2024-03-29T13:00:11Z
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/?_action=export&rf=summon&issue=626
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
حوادث و بلایای طبیعی ایالت جبال از ظهور اسلام تا حمله مغول
مرضیه
اسدی اول
عبدالرحیم
قنوات
علی
غفرانی
حوادث طبیعی به مجموعه حوادثی گفته می­شود که منشأ انسانی ندارند و معمولاً غیر قابل پیش­بینی­اند. این­گونه پدیده­های طبیعی از آن­جا که آثار منفی بر زندگی انسان دارند، به عنوان بلایای طبیعی معرفی شده­اند. بنا به گزارش­های تاریخی، در سده اول تا هفتم هجری قمری حوادث طبیعی زیادی در ایالت جبال که یکی از ایالت­های بزرگ ایران بوده، روی­داده است. در این گزارش­ها که بیشتر جنبه توصیفی دارند، حجم انبوهی از بلایا به همراه شدت آسیب­های وارده و کشتار فراوان مردم ذکر شده و جنبه تحلیلی آن­ها بسیار ضعیف است. لذا این پژوهش با روش توصیفی- تحلیلی به­دنبال پاسخ به این سؤال اساسی است که حوادث طبیعی چه تأثیری بر اوضاع اجتماعی و اقتصادی ایالت جبال در دوره مورد نظر داشته است. در نهایت از مجموع تحلیل­ها، نتایجی به­دست آمده که در متن حاضر در قالب سه دسته پیامدهای اجتماعی- فرهنگی، پیامدهای اقتصادی و پیامدهای سیاسی طبقه­بندی شده­اند.
Key words: DjibāL"
natural disasters"
earthquake"
flood"
Famine
2018
01
21
1
22
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2940_f4de2cb2b2a785c98743772151bbc543.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
بررسی وضعیت مهاجرت داخلی در دوره قاجار بر اساس گزارش روزنامه وقایع اتفاقیه
محمودرضا
جعفریان
شهرام
یوسفیفر
مهاجرت در جوامع انسانی با گونههای متعدد و هدفمند، بهموجب موقعیتها و شرایط گوناگون، بهصورت انفرادی یا جمعی است. جامعة ایرانیِ عصر ناصری بهفراخور زمانه و زمینة خود شاهد مهاجرت بود. در دورة انتشار روزنامة وقایع اتفاقیه شرایط نامناسب آبوهوایی و نیز پیآمدهای بد اقتصادی آن، در زندگی مردم تأثیر مستقیم گذاشته بود که بههمراه مسائلی چون ظلم، تعدی، و شیوع بیماری موجب مهاجرت شد. مقالة حاضر با احصا و پایش اخبار پیگیری خواهد کرد که مسئلة مهاجرت تا چهاندازه و با چه حجم و فراوانیای انعکاس یافت؟ حکام چه رویکردها و اقداماتی برای حل مسائل مهاجرت و رفع تبعات آن داشتهاند؟ دستیافتن به علل و زمینههای مهاجرت، تحلیل مناطق مهاجرفرست و مهاجرپذیر، و نیز بررسی زمانی و مکانی آن را میتوان از دیگر دستاوردهای این مقاله برشمرد. با روش تحلیل محتوا و گردآوری کلیة گزارشها، مهاجرت بهمثابة مسئلة اجتماعی تحلیل جامعهشناختی شده است.
social issue
Emigration
Content analysis
Vaqiye Ittifaqiye newspaper
Qajar dynasty
2018
01
21
23
47
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2944_8860532e9b808d720b84dcc503014066.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
مداخلات طبقه قدرت و تاثیر آن برساختار شهر اصفهان در دوره شاه عباس صفوی
سمر
حقیقی بروجنی
سید عباس
یزدانفر
مصطفی
بهزادفر
تحلیل تاریخیِ شهرها مبین تاثیر قدرت طبقه حاکمه بر ساختار آنها است. اصفهان، پایتخت صفویه نیزاز این قاعده مستثنی نیست. از این رو مقاله حاضردر پی پاسخ به این پرسش است که چگونه تصمیمات و مداخلاتسیاسیِشاه عباس صفویساختار شهر (Urban Morphology)اصفهان را تحت تاثیر قرار داده است؟.پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است، به روش توصیفی-تحلیلی که با استفاده از منابع مکتوب دسته اول و دوم صورت گرفته است.بر این اساس سعی شده،شیوه های مداخلۀحاکمیت قدرت سیاسی بر ساختار شهر اصفهان،از این منظر تحلیل و مشخصشوند. به نظر می رسد می توان این گونه از مداخلات را در پنج گروه اصلی طبقهبندی نمود: مداخلات تولیدکننده، مداخلات مهارکنندۀ طرح، مداخله از طریق نظارت و سرپرستی مستقیم، از طریق توسعۀ فضاهای جمعی و از طریق احداث ابنیۀعامالمنفعه.
