پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
تحقیقات تاریخ اجتماعی
2383-0484
2383-0492
2
1
2012
09
17
نقش ارتباطات سنتی در جنبشهای سیاسی اجتماعی شیعه
1
23
FA
محسن
الویری
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه باقرالعلوم (ع)
alvirim@gmail.com
جواد
نظری مقدم
معارف اسلامی و فرهنگ و ارتباطات. دانشگاه امام صادق
توجه به مفهوم ارتباطات سنتی و پژوهش دربارة نقش آن در تحولات اجتماعی ـ سیاسی شیعه میتواند، ضمن بازشناسی هویت اجتماعی شیعه، ما را به شناخت عمیقتر ابزارهای ارتباطی سنتی و کارکردها و قابلیتهای آن در جوامعی با فرهنگ شفاهی، بهویژه جامعة ایران، رهنمون سازد. این مقاله میکوشد با توجه به منابع و مآخذ حوزة فرهنگ و ارتباطات، ضمن پرداختن به چگونگی نقشآفرینی و جایگاه ظرفیتهای ارتباطات سنتی تاریخ اجتماعی شیعه در جنبش مشروطه، به عرضة تصویری روشن از حضور و نقش کاربردی رسانههای سنتی شیعه در حوزههای اجتماعی بپردازد. با توجه به تأثیر علمای شیعه و مسجد و منبر و بازار و قهوهخانه و مراسم جمعی سنتی مذهبی و دیگر ظرفیتهای جامعة شیعی ایران، میتوان به اهمیت واکاوی و بازتعریف مفهوم ارتباطات سنتی در حوزة فرهنگ و ارتباطات اسلامی پی برد و دریافت که ارتباطات سنتی، عمیقترین و سادهترین نوع ارتباطات، نقش بیبدیلی در فرهنگ شفاهی ایران اسلامی و تحولات اجتماعی ـ سیاسی شیعه دارد.
ارتباطات سنتی,جنبش مشروطه,روحانیون,مسجد,تاریخ شیعیان,جنبشهای اجتماعی
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_315.html
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_315_8b076a515878f65cb6b85361ecfe7a1a.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
تحقیقات تاریخ اجتماعی
2383-0484
2383-0492
2
1
2012
09
17
رویکرد حکومت به زرتشتیان در عهد ناصری
25
51
FA
علیاکبر
تشکری
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه یزد
atashakory@yahoo.com
سابقۀ حضور زرتشتیان در یزد به نخستین ایام ورود اسلام به ایران بازمیگردد. تهاجم تیمور و گسترش مصائب آنها در خراسان و نواحی شمالی باعث شد تا یزد با ویژگیهایی چون امنیت نسبی و مسافت زیاد از مراکز تحولخیز به کانون معتبری در جذب زرتشتیان تبدیل شود. علاوهبر تسری چنین رویکردی به دوران بعد، حیات اجتماعی زرتشتیان عهد ناصری از چند منظر حائز اهمیت مینمود که عبارتاند از تشدید فشارهای اکثریت بر اقلیت، بازتاب حمایت انگلیس از پارسیان هند در روابط آنها با زرتشتیان ایران، و ظهور دولتمردانی نظیر امیرکبیر و میرزا حسینخان سپهسالار که طیفی از تلاش اصلاحطلبانة خود را به رعایت حقوق اقلیتها اختصاص دادند و زمینۀ مناسبی را در تعاملات بعدی حکومتگران با زرتشتیان فراهم آوردند. بر این اساس، نوشتار حاضر میکوشد تا مبتنیبر اسنادی نویافته از نحوۀ برخورد حکومتگران با زرتشتیان به دو سؤال اساسی پاسخ دهد؛ اقدامات امیرکبیر در بهبود وضع این اقلیت تا چه حد به ارتقای اعتبار آنها انجامید؟ همطراز با نگرشهای اصلاحطلبانة عهد ناصری، حمایت انگلیس و کارکرد انجمن اکابر پارسیان چه تأثیری در لغو جزیه از زرتشتیان داشت؟
یزد,زرتشتیان,امیرکبیر,میرزا حسینخان سپهسالار,انجمن اکابر پارسیان,ناصرالدین شاه,مانکجی
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_317.html
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_317_f41945a0fa60cfeb52023ff30ca3dc9d.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
