نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد تاریخ/ دانشگاه محقق اردبیلی،

2 دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه رازی

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی

4 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده

اکتشافات نفتی یکی از مؤلفه‌های اساسی در شکل‌گیری شهر در تاریخ جهان معاصر به شمار می آید . یکی از این شهر های نفتی که تا کنون مورد توجه و بررسی علمی قرار نگرفته است نفت شاه در مرز های غربی ایران است . این پژوهش با اتخاذ روش تحلیلی-توصیفی و با بررسی مولفه های مورد نظر  برای نخستین بار به چگونگی تاریخ اکتشافات نفتی ، روند تکوین و شکل‌گیری تاریخی و ساختار شهری نفت شاه (نفت شهر) به‌عنوان یکی از شهرهای نوبنیاد و مبتنی بر انرژی در تاریخ معاصر ایران می پردازد. نتایج پژوهش نشان داده که نفت و تأسیسات نفتی نقش مهمی در شکل‌گیری شهر ، ترکیب جمعیتی ، تکوین هویتی ، ساختار و نظام شهری نفت شاه  به عنوان شهری نوپدید در حاشیه‌ی مرزهای غربی ایران و در جنوب غربی کرمانشاه ایفا نموده است. شهری که بقاء و حیات آن تنها به منابع نفتی، انرژی ، انتظام و امنیت مبتنی  بر حراست از تاسیسات نفتی استوار بوده است.

