نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ, دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

چکیده

چکیده
اشغال ایران در جنگ جهانی دوم سبب بروز مشکلات فراوانی همچون ناامنی، کمبود مواد غذایی، احتکار، قاچاق و تورم شد. دولت برای مقابله با شرایط بحرانی موجود و تهیه و توزیع عادلانه خواربار، اصول جیره­بندی و توزیع کالاهای ضروری از طریق کوپن را در پیش گرفت. هدف پژوهش حاضر بررسی عملکرد دولت در جیره­بندی و توزیع کوپنی کالا در جنگ جهانی دوم است و می­خواهد به این سوال پاسخ دهد که دولت در امر جیره­بندی و توزیع کوپنی قند و شکر تا چه اندازه موفق بوده است؟  روش تحقیق در این پژوهش توصیفی- تحلیلی و روش گردآوری اطلاعات اسنادی و کتابخانه­ای می­باشد. نتایج این تحقیق نشان می­دهد دولت با اتخاذ تدابیری همچون استخدام مستشاران آمریکایی، انتشار اسکناس و دریافت وام برای خرید کالا و تصویب و صدور قوانین و آیین­نامه­های مختلف تلاش کرد تا کالاهای اساسی مورد نیاز مردم را با قیمت متعادل به دست آنها برساند. اما بروز مشکلاتی همچون تولید کوپن­های تقلبی، خرید و فروش کوپن توسط دلالان، ایجاد بازار سیاه، احتکار و قاچاق کالا، خرید کالا توسط متفقین، کمبود وسایل حمل و نقل و اختلافات سیاسی سبب شد تا دولت علی­رغم حل پاره­ای از مشکلات با روش جیره­بندی، در رسیدن به اهداف اصلی ناکام بماند.   