تحقیقات تاریخ اجتماعی
2383-0484
2383-0492
2
1
2012
09
17
نهاد دایگانی در دورۀ ساسانیان
53
74
FA
شهرام
جلیلیان
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید چمران اهواز
jalilianshahram@yahoo.com
در دوران ساسانیان، شاهزادگان دودمان سلطنتی، بهویژه ولیعهد، باید هنرها و فنون گوناگون شاهانه همچون اسبسواری، زوبینافکنی، کمانداری، شکار، چوگانبازی، و دیگر آیینهای در پیوند با شهریاری را میآموختند، همچنین به شاهزادگان دادگری، بخشندگی، وفاداری به پیمانها، خویشتنداری، و جوانمردی آموزش داده میشد. گهگاه آموزش این هنرها و ویژگیهای سودمند برای شهریاری به شیوهای بود که میتوان آن را «نهاد دایگانی» نامید. شماری از شاهزادگان دودمان ساسانی پیش دایه/ دایگان پرورش یافتند. در این شیوۀ پرورش، هموندی از دودمان سلطنتی، بهویژه ولیعهد، آموزشهای شاهانه را پیش «دایۀ» خود، که هموند بزرگ یک دودمان نژاده، پادشاهی دستنشانده، و یا یکی از بزرگان شاهنشاهی بود، میآموخت و دایه در آینده پشتیبانی از شاهزادۀ پروردهاش را وظیفۀ خود میدانست. واژههای «دایه» و «دایگان» بهمعنای زنی که بچهای را به شیر خود بپرورد و یا پرورشدهندۀ زن یا مرد است و واژههای «دایگانی» و «دایگی» برای اشاره به پرورش کودکی بهدست پرورانندۀ زن یا مرد آمده است.
در این پژوهش، کوشش خواهد شد با استفاده از همۀ منابعی که آگاهیهایی دربارۀ پرورش و آموزشهای شاهانۀ شاهزادگان ساسانی یا بهاصطلاح نهاد دایگانی در دوران ساسانیان بهدست میدهند، به مطالعۀ این شیوۀ مهم و البته کمتر شناختهشدۀ پرورش در گسترۀ تاریخ ساسانیان بپردازیم.
ساسانیان,شاهزادگان دودمان سلطنتی,نهاد دایگانی,دایه
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_319.html
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_319_596f6f33a3c3bcae7a72c0ebfa91774a.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
تحقیقات تاریخ اجتماعی
2383-0484
2383-0492
2
1
2012
09
17
فرایند حل یک معضل اجتماعی در مدیریت شهری اصفهان
75
96
FA
عبدالمهدی
رجائی
دانشجوی دکتری تاریخ ایران، دانشگاه اصفهان
m1350323@gmail.com
مرتضی
نورائی
دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه اصفهان
این مقاله به موضوع فاضلاب شهری و تأثیرات آن در زندگی اجتماعی مردم شهر اصفهان میپردازد. قرنها فاضلاب شهری منبع خوبی برای غنیکردن زمینهای کشاورزی بود. اگرچه جمعآوری و حمل و نقل آن مایة برهمزدن بهداشت شهر و آسایش شهرنشینان میشد و اعتراض شهریان را برمیانگیخت. در عصر جدید، نگاه به فاضلاب شهری تغییر کرد. دیگر پسماند آلودهای است که باید هرچه بیسروصداتر از محیط شهر خارج شود.
مقالة حاضر این دو رویکرد متفاوت دربارة فاضلاب شهری اصفهان را از یک قرن و نیم پیش تاکنون بررسی میکند و سرانجام به کمک فنّاوری جدید اگوی شهری به حل این معضل دیرپا میرسد. همچنین بیان میکند که چگونه همزمان با این فرایند و مرتبط با آن آب لولهکشی شهر اصفهان نیز بهسامان رسید. سؤال مقاله آن است که بشر طی قرنها با پسماند خود چه میکرد و بهویژه اهالی اصفهان در این زمینه چه تدابیری اندیشیدند. مقاله بر این فرض استوار است که هرچه مدرنیسم امر مهم بهداشت را برای مردم شهرنشین مهمتر کرد، تلاش برای حل معضلات دیرپای بهداشتی سریعتر شد. روش این مقاله توصیفی ـ تحلیلی است و بر اسناد کتابخانهای تکیه دارد.
