نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

• علی طاهری ¹
• سید هاشم آقاجری ²
• مقصودعلی صادقی ³

¹ دانش آموخته دکتری تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

² دانشیار گروه تاریخ دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

³ دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده

چکیده

روایت مجموعه‌ای گسترده از خشونت‌ها و مجازات‌های اعمال شده در قرون پنجم و ششم هجری در متون تاریخی وجود دارد که از نظر شکل و محتوا متمایز از یکدیگرند و هر کدام به نحوی یک نظام معرفتی را بازنمایی می‌کردند. به عبارتی دیگر شکل متفاوت این خشونت‌ها ریشه در جهان‌بینی‌های متفاوتی داشتند و به تبع اعمال کنندگان خشونت و قربانیان آن براساس چارچوب‌های متفاوتی انتخاب می‌شدند و هدف و نتیجه‌ای هم که در پی آن بودند متفاوت بود. تحلیل این سامانه‌های خشونت، اعمال‌کنندگان آن، سازوکارهای تعیین قربانی، چگونگی اعمال خشونت و هدف از آن مسئله‌ی پژوهش حاضر بوده است و نگارندگان تلاش کرده‌اند با الهام از رویکرد نظری فوکو و با روش تفسیری به تبیین نظری سامانه‌های خشونت در تاریخ ایران در قرون پنجم و ششم بپردازند. در پایان نتیجه گرفته‌است بدنمندی خشونت‌ها وجه مشترک تمامی سامانه‌های خشونت‌ در این دوره است؛ سامانه‌ی شرعیِ خشونت ضمن داشتن روندهای دقیق و متولیان معین در اعمالِ خشونت، گسترده‌ترین سامانه بود که بیشتر جنبه تربیتی و اصلاحی داشت. سامانه‌ی ایرانی‌باستانی با نظم سیاسی-دینی مرتبط بود و دولتمردان نقش‌آفرینان عمده‌ی آن بودند. در سامانه‌ی ترکمانیِ خشونت ضمن برجسته بودن باورهای شمنی، شکل و میزان خشونت در نسبت خونی بین قربانی و اعمال‌کنندگان خشونت تغییر کرده و هر چه این نسبت دورتر بود خشونت شدت بیشتری داشت و با تحقیر قربانی یا جسدش همراه می‌شد.

کلیدواژه‌ها

• نظام‌های دانایی
• گفتمان قدرت
• مجازات
• سامانه‌های خشونت
• قرون پنجم و ششم قمری

موضوعات

• تاریخ اجتماعی