Document Type : Research Article

Authors

1 Professor of History Department, Isfahan University

2 M.A in History/ Isfahan University.

Abstract

Islam religious law (sharia) has defined duties and rights concerning the judicial relationships between women and men within the family institution. In view of that, the first judicial relationship between these two elements is established via marriage. In case the aforementioned social relationship is discontinued, as a result of marriage break, another type of judicial relationship will be established; which has its own components. In this paper, through reference to some documents and other parallel resources, we aim to investigate the judicial rules, regulations, and challenges in women and men relationship within the family during the Qajar era. We then analyze such relations with regard to two domains of financial rights (such as dowry, alimony, and the like) and non-financial rights (such child custody and the like). The findings of this research would shed light on the trend of family's juridical laws in the Qajar era, and help to clarify some aspects of civil and juridical history in that era.

Keywords

ابهری، حمید و جواد طهماسبی (1388). «موجبات طلاق به درخواست زوجه در حقوق ایران و فقه امامیه»، فصل‌نامة تخصصی فقه و مبانی حقوق اسلامی، س 6، ش 18.
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1373). «زن در جامعة قاجار (موقعیت اجتماعی زنان در آغاز قرن 14 ق)»، کلک، ش 55 و 56.
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره (1377). این‌جا طهران است، تهران: تاریخ ایران.
اتحادیه (نظام مافی)، منصوره و سعید روحی (1385). در محضر شیخ فضل‌الله نوری، تهران: تاریخ ایران.
امامی، سیدحسن (1372). حقوق مدنی، ج 5، تهران: اسلامیه.
پولاک، یاکوب ادوارد (1361). سفرنامة پولاک (ایران و ایرانیان)، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
تاج‌السلطنه (1361). خاطرات تاج‌السلطنه، به کوشش منصوره اتحادیه (نظام مافی) و سیروس سعدوندیان، تهران: تاریخ ایران.
ترکچی، فاطمه و علی ططری (1390). اسناد بانوان در دورة مشروطیت (دورة دوم و سوم مجلس شورای ملی)، تهران: کتاب‌خانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی.
جعفری لنگرودی، محمدجعفر (1372). ترمینولوژی حقوق، تهران: گنج دانش.
دالمانی، هانری رنه (1335). سفرنامه از خراسان تا بختیاری، ترجمة فره‌وشی، تهران: ابن‌سینا و امیرکبیر.
دهخدا، علی‌اکبر (1337). لغت‌نامه، ج 31، تهران: دهخدا.
رضایی، امید (1390). درآمدی بر اسناد شرعی دورة قاجار، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
سرنا، کارلا (1362). آدم‌ها و آیین‌ها در ایران، ترجمة علی‌اصغر سعیدی، بی‌جا: نقش جهان.
سعدوندیان، سیروس (1379). درآمدی بر جمعیت‌شناسی تاریخی ایران در عصر قاجار، تهران: وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
شهری، جعفر (1367). تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، ج 1، تهران: رسا.
شهید ثانی (بی‌تا). مسالک الافهام فی شرح شرایع الاسلام، ج 1، قم: دارالهدی الطباعه والنشر.
عین‌السلطنه، قهرمان میرزا سالور (1378). روزنامة خاطرات عین‌السلطنه (قهرمان میرزا سالور)، به کوشش مسعود سالور و ایرج افشار، ج 9، تهران: اساطیر.
کاتوزیان، ناصر (1375). دورة مقدماتی حقوق مدنی خانواده، تهران: یلدا.
محقق داماد، سیدمصطفی (1368). حقوق خانواده، تهران: علوم اسلامی.
منصور، جهانگیر (1385). قانون اساسی جمهوری اسلامی و قانون مدنی، تهران: دوران.
مونس‌الدوله (1380). خاطرات مونس‌الدوله، به کوشش سیروس سعدوندیان، تهران: زرین نگارستان کتاب.
مهرآبادی، میترا (1379). زن ایرانی به روایت سفرنامه‌نویسان فرنگی، تهران: آفرینش.
نوایی، عبدالحسین (1383). مهد علیا به روایت اسناد، تهران: اساطیر.
ورهرام، غلامرضا (1367). نظام سیاسی در سازمان‌های اجتماعی ایران در عصر قاجار، تهران: معین.
ویشارد، جان (1363). بیست سال در ایران، ترجمة علی پیرنیا، بی‌جا: نوین.
ویشته، عباس (1388). «نگاهی حقوقی به تأمین نفقه در پیش‌گیری از طلاق»، فصل‌نامة شورای فرهنگی اجتماعی زنان، س 11، ش 43.
ویلسن، آرنولد (1363). سفرنامة ویلسن (تاریخ سیاسی و اقتصادی جنوب غربی ایران)، ترجمة حسین سعادت نوری، تهران: وحید.
هدایت، مهدی قلی‌خان (1385). خاطرات و خطرات توشه‌ای از تاریخ شش پادشاه و گوشه‌ای از دورة زندگی من، تهران: زوار.
 