Isfahan
Shah Abbas
Urban Structure
Intervention Methods
Political Power
2018
01
21
49
67
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2943_c38204a58948604aa0ee3bef3177f055.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
نمودهای اجتماعی تساهل در دوره سلجوقیان؛ تبیین کنش حکمرانان سلجوقی با شیعیان امامیه
نیره
دلیر
سید محمد حسین
محمدی
عاطفه
کاظمی مجرد
تاکید بر نقش ساختار سیاسی در مواجه با گروههای اجتماعی و مذهبی از آن جهت است که در دوره سلجوقی نهاد سیاسی در عمل نهاد مذهب و مناسبات اجتماعی را تحت تاثیر خود قرار می دهد. تا آنجا که امکان داشت سلسله مراتب مذهبی در چارچوب حکومت متشکل میشود و امور مذهبی تحت نظارت وزیر قرار میگیرد. این پژوهش با رویکرد مسئله محور تلاش دارد به تبیین کنش و بینش حکمرانان سلجوقی نسبت به گروه اجتماعی شیعیان امامیه بپردازد. یافتههای پژوهش حاکی از آنست که امامیان در عرصه اجتماعی دارای حقوق و آزادیهای نسبی در زمینه برگزاری مراسمهای مذهبی، برگزاری جلسات وعظ، خطابه و مناظره برخوردار بودند. نهادهای فرهنگی شیعیان همچون مدارس و مساجد در شهرهای مختلف فعال بود. حضور رجال و علمای شیعه در مناصب اداری شهری همچون قضاوت، نقابت و مناصب اداری کشوری همچون وزارت و حضور در دیوانها به رسمیت شناخته شده بود. دستاوردهای پژوهش دلایل متعددی در اتخاذ رویکرد متساهلانه سلجوقیان نسبت به امامیان را نشان میدهد.
Tolerance
social representation
Ja’fari Shiites
2018
01
21
69
90
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2945_ffb9ad9673637ebe1be533c966647b7c.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
ریشه یابی مخالفت مردم بلوچستان با اجرای قانون سجل احوال در دوره پهلوی اول
محمد حسن
رازنهان
سهراب
یزدانی
عبدالودود
سپاهی
بلوچستان آخرین ناحیه از ایران بود که دولت پهلوی اول اقتدار خود را درآن ناحیه توسعه داد. بهدنبال استقرار دولت، بلافاصله کارگزاران حکومتی برنامههای مختلفی را زمینه مدرنسازی و تثبیت قدرت دولت مرکزی آغازکردند. اجرای قانون سجل احوال با هدف شناخت و احضار مشمولین از پروژههای دولت مرکزی در بلوچستان بود که در مقایسه با دیگر مناطق ایران دیرتر آغاز و طی دو مرحله انجام شد. اقدامات ماموران سجل احوال با مخالفت و مقاومتهای گستردهای روبرو شد و به واکنشهای متفاوتی از سوی ساکنان این منطقه انجامید. در این پژوهش تلاش شده تا به این سوال پاسخ داده شود: چه عواملی از نظر فکری و ساختاری موجب مخالفت مردم بلوچستان با قانون سجل احوال شد؟ پاسخ به این سوال، شناخت وقایع تاریخی موثر در شکلگیری ذهنیت مردم بلوچ نسبتبه حکومت و آگاهی از برنامههای نوسازی و چگونگی اجرای آنها را میطلبد، لذا ضمن توجه به این نکته، تحولات و رویدادهای دوره مورد پژوهش براساس روش تحلیل تاریخی با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و نیز بهرهگیری از سایر منابع مورد بررسی قرار گرفت. یافتههای نشان میدهد ذهنیت شکلگرفته که حاصل روش حکومتهای پیشین و تضاد برنامههای نوسازی با جامعه سنتی بلوچستان بود، علل اصلی مخالفت در برابر این قانون بود.
