نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری معماری/ دانشگاه علم و صنعت ایران

2 دانشیار دانشکده معماری و شهرسازی/ دانشگاه علم و صنعت ایران

3 استاد دانشکده معماری و شهرسازی/ دانشگاه علم و صنعت ایران

چکیده

تحلیل تاریخیِ شهرها مبین تاثیر قدرت طبقه حاکمه بر ساختار آنها است. اصفهان، پایتخت صفویه نیزاز این قاعده مستثنی نیست. از این رو مقاله حاضردر پی پاسخ به این پرسش است که چگونه تصمیمات و مداخلاتسیاسیِشاه عباس صفویساختار شهر (Urban Morphology)اصفهان را تحت تاثیر قرار داده است؟.پژوهش حاضر تحقیقی تاریخی است، به روش توصیفی-تحلیلی که با استفاده از منابع مکتوب دسته اول و دوم صورت گرفته است.بر این اساس سعی شده،شیوه های مداخلۀحاکمیت قدرت سیاسی بر ساختار شهر اصفهان،از این منظر تحلیل و مشخصشوند. به نظر می رسد می توان این گونه از مداخلات را در پنج گروه اصلی طبقه‌بندی نمود: مداخلات تولیدکننده، مداخلات مهار‌کنندۀ طرح، مداخله از طریق نظارت و سرپرستی مستقیم، از طریق توسعۀ فضاهای جمعی و از طریق احداث ابنیۀعام‌المنفعه.

