نوع مقاله : مقالات پژوهشی ویژه نامه تاریخ اجتماعی و مجلس پژوهی در ایران( سردبیر مهمان دکتر مرتضی نورایی)

نویسندگان

• حسین احمدزاده نودیجه ¹
• قباد منصوربخت ²

¹ متصدی خزانه جواهرات ملی بانک مرکزی ج.ا.ا ( دانش آموخته دکتری تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی).

² دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

چکیده

با تأسیس سلسله پهلوی در سال 1304/ 1925 و اتخاذ سیاست نوسازی اقتصادی و به تبع آن احداث کارخانه‌ها و صنایع ماشینی، نخستین هسته‌های کارگر صنعتی در ایران ظهور کرد. بخش اعظم کارکنان این کارخانه‌های نوپا را پیشه‌وران، کشاورزان، عشایر و بیکارانی تشکیل می‌دادند که داوطلبانه و بعضاً به اجبار از روستا‌ها و شهرهای کوچک به مراکز صنعتی مهاجرت کرده بودند. برای این کارگران فرصت اشتغال فراهم شده بود، اما برای اسکان آنان هیچ فکر و برنامه‌ای در نظر گرفته نشده بود؛ در نتیجه با چالش بزرگی به نام مسکن روبه‌رو شدند. به ناچار با سکونت کارگران در مناطق پیرامونی شهرها، برای نخستین‌بار زاغه‌نشینی و محله‌های وسیع کارگرنشین در حاشیه شهرهای بزرگ و نفت‌خیر شکل گرفتند. این محله‌ها و خانه‌هایی که کارگران در آن زندگی می‌کردند اغلب فاقد امکانات لازم برای زندگی معمولی بودند. خیل عظیم کارگران مهاجر به شهرهای بزرگ، عدم توازن میان عرضه و تقاضای مسکن، فقدان بستر‌ها و زیرساخت‌های لازم، سوء مدیریت و بی‌برنامه‌ای دولت در زمینه اسکان و تأمین نیازهای این مهاجران تازه‌وارد، دولت را با چالش اساسی مواجه کرد که در حل آن ناکام ماند. یافته‌های این تحقیق که برپایۀ روش ترکیبی علّی- عقلانی و عمدتاً بر اساس جراید معاصر نگاشته شده، نشان می‌دهد که تنها پس از سقوط رضاشاه در پی حمله متفقین و پیدایش فضای نسبتاً باز سیاسی، فعالیت گسترده گروه‌های چپ‌گرا و حامی کارگران و تبدیل تقاضای مسکن کارگران به مطالبه‌ای عمومی، موجب شد نخستین گام‌ الزام‌آور در باب تصویب ساخت مسکن توسط مجلس شورای ملی در سال 1327/ 1948 برداشته شود.

کلیدواژه‌ها

• کارگران"
• مسکن"
• زاغه"
• احزاب چپ"
• "
• قانون"

موضوعات

• ویژه نامه تاریخ اجتماعی و مجلس پژوهشی در ایران