کلیدواژه‌ها

اتحادیه، منصوره؛ 1394؛ نفت چیاسرخ کرمانشاه؛ چاپ اول؛ تهران: نشر تاریخ ایران.
افشار سیستانی، ایرج، تابستان 1371، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ چاپ اول؛ تهران؛ نشر ارژنگ؛ ج 1و 2.
امینی، علیرضا؛1382؛ تاریخ روابط خارجی ایران از قاجاریه تا سقوط رضا شاه؛ تهران؛ نشر خط سوم.
انوری، حسن؛1381؛فرهنگ بزرگ سخن؛ جلد 5؛ تهران: نشر سخن.
آذرنوش، آذرتاش؛ 1391؛ فرهنگ معاصر عربی به فارسی؛ تهران: نشرنی.
 شفیعی ، حسن ؛ 1378؛ نفت در دوره ی رضا شاه (اسنادی از تجدید نظر در امتیاز نامه ی دارسی و قرارداد 1933م.)؛ اداره ی کل آرشیو، اسناد و موزه ی دفتر رئیس جمهور؛ چاپ اول؛ تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بازدید میدانی  از تأسیسات نفت نفت شهر و مکان سابق شهر نفت شاه،طینه و رودخانه کنگاوکُش؛ 5و6اردیبهشت ماه 1398.
بشارتی فر، صادق، و دیگران؛ 1396؛ تحلیل و تبیین تأثیرات صنعت نفت بر ساختار فضایی شهر (مطالعه ی موردی شهر آبادان)؛ پژوهش های جغرافیای انسانی؛ دوره ی 49؛ شماره ی 3؛ پاییز؛ از 376-657.
جعفری، عباس؛ 1384؛ دانشنامه گیتا شناسی؛ جلد دوم؛ چاپ اول؛ تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
دمورگان، ژاک؛ 1339؛ هیئت علمی فرانسه در ایران ( مطالعات جغرافیایی)؛ ترجمه کاظم ودیعی؛جلد دوم؛ تبریز؛ انتشارات چهر.
دهخدا، علی اکبر؛ 1335؛ لغت نامه دهخدا؛ حرف «ط»؛ تهران: مؤسسه انتشارات مجلس شورای ملی.
دهخدا، علی اکبر؛ 1344؛ لغت نامه دهخدا؛ زیر نظر:دکتر محمد معین؛ حرف «ت»:8 ؛ تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه
ذوقی، ایرج، 1373، مسائل سیاسی و اقتصادی نفت ایران؛ تهران: نشر پاژنگ.
راسخی لنگرودی، احمد؛ 1385؛ موج نفت (تاریخ نفت ایران از امتیاز تا قرارداد)؛ تهران؛ انتشارات اطلاعات.
رزم آرا، حاجیعلی؛ 1331؛ فرهنگ جغرافیایی ایران-استان کردستان: جلد5؛ تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش؛ چاپخانه ارتش.
سازمان اسناد و آرشیو ملی کشور؛ شناسه سند 30989/240؛ تغییر نام نفط خانه به نفت شاه؛  1313ش.
سازمان اسناد و آرشیو ملی کشور؛ شناسه سند25512/240؛ تغییر نام نفط خانه به نفت شاه؛  1313ش.
سلطانی، محمد علی، 1373، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان؛ ج 1؛تهران: نشر سُها.
شرافکندی، عبدالرحمن؛ 1392؛ فرهنگ کردی -فارسی هژار؛ انتشارات: سروش ، چاپ نهم.
شیخ امام شهاب الدین أبی عبداله یاقوت بن عبداله الحموی الرومی البغدادی؛ معجم البلدان؛ قرن 13؛ جلد 4, بیروت: دارالکتب العلمیه.
صفی زاده بوره که یی، صدیق؛1380؛ فرهنگ کردی-فارسی ،انتشارات پلیکان ،چاپ :اول.
عمید، حسن؛ 1360؛ فرهنگ عمید؛ تهران: انتشارات امیرکبیر.
غیااث الدین محمد بن جلال الدین بن شرف الدین راپوری؛چراغ هدایت؛ 1363؛ غیاث اللغات؛ تألیف:سراج الدین علی خان بن حسام الگوالیری اکبرآبادی؛تهران: انتشارات امیرکبیر.
قدمی، مصطفی،و دیگران؛ 1390؛ تعیین استراتژی های توسعه ی شهرهای متکی به صنعت استخراج نفت با استفاده از روش SWOT، آنالیز IEA و ماتریس QSPM (نمونه ی مورد مطالعه: شهر دوگنبدان)؛ مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا؛ دوره ی پانزدهم؛ شماره ی 3؛ پاییز؛ از 58-38.
کریم پور، کریم؛ 1394؛ تاریخچه نفت شهر؛ کرمانشاه؛ چاپ مسعود (شرافت وزیری).
مردوخ روحانی، ماجد؛  1392،فرهنگ فارسی -کردی ،انتشارات کردستان  ،چاپ :دوم
مصاحبه با امید صفرشاهی؛ (دکترای باستان شناسی)؛ موضوع مصاحبه: سابقه ی سکونت انسانی در نفت شاه در دوران پیش از تاریخ و باستان؛ 2فروردین ماه 1398.
مصاحبه با آرمند، حسن؛ از اهالی قدیم نفت شاه ساکن در لندن؛ مصاحبه: محله های قدیمی و معماری نفت شاه و امکانات موجود در نفت شاه در گذشته؛ فرشته ازره؛ 9دی ماه 1397؛ اینترنتی / 10دی ماه 1397
مصاحبه با سجاد علی بیگی؛ (استاد یار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه)؛ موضوع مصاحبه: سابقه ی سکونت انسانی در نفت شاه در دوران پیش از تاریخ و باستان؛ مصاحبه کننده: 10 آذر ماه 1397.
مصاحبه با مصطفی میهن زاده؛ (بازنشسته شرکت ملی ملی نفت ایران)؛ موضوع مصاحبه: صنایع  ماشینی در نفت شاه؛ 18 اردیبهشت 1397. و22 فروردین 1398.
مصاحبه با منصور ملایری؛ (مدیر اسبق روابط عمومی خطوط لوله نفت و مخابرات منطقه غرب کشور)؛ موضوع مصاحبه: مناطق نفت خیز چیا سرخ و نفت شاه؛18 دی ماه 1397.
مطیعی، همایون؛ 1383؛ سرگذشت قرارداد دارسی و به وجود آمدن شرکت نفت انگلیس و پرشیا؛ مجله ی اقتصاد انرژی؛ شماره 69 و70؛ اسفند؛ از 23-16.
مکی، حسین؛ بی تا؛ خلع ید (کتاب سیاه)؛ تهران: نشر سازمان انتشارات نو.
مکی، حسین؛1380؛ تاریخ بیست ساله ایران؛ ج 4؛ تهران؛ انتشارات علمی.
میرترابی، سعید؛ 1384؛ مسائل نفت ایران؛ تهران؛ شرکت نشر قومس.
میهن زاده، مصطفی: 1395؛ نفت شهر در آیینه تاریخ؛ کرج، نشر الماس البرز.
ناشناس؛ 1344؛ پیشرفت های صنعت نفت در ایران؛ مجله ی بورس؛ دوره ی یکم؛ مهرماه؛ شماره ی 36؛ از 100-97.
ناشناس؛ 1347؛ صنعت نفت ایران در غرب کرمانشاه و نفت شاه؛ مجله ی بورس؛ دوره ی اول؛ آذر؛ شماره ی 65؛ص52.
ناشناس؛ 1348؛ فعالیت شرکت ملی نفت ایران در زمینه اکتشاف و تولید نفت در خارج از حوزه ی قرارداد، مجله ی یغما؛ مرداد؛ شماره ی 251؛ از 286-282.
ناشناس؛ بی تا؛ نظری به مناطق نفت خیز ایران در حوزه ی قرار دادها؛ تهران: شرکت سهامی افست.
ناشناس؛1392؛ اتو اطلس ایران، گیتا شناسی- واحد پژوهش و تألیف؛ تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی و گیتا شناسی.
وبر، ماکس؛1373؛ شهر در گذرزمان؛ ترجمه: شیوا کاویانی؛ چاپ دوم؛ تهران: شرکت سهامی انتشار.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، 1357، تاریخ روابط خارجی ایران؛ تهران: انتشارت امیرکبیر.
یوسفی فر، شهرام؛ 1389؛ الگوی پیدایش شهر و شهرنشینی در تاریخ ایران؛ نشریه تاریخ ایران؛ بهار؛ شماره ی 64؛ از 145-170.
Takahiro,A.Sachiko,(2007):Urbanization,educational expansion and expendiluresin equality in Indonesia 1996,1999 and 2002 internaional fir policy research institute.
Felicitas Hillmann, Ernst Spaan:Comparative Population Studies- Vol. 42 (2017): 25-54