کلیدواژه‌ها

ابن‌خلدون، عبدالرحمن (1375)، مقدمة ابن‌خلدون، ترجمة محمد پروین‌ گنابادی، ج 2، تهران: علمی و فرهنگی.
پاکزاد، جهانشاه (1394)، سیر اندیشه‌ها در شهرسازی: از آرمان تا واقعیت، تهران: آرمانشهر.
ترکمان، اسکندربیک (1378)، تاریخ عالم‌آرای عباسی، به‌اهتمام ایرج افشار، تهران: امیرکبیر.
جمال‌الدین اصفهانی (1391)، دیوان، تصحیح سیدحسن وحید دستگردی، ویراستة وحید سمنانی، تهران: سنایی.
جنابادی، میرزا بیگ‌ بن ‌الحسن‌ الحسینی (1378)، روضة ‌الصفویه، به‌کوشش غلام‌رضا طباطبایی ‌مجد، تهران: دانشگاه تهران.
جونلا، جولیا و ویکتوریا مینک برگ (1388)، معماری اسلامی، ترجمة اکرم قیطاسی، تهران: سورة مهر.
حبیبی، سیدمحسن (1387)، از شار تا شهر، تهران: دانشگاه تهران.
حبیبی، سیدمحسن و زهرا اهری (1391)، مکتب اصفهان؛ زبان طراحی شهری در شهرهای کهن، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
دلاواله، پیترو (1370)، سفرنامه، ترجمة شجاع‌الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی.
رازی، حسین (1374)، «مشروعیت، دین، و ناسیونالیسم در خاورمیانه»، ترجمة حسین حجاریان، فرهنگ توسعه، س 4، ش 18.
شاردن، ژان (1375)، سفرنامه، ترجمة اقبال یغمایی، تهران: توس.
فیگوئرا، دن ‌گارسیا‌ دسیلوا (1363)، سفرنامة فیگوئرا، سفیر اسپانیا در دربار شاه‌عباس اول، ترجمة غلام‌رضا سمیعی، تهران: نشر نو.
قائم، گیسو (1388)، «پیام چلیپا بر سفالینه‌های ایران»، صفه، دورة نوزدهم، ش 49.
کمپفر، انگلبرت (1360)، سفرنامه، ترجمة کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
مکچسنی، رابرت د. (1386)، «وقف و سیاست ملی در دورة صفویه»، ترجمة گیتی عمادزاده، وقف میراث جاویدان، ش 57.
منجم ‌یزدی، ملاجلالدین محمد (1366)، تاریخ عباسی؛ روزنامة ملاجلال، به‌کوشش سیف‌الله وحیدنیا، تهران: وحید.
موریس، جیمز (1389)، تاریخ شکل شهر تا انقلاب صنعتی، ترجمة راضیه رضازاده، تهران: دانشگاه علم ‌و ‌صنعت ایران.
 Ackerman, Phyllis (1977), “Some Problems of Early Iconography”, in: A Survey of Persian Art From Prehistoric Times to the Present, vol. 2, Tehran: Soroush.
Apter, D. E. (2006), “Politics as Theatre: An Alternative View of the Rationalities of Power”, in: Social Performanse: Symbolic Action Cultural Pragmatics and Ritual, J. Alexander et al. (eds.), Cambridge: Cambridge University Press.
Allan, Terry )1983), Timurid Herat, Wiesbaden: Ludwig Reichert Verlag.
Asher, Katherin (1991), “Babur and the Timurid Chahar Bagh, Use and Meaning”, Environmental Design, Mughal Architecture, Pomp and Ceremonies, 9th Year, no. 11.
Behrens-Abouseif, Doris (2007), Cairo of the Mamluks : A History of Architecture and Its Culture, London: Tauris.
Clifford, J. (1988), The Predicament of Culture: Twentieth Century Ethnography, Literature and Art, Cambridge: Harvard University Press.
Celik, Z. (1986), The Remaking of Istanbul: Portrait of an Ottoman City in the Nineteenth Century, Seattle: University of Washington Press.
Dovey, Kim (2002), Framing Places, Mediating Power in Built Form, London and New York: Routledge.
Duncan, J. S. (1989), “The Power of Place in Kandy, Sri Lanka: 1790-1980”, in: The Power of Place: Bringing Together Geographical and Sociological Imaginations, J. A. Agnew and J. S. Duncan (eds.), Boston: Unwin Hyman.
Featherstone, M. (1993), “Global and Local Cultures”, in: Mapping The Futures: Local Cultures, Global Changes, by J. Bird et al. (ed.), London and New York: Routledge.
Gakenheimer, R. (1964), Determinants of Physical Structure in the Peruvian Town of the Sixteenthcentury, Unpublished Ph.D. Dissertation, Pennsylvania: University of Pennsylvania.
Giddens, A. (1979), Central Problems in Social Theory: Action, Structure and Contradictions in Social Analysis, Berkeley: University of California Press.
Haghighatbin, M. et al. (2012), “Innovations in the Charbagh Axis of the Safavid Period”, International Journal of Architectural Engineering and Urban Planning, vol. 22, no. 2.
Hobsbawm, F. (1983), “Inventing Traditions”, in The Invention of Tradition, by F. Hobsbawm and T. Ranger (ed.), Cambridge: Cambridge University Press.
Jakson, P. and J. Penrose (1993), “Introduction: Placing Race and Nation”, in Construction of Race, Place and Nation, by P. Jakson and J. Penrose (ed.), London, UCL Press.
Katuzian, Shahab (1986), “The Sense of Palace in Persian Gardens”, in Environmental Design, no. 4, Rome.
Kertzer, David I. (1988), Ritual, Politics and Power, New Haven: Yale University Press.
King, A. D. (1976), Colonial Urban Development: Culture, Social Power and Environment, London: Routledge and Kegan Paul.
Penrose, J. (1993), “Introduction: Reification in the Name of Change: The Impact of Nationalism on Social Constructions of Nation”, in: Construction of Race, Place and Nation, by P. Jakson and J. Penrose (ed.), London: UCL Press.
Shirazi, Bagher (1974), “Isfahan, the Old: Isfahan the New”, Iranian Studies, vol. 7, Part II, no. 3-4.
Vale, L. J. (1992), Architecture, Power and National Identity, New Haven: Yale University Press.
Walcher, Heidi A. (1998), “Between Paradise and Political Capital: The Semiotics of Safavid Isfahan”, Middle Eastern Natural Environment, Lessons and Legacies, Bulletin 103.
Wilber, Donald N. (1979), “The Timurid Court: Live in Gardens and Tents”, in Iran, vol. XVII.