کلیدواژه‌ها

سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)، 17748/293/97، 18/2/1321: 27؛450/260/97، 5/3/1321: ؛450/260/97: 4/7/1321: 4؛002797/310، 1/10/1321: 6؛، 82875/240، 20/2/1322: 4. ، 20/260/97، 25/2/1322: 3. ، 195/260/97، 2/4/1322: 8. ، 13489/240،، 4/3/1322: 18. ،  13489/240، 26/6/1322: 17. ، 220/293، 1322: 3. ، 17045/293/97، 8/10/1322: 2.
سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران (ساکما)،  013770/240، 19/10/1322: 2. ، 195/260/97: 3/11/1322: 7. ، 217/260، 21/12/1322: 4. ، 10058/293/97، 5/6/1323: 10. ، 1058، 296/97، 15/4/1324: 12. ، 17748/293/97، 18/9/1324: 4. ، 088540/240: 3.
آبراهامیان، یراوند، (1384)، ایران بین دو انقلاب از مشروطه تا انقلاب اسلامی، ترجمه کاظم فیروزمند، حسن شمس­آوری و محسن مدیر شانه­چی، تهران، نشر مرکز، چاپ نهم.
اسکرین، سرکلارمونت، (1363)، جنگ جهانی در ایران، ترجمه غلامحسین صالحیار، بی­جا، نشر سلسله.
اسنادی از اشغال ایران در جنگ جهانی دوم، (1389)، به کوشش علیرضا روحانی و ابوالفضل ایزدی­زاده، تهران، خانه کتاب.
ایران در بحران، (مهر ماه 1320 تا شهریور ماه 1326) بر پایه خلاصه اخبار شبانه رایوهای خارجی و گزارش­های روزانه و خلاصه روزنامه­ها، (1379)، به کوشش کیانوش کیانی هفت لنگ، پرویز بدیعی، تهران، سازمان اسناد ملی ایران. 
ایران در اشغال متفقین: مجموعه اسناد و مدارک 1324- 1318، (1321)، به کوشش صفاء­الدین تبراوئیان، تهران، موسسه خدمات فرهنگی رسا.
ایران در جنگ جهانی بزرگ، (1356)،تهران، مرکز پژوهش و نشر فرهنگ سیاسی دوران پهلوی.
بولارد، سر ریدر و اسکراین، سر کلارمونت، (1363)، شترها باید بروند!، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران: نشر نو، چاپ دوم.
خامه­ای، انور، (1381)، سال­های پرآشوب، ج 4، تهران، فرزان روز.
دهقان­نژاد، مرتضی و لطفی، الهام (1393)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در جنگ جهانی دوم، اصفهان، نگارخانه.
ذوقی، ایرج، (1368)، ایران و قدرتهای بزرگ در جنگ جهانی دوم، تهران، پاژنگ، چاپ دوم.
عظیمی، فخرالدین، (1372)، بحران دموکراسی در ایران 1320- 1333، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی و بیژن نوذری، تهران، نشر البرز.
فرخ، مهدی، (1348)، خاطرات سیاسی فرخ (معتصم­السلطنه): شامل تاریخ پنجاه ساله معاصر، تهران،  جاویدان.
فوران، جان، (1385)، مقاومت شکننده: تاریخ تحولات اجتماعی ایران از صفویه تا سال­های پس از انقلاب، ترجمه احمد تدین، تهران، خدمات فرهنگی رسا، چاپ ششم.
کاتوزیان، محمد علی، (1393)، اقتصاد سیاسی ایران از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، ترجمه محمد رضا نفیسی و کامبیز عزیزی، تهران، نشر مرکز، چاپ بیستم.
گزیده اسناد جنگ جهانی دوم در ایران، (1389)، به کوشش بهروز قطبی، تهران، اطلاعات، چاپ دوم.
لنزوسکی، جورج، (1353)، رقابت روسیه و غرب در ایران، ترجمه اسماعیل رائین، تهران، انتشارات جاویدان.
مکی، حسین، (1363)، تاریخ بیست ساله ایران، ج 8، علمی.
میلسپو، آرتور، (1370)، آمریکایی­ها در ایران (خاطرات دوران جنگ جهانی دوم)، ترجمه عبدالرضا هوشنگ مهدوی، تهران، نشر البرز.
روزنامه اصفهان، ش 7، 5/2/1322: 3.
اطلاعات، ش 4486، 5/1/1320: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4658، 1/7/1320: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4702، 18/8/1320: 3.
روزنامه اطلاعات، ش 4713، 29/8/1320: 3.
روزنامه اطلاعات، ش 4717، 3/9/1320: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4765، 22/10/1320: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4770، 27/10/1320: 3.
روزنامه اطلاعات، ش 4834، 10/1/1321: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4902، 18/3/1321: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4927، 12/4/1321: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 4934، 19/4/1321: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4938، 23/4/1321: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 4981، 8/6/1321: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 4982، 9/6/1321: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 4983، 10/6/1321: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5120، 20/12/1321: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5223، 26/4/1322: 3.
روزنامه اطلاعات، ش 5274، 26/6/1322: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5279، 3/7/1322: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5304، 2/8/1322: 3.
روزنامه اطلاعات، ش 5334، 8/9/1322: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5398، 27/11/1322: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5432، 16/1/1323: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5450، 6/2/1323: 4.
روزنامه اطلاعات، 5482، 13/3/1323: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5529، 10/5/1323: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5434، 17/5/1323: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5642، 27/9/1323: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5702، 12/12/1323: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5815، 30/4/1324: 1.
روزنامه اطلاعات، ش 5886، 26/7/1324: 4.
روزنامه اطلاعات، ش 5887، 28/7/1324: 4.
روزنامه رهبر، ش 272: 7/2/1323: 1.
روزنامه ستاره، ش 1853: 21/5/1323: 1.
عصر اقتصاد، ش 19: 15/4/1323: 1.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 14، جلسه 50.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 13، جلسه 81.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 13، جلسه 115.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 13، جلسه 134.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 13، جلسه 211.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 13، جلسه 216.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 13، جلسه 218.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 14، جلسه 17.
مشروح مذاکرات مجلس، دوره 14، جلسه 43. 
 مشروح مذاکرات مجلس، دوره 14، جلسه 218.