نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد ، نجف آباد، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

چکیده

در اوایل قرن11ه.ق/17م، شاه ‌عباس اول گروه‌هایی ازخانوارهای اتباع ارمنی را از موطن آنها در جلفا و ایروان، به اصفهان و مناطقی از حومه آن کوچ داد. حضور ارامنه در اصفهان و حومه آن به‌مثابه گروه‌های مهاجری تلقی شد که حق انتخاب محل نداشته و به این مناطق کوچانده شدند. بر این اساس، بخشی از ده‌نشینان و کشاورزان آنها در بعضی نواحی روستایی منطقه‌ی لنجان اسکان داده شدند. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از فضای جستارهای میدانی، به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است که: اسکان خانوارهای ارامنه در لنجان با چه اهدافی صورت گرفت و کدامیک از نواحی روستایی لنجان ارمنی‌نشین بودند؟ ارامنه طی حضور خود در منطقه‌ی لنجان چه اثرات مهمی بر وضعیّت اقتصادی این منطقه داشتند؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که: ارامنه مهاجر، با اهداف سیاسی، اقتصادی و دفاعی در سطح وسیعی از نواحی حاصلخیز لنجان سکونت داده شدند. حمایت شاهان صفوی از ارامنه و تلفیق نیروی کار بومی و ماهر، سبب رونق کشت و زرع و فعالیّت‌های وابسته به آن در منطقه شد؛ به دست آنها آبادی‌های چندی بنیان نهاده شد و کار و تولید در منطقه رونق گرفت. در اواخر دوره‌ی صفوی ارامنه متحمل فشارهای اقتصادی و مذهبی شدند.

کلیدواژه‌ها

  ابن‌بطوطه، محمدبن عبدالله (1376)، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: سپهرنقش.
ادواردز، سسیل (1362)، قالی ایران، ترجمه مهین‌دخت صبا، تهران: انجمن دوستداران کتاب.
اعرابی هاشمی، شکوه‌السادات (1394)، ارامنه جلفای نو درعصر صفوی، تهران: سازمان اسناد ملی.
الاصفهانی، محمدمهدی (1368)، نصف جهان فی تعریف الاِصفهان، تصحیح منوچهرستوده، تهران: سپهر.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1362)، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، چاپ سوم، تهران: صفی علیشاه.
بایبوردیان، واهان (1375)، نقش ارامنه ایرانی در تجارت بین المللی تا پایان سده 17میلادی، ترجمه ادیک باغداساریان (گرمانیک)، تهران: نشرمؤلف.
بدلیسی، امیر شرف‌خان (1377)، شرفنامه، ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام‌ ولیامینوف ولادیمیر، تهران: اساطیر.
ترکمان، اسکندربیک، (1382)، سرگذشت شاه ‌عباس اول، به کوشش سید سعید میرمحمدصادق، تهران: اهل قلم.
ثواقب، جهان‌بخش و محمدمهدی روشن‌فکر (1388)، «نگرشی بر شورش شاه ‌قلندر در عصر صفوی»، پژوهش‌های تاریخی، دوره جدید شماره 1، 17-50.
جابری انصاری، میرزا حسن خان (1321)، تاریخ اصفهان و ری، اصفهان: نشرعمادزاده.
چلونگر محمد علی و زینب کریمی(1392)، بررسی و تحلیل وضعیت مسیحیان در زمان شاه عباس اول، پژوهش در تاریخ، شماره یازدهم : 83-  96.
حسینی ابری، سیدحسن، (1379)، زاینده‌رود از سرچشمه تا مرداب ، اصفهان: گلها.
حق‌نظریان، آرمن، (1385)، کلیساهای ارامنه جلفای نوی اصفهان، مترجم ناریس سهرابی ملایوسف، تهران: فرهنگستان هنر.
خزائیلی، باقر (1386)، وضعیّت ارامنه ایران در عصر شاه عباس اول، پژوهشنامه تاریخ، سال سوم ، شماره دهم: 1-19.
درهوهانیان، هارتون، (1379)، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه لئون میناسیان و محمدعلی موسوی فریدنی، اصفهان: نشر زنده رود با مشارکت نقش خورشید.
سانسون، مورگان (1346)، سفرنامه سانسون وضع کشور ایران در عهد شاه سلیمان صفوی، به اهتمام و ترجمه تقی تفضلی، تهران: ابن سینا.
سیرو، ماکسیم (1357)، راه‌های باستانی ناحیه اصفهان و بناهای وابسته به آنها، ترجمه مهدی مشایخی، تهران: حفاظت آثار باستانی.
سیوری، راجر(1385)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، چاپ16، تهران: مرکز.
شاردن، ژان (1375)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، مشهد: توس.
شفقی ،سیروس (1381)، جغرافیای اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
صفاکیش، حمیدرضا (1390)، صفویان در گذر تاریخ، تهران: نشرسخن.
غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان آرا، تهران: کتابفروشی حافظ.
غوگاسیان، وازگن (1393)، تاریخ ارامنه ایران در قرن هفدهم، ترجمه سعید کریم پور، تهران: امیرکبیر.
فلسفی، نصرالله (1347)، زندگانی شاه عباس اول، چاپ3، تهران: دانشگاه تهران
کروسینسکی، یوداش تادیوش(1363)، سفرنامه کروسینسکی: یادداشت‌های کشیش لهستانی عصر صفوی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی، تهران: توس.
کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزم.
گیلاننتز، پطرس دی سرکیس (1371)، سقوط اصفهان، ترجمه محمد مهریار، اصفهان: شهرداری اصفهان.
لمتون، ا.ک.س (1362)، مالک و زارع  در ایران، ترجمه منوچهر امیری، چاپ3، تهران: علمی فرهنگی.
مستوفی، حمدالله (1381)، نزهة‌القلوب، به کوشش سید محمد دبیر سیاقی، قزوین: حدیث امروز.
ملکم، سرجان (1380)، تاریخ کامل ایران، ترجمه علی‌اصغر عبدالهی، تهران: افسون.
ملکمیان،  لینا (1380)، کلیساهای ارامنه ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
منجم، ملا جلال‌الدین (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، تهران: وحید.
مهریار، محمد (1381)، فرهنگ جامع نام‌ها و آبادی‌های کهن اصفهان، اصفهان: فرهنگ مردم.
نصیری، محمد ابراهیم‌ (1373)، دستور شهریاران، به کوشش محمدنادر نصیری مقدم، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
نطنزی ،معین‌الدین(1383)، منتخب‌التواریخ، تهران: اساطیر.
واله اصفهانی، محمدیوسف (1380)،  ایران در زمان شاه صفی و شاه‌ عباس دوم، (حدیقه6و7 از روضه8) خلد برین، تصحیح و تعلیق و توضیح و اضافات محمدرضا نصیری، تهران: آثار و مفاخر فرهنگی.
وحید قزوینی، محمد طاهر (1329)، عباس‌نامه یا شرح زندگانی شاه عباس ثانی ، تصحیح و تحشیه ابراهیم دهگان، اراک: چاپخانه فروردین.
هنرفر،لطف الله (1365)، اصفهان کتاب جوانان، اصفهان: چاپخانه زیبا.
یزدی، حسین(1389)، «انتقال پایتخت صفویه به اصفهان و پیامدهای آن»، مجله رشد آموزش تاریخ، شماره 1، 45-42.
Arakel davarizhets’I,( 1988),Grik patmuteants, translation by: Varag Arakelean, Erevan, modern Eastern Armenian.