اسناد
سازمان اسناد ملی ایران (س.ا.م.ا)
تعیین وکیل توسط خانم آغا برای دریافت حقوقش (1337 ق). 11/78591-298.
درخواست مهلت عبدالرزاق به منظور پرداخت حقوق زن مطلقه‌اش (1331 ق). 1728-360.
شکایت خدیجه خانم جهت دریافت نفقه (1330 ق). 8/68348-298.
شکایت آغابیگم دربارة عدم صحت طلاقش (1338 ق). 11/77524-298.
شکایت خاور خانم دربارة تعیین تکلیف (1338 ق). 6/38043-298.
شکایت خدیجه خانم جهت دریافت نفقه (1330 ق). 5/68348-298.
شکایت شهربانو دربارة مهریه‌اش (1329 ق). 2/34674-298.
شکایت عیال مشهدی علی کفاش دال بر عدم پرداخت حقوق وی (1329 ق). 3946-360.
شکایت کربلایی قاسم دربارة طلاق همسرش (1338 ق). 11/77629-298.
طلاق‌نامة آغابیگم و محمدعلی‌خان آژان (1337 ق). 8/77524-298.
طلاق‌نامة خانم آغا (1337 ق). 12/78591-298.
مصالحه‌نامة کوک سلطان (1322 ق). 13738-293.
مصالحه‌نامة مونس‌آغا (1341 ق). 10/22783-296.
مصالحه‌نامة هدایت‌الله‌خان اردستانی و همسرش (1339 ق). 4 و 2 و 1/24469-296.
مکاتبة شمس‌العلما دربارة تعیین نفقة اعتضادالملوک (1334 ق). 3/18673-296.
نکاح‌نامة مشهدی علی (1320 ق). 3/345741-298.
نکاح‌نامة مونس‌آغا (1338 ق). 9/22783-296.
وکالت‌نامة طلاق زهرا خانم (1299 ق). 4669-296.
وکالت‌نامة مولوده خانم (1336 ق). 10/77825-298.
 
اسناد مرکز اسناد اصفهان
شکایت زن جوشقانی برای دریافت حقوقش (1337 الف ق). 003/7550-293.
شکایت زن جوشقانی برای دریافت حقوقش (1337 ب ق). 7477-293،1337.
 
اسناد وب‌سایت دنیای زنان در دورة قاجار: مجموعة کارن
صلح‌نامة عفت خانم و کربلایی حسین تبریزی (1343 ق). 1252A176.
طلاق‌نامة بتول خانم و میرزا آقا (1335 ق). 1252A174.
 
اسناد وب‌سایت دنیای زنان در دورة قاجار: مجموعة لاجوردی
نکاح‌نامة بتول خانم با محمدحسن (1339 ق). 13116A76.
نکاح‌نامة میرزا اسدالله (1296 ق). 13116A75.