و خرید و فروش آن، مرکز اسناد ملی استان یزد، شناسۀ سند 96/293/21366.
مصاحبه‌ها
مصاحبۀ مرکز اسناد یزد با خلیل خجسته، 6/7/85.
مصاحبۀ نگارندگان با زینب خجسته، 9/11/95.
مصاحبۀ نگارندگان با محمدرضا خجسته، 19/10/95، 26/10/95، 9/11/95، 12/2/96.
مصاحبۀ نگارندگان با محمدصادق خجسته، 8/3/97.
Bourdieu, pierre (1987), “what makes a social class?”, berkeley: journal of sociology, 1987, no 22.
Fletcher, denise,(2001), understanding the small family business, london and newyork: routledge.
Gersick, k. e (1991), generation to generation: life cycles of the family business, boston: m.a harvard business school.
Gimeno, alberto, (2010), family business models: practical solutions for the family business, 1st, macmillan palgrave.