Balochistan
Pahlavi first
CIVILIZATION
people's opposition
2018
01
21
91
116
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_3042_942e5f829f526592db25aa2b44971e67.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
بازتاب دادههای منابع اسلامی دربارة ریاست جامعه یهودیان ذمی(راسالجالوت): بیان همدلانة ذهنیتهای شیعی- یهودی در جوامع اسلامی
نگار
ذیلابی
گزارشهای منابع اسلامی درباره ریاست جامعه یهودیان ذمی(راسالجالوت)، بیش از وجه صدق و کذب آن، نشان از زاویه دید جوامع مسلمان و ذهنیتهای آنها درباره اقلیتهای یهودی بوده است که از منظر تاریخ فرهنگی و اجتماعی به عنوان مساله مقاله حاضر انتخاب شده است. در این مقاله با بررسی انتقادی و بازنمایی دادههای منابع اسلامی درباره راسالجالوت تلاش شده است بر اساس روش بافتارمندسازی مجموع دادهها، ذهنیت مسلمانان نسبت به این مقام یهودی نشان داده شود. خواننده خواهد دید که مسلمانان، مقام راسالجالوت را مقامی علمی مذهبی و عالیرتبه و در عین حال رازآمیز و مرتبط با قدرتهای غیرمعمول مثل قدرت پیشگویی تلقی میکردند. تکرار روایاتی درباره پیشبینی شهادت حسین بنعلی از سوی راسالجالوت و ملامت مسلمانان در باب کشتن فرزند پیغمبرشان و یا گزارش مناظرات علمی امامان شیعه با مقام راسالجالوت علاوه بر نشان دادن جایگاه مهم علمی آن، تا حدی نشاندهنده فضایی همدلانه میان جوامع متقدم شیعی با جامعه یهودی بوده است.
Jews
Ra's al-Jalut
Jews and Shiites
Dhimmi's Administration
2018
01
21
97
109
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2946_217cd03bdd588f8d99dd436ff7555135.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
تحلیل مولفههای تبعید مخالفان سیاسی در دورة پهلوی اول (تبعیدی، تبعیدگاه و علت تبعید)
سید محمود
سادات
دورة رضاشاه ازنظر میزان استفاده از کیفر تبعید برای مجازات مخالفان خود، شاخص بود که این دوره را از دورههای قبل از خود متمایز مینماید. تبعید ایلات و عشایر در این دوره، یادآور تبعید ایلات متمرد در دورههای گذشته است و تبعید مخالفان سیاستهای اصلاحی (نظاموظیفه، اتحاد البسه و کشف حجاب) و نیز دیوانیان منتقد حکومت، تبعید مخالفان و منتقدان حکومتهای دیکتاتوری را بهذهن میآورد. در این پژوهش با بررسی گروههای اجتماعی تبعیدیان دورة رضاشاه در پی پاسخگویی به این پرسش هستیم که آیا مولفههای سهگانة (تبعید، تبعیدگاه و علت تبعید) در دورة رضاشاه، الگوی یکسانی از وضعیت تبعیدیان را که ناشی از سیاست واحد حکومت در این موضوع باشد نشان میدهد؟ روش مورداستفاده در این مقاله، روش تحلیل تاریخی با کمک اسناد و مدارک آرشیوی و نیز بهره گرفتن از منابع اصلی است. یافتههای این مقاله نشان میدهد که الگوی یکسانی از وضعیت تبعیدیان در دورة رضاشاه دیده نمیشود و تحلیل مولفههای سهگانة پیشگفته نشان میدهد که تبعید در این دورة هم ویژگیهای تبعید در حکومتهای استبدادی را دارد و هم شاخصههای تبعید در حکومتهای دیکتاتوری را.