اصفهان,تاریخچة فاضلاب,اگو,آب,بهداشت
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_320.html
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_320_aca386a2b41ea001251fb271c89a9b28.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
تحقیقات تاریخ اجتماعی
2383-0484
2383-0492
2
1
2012
09
17
پیامدهای اجتماعی ـ اقتصادی تاختوتاز نگودریان در قلمرو ایلخانی (656 - 696 ق)
97
116
FA
محسن
رحمتی
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه لرستان
rahmati.mo@lu.ac.ir
طاهره
بیرانوند
دانشجوی کارشناسی ارشد تاریخ ایران در دورة اسلامی، دانشگاه لرستان
اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایران در عهد ایلخانان از عوامل متعددی تأثیر میپذیرفت. یکی از این عوامل نگودریان بودند که با نافرمانی از ایلخانان و تاختوتاز در قلمرو آنان در اوضاع اجتماعی و اقتصادی این دوران تأثیر گذاشتند.
این مقاله بر آن است تا با روش توصیفی ـ تحلیلی و ازطریق تحلیل و پرسش آگاهیهای در دست، تا حد امکان به پیامدهای اجتماعی و اقتصادی این تاختوتازها وضوح بیشتری ببخشد. از میان این پیامدها میتوان به ناامنی اجتماعی، آشفتگی در تجارت و کشاورزی و دامپروری، کشتار عدة زیادی از اهالی نواحی مورد تاختوتاز، و مهاجرت جمعی از آنها به مناطق دیگر اشاره کرد.
نگودریان,ایلخانان,خراسان,فارس,کرمان,اوضاع اجتماعی
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_321.html
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_321_1e5275fa7c862c3756b38f4494e286a9.pdf
پژوهشگاه علوم انسانی ومطالعات فرهنگی
تحقیقات تاریخ اجتماعی
2383-0484
2383-0492
2
1
2012
09
17
تأثیر حملات و حکومت مغولان در جمعیت خراسان
(616 - 736 ق)
117
138
FA
جواد
عباسی
استادیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد
abbasiiran@yahoo.com
تکتم
یارمحمدی
مربی دانشگاه پیام نور، مرکز گناباد
خراسان، از مناطق مرزی و مسیرهای ارتباطی مهم و درعین حال از کانونهای بااهمیت سیاسی و تمدنی ایران، شاهد تحولات تاریخی بسیاری بوده است. از دورههای مهم در این تحولات، دوران حملة مغول به ایران و عصر حکومت ایلخانان بود. از پیامدهای مهم هجوم و سلطة مغولان در این بخش از ایران، تغییرات گستردة جمعیتی است که آثار آن تا عصر حاضر نیز کمابیش باقی مانده است. علاوهبر کشتهشدن دهها هزار نفر از مردم خراسان طی حملات مغول، عدة زیادی از آنان نیز به دلایل و اشکال گوناگون راهی مناطق دیگر ایران و سایر سرزمینها شدند. علاوهبر مهاجرتهای اجباری بهعللی چون گریز از کشتار و ویرانگری مغولان، عدهای نیز بر اثر ضرورتهای سیاسی ـ نظامی، علمی ـ فرهنگی، و یا بهعلل شخصی خراسان را ترک کردند. از دیگر سو، گروهها و افراد جدیدی همچون گروههای ترک ـ مغول وارد این منطقه شدند. در منابع و تحقیقات بهدست آمده با دیدگاهی فاجعهانگار به مواردی چون کشتارها در جریان نخستین حملات مغول اشاره شده، اما دربارة ابعاد، اَشکال، و جزئیات آنها توضیح چندانی عرضه نشده است. همچنین به جنبة دیگر موضوع یعنی بازگشت گروههایی از گریختگان و نیز ورود گروههای تازهوارد کمتر توجه شده است. بدینترتیب، مسئلة اساسی این مقاله عرضة تصویری دقیق و همهجانبه از تغییرات جمعیتی خراسان اعم از کاهش و مهاجرت اهالی و ورود گروههای دیگر به خراسان در دورة مورد بحث است.
خراسان,قتل عام,مهاجرت,نخبگان,حملات مغول,ایلخانان,جمعیت
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_323.html
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_323_9b342b819fba8392980b282aca0cca1d.pdf