The person had been exiled
the place of exile
Political opponents
Reza Shah
Reform politics
2018
01
21
131
152
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2947_11eb07343cc8c4c75085a22034db8771.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
زنان،تجدد و بهداشت نوین در آستانهی تشکیل دولت مدرن؛ بررسی رویکرد مجله عالم نسوان به بهداشت زنان
بهاره
صفائیان
توران
طولابی
یکی از رهاوردهای تجدد در فرهنگ بهداشت و پزشکی ایران، ارائه خوانشی ناسوتی از بهداشت و تلاش برای درمان بیماری از همان رهگذر بود. به واسطه مرگ و میر مادر و کودک بهعنوان یکی از دلایل کاهش جمعیت، بهداشت زنان در عصر قاجاری در کانون توجه قرار گرفت. با انتشار روزنامههایی توسط زنان در اواخر دوره قاجاری، مسئله بهداشت مورد توجه روزنامهنگاران زن قرار گرفت. عالم نسوان(1311-1299) از روزنامههایی بود که واکاوی آن بر محور مسئله بهداشت زنان و بر اساس الگویی توصیفی-تحلیلی هدف پژوهش حاضر است. نتایح پژوهش حاکی از آن است، حجم قابلتوجهی از مقالات مرتبط با بهداشت زنان در این مجله، بیانگر نوعی تحول نگرش از ناآگاهی به تنانگی زن به ضرورت بسط مفهوم آن با توسل به پزشکی مدرن است. نویسندگان مجله با تأکید بر اهمیت پیشگیری و درمان بیماری، ضرورت جایگزینی پزشکی نوین با طبابت سنتی، نقد خرافهگرایی و بسط عقلگرایی و پزشکی نوین با الهام از تجربههای کشورهای غربی، جهت ارتقای سطح آگاهی بهداشتی زنان گام برداشتند. از این منظر، عالم نسوان رامیتوان نماینده تفکری دانست که درصدد رخنه در ساختار و گزارههای سنتی مسلط بر نگرش به زن بود و میکوشید، افق نوینی بگشاید که در آن زنان به بهداشت دانش و آگاهی بیشتری پیدا کنند.
Alam-e Nesvan
modernism
Iranian women
hygiene
journalism
2018
01
21
153
171
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2948_8191975b78471aec51d87c109efefac8.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
علل وپیامدهای قحطی ناشی از جنگ جهانی اول در همدان
علیرضا
علیصوفی
شهرام
غفوری
با آغاز جنگ جهانی اول در ماه اوت 1914م ، همدان از جمله شهرهایی بود که در این واقعه جهانی دچارصدمات فراوانی گردید. این شهر که بر سر راه های مواصلاتی ، بازرگانی و زیارتی غرب کشور قرار داشتپیامدهای این جنگ را با مشکلاتی نظیر قحطی ویرانگر ، مرگ ومیر فراوان انسانی و کاهش قابل ملا حظه جمعیت شهری و روستایی ، خرابی زمین های کشاورزی و نابودی فعالیتهای اقتصادی – اجتماعی تجربه کرد.چرایی وچگونگی ایجاد قحطی و پیامدهای اجتماعی مترتب بر آن در واپسین سالهای حکومت قاجاریه موضوع اصلی تحقیق پیش رو است که با روشی توصیفی – تحلیلی وبا تکیه بر اسناد و مدارک موجود سعی شده تا ابعاد تازه ای از این رویداد سیاسی – اجتماعی مورد بررسی قرار گیرد. با توجه به مساله بنیادین این تحقیق در خصوص علت شنا سی شکل گیری پدیده قحطی در همدان ، نتایج پژوهش گویای این واقعیت است که هرچند علت اساسی آن را باید در جنگ وحضور بیگانگان در منطقه جستجو کرد اماعواملی از قبیل احتکار، خشکسالی ، بیماری و فقدان امنیت اجتماعی نیز مزید بر علت بوده است.
Hamadan
World War1
Famine
Drought
2018
01
21
173
190
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2949_36f5fc6371d1af0de15a757430bc123a.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
از مستوری تا حضور اجتماعی: موانع و پیامدهای مشارکت اجتماعی زنان از دیدگاه نشریه ملانصرالدین
عباس
قدیمی
زهرا
کاظمی
مواجهه مسلمانان با دنیای مدرن، آنان را به بازنگری در حوزه­های مختلف، از جمله حجاب زنان و حضور اجتماعی آنان وا داشت. در این بین، توجه مقاله حاضر معطوف به تبیین رویکرد نشریه تجدد­طلب ملانصرالدین، به مسئله حجاب و مشارکت اجتماعی زنان می­باشد. سوال ما در این تحقیق این است که؛ مصادیق حجاب از نظر ملانصرالدین چه بود و چگونه بین معانی سنتی حجاب و دلالت های مدرن از آن و مسئله حضور­اجتماعی زنان پیوند برقرار کرد؟ روش پژوهش، توصیفی و تحلیل محتوای مقالات ملانصرالدین در پنج سال نخست آن است. نتایج نشان می­دهد، ملانصرالدین با تأسی به تجدد­گرایی بحث حجاب را به چالش کشید و به حمایت از حضور اجتماعی زنان پرداخت. و با رد صریح هرگونه ارتباط بین حجاب و عفاف آن را برداشتی سنتی دانست و بر انتخابی بودن حجاب و عدم مغایرت آن با آموزه­های سنتی تاکید نمود.
Mollanasreddin journal
women
hijab
Social Participation
privacy
2018
01
21
191
206
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2950_2629b54bc89ca0a72413df87026de6c9.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
کارگران هندی صنعت نفت ایران در اواخر قاجاریه و دوران پهلوی اول
جمشید
نوروزی
فاطمه
معزی
با توجه به همجواری تاریخی ایران و هند و قدمت روابط سیاسی و فرهنگی و اقتصادی آنها، همواره شماری از ایرانیان و هندیان در سرزمین های یکدیگر حضور داشته و به فعالیت در زمینههای فرهنگی و اقتصادی پرداختهاند. این پژوهش تاریخی با رویکرد توصیفی-تحلیلی و بر مبنای داده/ های اسناد و منابع به بررسی سیر حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران از اواخر عهد قاجاریه تا پایان سلطنت پهلوی اول و پیآمدهای آن میپردازد. این نوشتار به این موضوع میپردازد که حضور و اشتغال کارگران هندی در صنعت نفت ایران چرا و چگونه صورتگرفته و چه پیآمدهایی در جامعه ایران به جا گذاشته است؟. یافتهها بیانگر آن است که ورود کارگران هندی به صنعت نفت ایران و استمرار حضور آنان به واسطه عواملی چون سیاست مدیران بریتانیایی شرکت نفت ایران و انگلیس برای استفاده از نیروی کار متخصص و ارزان و نیز تأمین منافع اقتصادی بریتانیا بوده است. این امر سب شده تا کارگران هندی که با گذر زمان به عنوان یک اقلیت در نواحی چون خوزستان مستقر شدند؛ ضمن حفظ برخی مظاهر فرهنگی و آداب و رسوم خود، تأثیرات اندک فرهنگی و زبانی در این مناطق به جای گذاشتهاند.
Britain
India
Indian Worker
Iran
Oil Industry
Pahlavi
Qajar
2018
01
21
207
232
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_3043_080e5988e6e097ec7e4cd0b261b3874c.pdf
Tahqiqāt-e Tārikh-e Ejtemā’i (Social History Studies)
2383-0484
2383-0484
1396
7
2
تأثیر جریانهای سیاسی قفقاز بر مهاجران ایرانیِ مقیم باکو در انقلاب 1905 روسیه
سهراب
یزدانی
سوده
ابراهیم زاده گرجی
یکی از پدیده های اجتماعی مهم ایران در اواخر سده نوزدهم و اوایل سده بیستم مهاجرت نیروی کار به جنوب امپراتوری روسیه، بویژه باکو و مناطق پیرامونی آن بود. از سال­های آغازین سده بیستم موج اعتصاب­ها، درگیری­های قومی و در نهایت انقلاب 1905 روسیه، منطقه قفقاز و باکو را هم درنوردید. این رویدادها بر زندگی هزاران هزار مهاجر ایرانی که در آن مناطق به شغل های مختلف و عمدتا پست، می­پرداختند­ اثرگذار بود. پژوهش با تکیه بر منابع و اسناد مختلف به بررسی تأثیر فعالیت احزاب انقلابی روسیه و قفقاز و اعتصابات فراگیر منطقه بر ایرانیان مقیم باکو می­پردازد. نتیجه بیانگر آن است که اگرچه ایرانیان در ابتدا از فعالیت­های صنفی و سیاسی کناره می­گرفتند اما به­تدریج و به فراخور موقعیت خود، تحت تأثیر روشنفکران آزادی­خواه، مطبوعات، احزاب سیاسی و جریان­های انقلابی ناحیه باکو قرار گرفتند. برخی از آنها چون حیدر عمواوغلی، اسدالله غفارزاده و ... به احزاب سیاسی روسی گرایش یافتند و سرانجام گروهی از ایرانیان نخستین حزب سیاسی خود را به­نام فرقه اجتماعیون عامیون پی­ریزی کردند.
Emigration
Baku
the1905 Revolution
the Russian Social Democrat party
Ijtimaiyun-e Amiyun
2018
01
21
195
216
https://socialhistory.ihcs.ac.ir/article_2953_8e08669d408d6935420a10600898ded7.pdf