از کارآموزی تا کنشگری برای ملی سازی صنعت نفت: صداهای گمشده در هیاهوی ملی شدن نفت

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار پژوهشکده اسناد، سازمان اسناد و کتابخانه ملی، تهران ، ایران.

چکیده
چکیده:

• کارآموزان آموزشگاه‌های فنی که نخستین هنرجویان آکادمیک صنعت نفت بودند، از آنجا که شور جوانی را با رنج تحقیر استادان اروپایی شرکت نفت همزمان تجربه کرده بودند گمان داشتند با ملی‌شدن نفت، زمانه با آنان که اولین گروههای متخصص ایرانی نفت بودند، شایسته‌تر خواهدساخت. در کشاکش اعتراضات ملی شدن نفت به میدان آمدند و حادثه خیزترین روزهای نبرد با شرکت نفت و حکومت نظامی خوزستان را رقم زدند. اما پس از ملی شدن نفت حتی به مراتب کمتر از کارگران صنعت نفت دیده شدند و هم‌چون رعد وبرق صدایشان خاموش شد. در روایت‌های تاریخی نقش کارگران باتجربه و اتحادیه‌های کارگری پررنگ‌تر نشان داده شده و به نقش کارآموزان و دانش‌آموزان به اندازه کافی پرداخته نشده است. این‌ مقاله به کارآموزان به عنوان فرودستان و به حاشیه راندگان در این رخداد می‌نگرد. پرداختن به نقش کارآموزان به عنوان یک گروه کمتر مطالعه شده در تاریخ ملی شدن نفت - استفاده دقیق از اسناد آرشیوی بعنوان ابزار مستندسازی ادعاها و تقویت اعتبار پژوهش و همچنین رویکرد چند بعدی مقاله در بررسی انگیزه‌ها، روش‌ها و پیامدهای موضوع مورد بحث از ویژگی های این پژوهش است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

From Apprenticeship to Activism for Nationalizing the Oil Industry: Lost Voices in the Turmoil of Oil Nationalization

نویسنده English

Robabeh Motaqedi
Assistant Professor of Documentation Research Institute, National Documentation and Library Organization of Iran, Tehran, Iran.
چکیده English

Abstract:

• The trainees of technical schools, who were the first academic students of the oil industry, believed that with the nationalization of oil, the time would be kinder to them, the first groups of Iranian oil experts. They came to the fore in the protests against oil nationalization and marked the most eventful days of the battle with the oil company and the military government of Khuzestan. However, after the nationalization of oil, they were seen even less than the workers of the oil industry, and their voices were silenced like thunder and lightning. In historical narratives, the role of experienced workers and labor unions is highlighted, and the role of trainees and students is not sufficiently addressed. This article looks at the trainees as subordinates and marginalized in this event. Addressing the role of trainees as a less studied group in the history of oil nationalization - the careful use of archival documents as a tool to document claims and strengthen the credibility of the research, as well as the article's multidimensional approach in examining the motivations, methods, and consequences of the topic under discussion are among the characteristics of this research.

کلیدواژه‌ها English

Oil nationalization
oil industry trainees
subordinates
history of work
history from below
افتخاری، یوسف (1370) خاطرات دوران سپری شده: خاطرات و اسناد یوسف افتخاری 1299-1326 بکوشش کاوه بیات / مجید تفرشی. تهران: انتشارات فردوسی.
روحانی، فواد (1352). تاریخ ملی‌شدن صنعت نفت ایران. تهران: انتشارات امیرکبیر.
شاکری، خسرو (زندیه). (1986). اسناد تاریخی جنبش کارگری سوسیال دمکراسی و کمونیستی ایران: کارنامه مصدق و حزب توده. پژوهشکده کارگری سلطانزاده.
صابری، شیدا و سلیمانی، کریم. (1396). معرکه نفت: مروری بر واکنش‌های عمومی در بستر نهضت ملی. تهران: نگارستان اندیشه
طرفی، عباس (1375) مدیران صنعت نفت (شرکت‌های عامل نفت ایران- کنسرسیوم- ج ۳) اهواز، انتشارات مردمک.
علم، مصطفی (1377) نفت قدرت و اصول، ترجمه غلامحسین صالحیار، انتشارت چاپخش.
فاتح، مصطفی (۱۳۳۴)، پنجاه سال نفت، تهران: انتشارات کاوش.
کرونین، استفانی1387: رضا شاه و شکل گیری ایران نوین، تهران، انتشارات جامی.
لسانی، ابوالفضل () طلای سیاه یا بلای ایران،.
مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره اول، جلسه1،78
موحد، محمدعلی. (1378). خواب آشفته نفت. ج2. تهران: نشر کارنامه.
یوسفی اشکوری، حسن. (1376). در تکاپوی آزادی: سیری در زندگی، آثار و افکار مهندس مهدی بازرگان. 2ج. تهران: انتشارات قلم.
مقالات و مطبوعات:
خدری زاده، علی اکبر( 1382): اعتصاب و شورش کارگران شرکت‌نفت در خوزستان. تاریخ معاصر ایران، س۷، ش۲۶، تابستان ۸۲.
روزنامه آذر: یکشنبه 11 فرودین 1330. شماره 225، سال اول. ص 1.
روزنامه باختر امروز، 8 فرودین 1330. شماره 484. ص4
گلستان، ابراهیم: «در آموزشگاه‌فنی شرکت‌نفت»  (روزنامه «نامه مردم۲۶ فرودین ۱۳۲۶) آبادان نامه، بهار ۱۳۹۸. ش۴.
اسناد:
آرشیو ملی ایران ۵۸۷۵- ۲۹۳
آرشیو ملی ایران:  ۲۴۰۰۰۰۸۲۰مکاتبه نایب رئیس مجلس شورای ملی با وزارت دارایی. به تاریخ 3/7/1330
آرشیو ملی ایران:  293005875 -25 فرودین 1330. رونوشت تلگراف شماره 309 شهربانی آبادان. سرهنگ قریب
آرشیو ملی ایران:  293005875. گزارش تلگرافی از آبادان به طهران. 25 (فرودین 1330) مهتدی.
آرشیو ملی ایران: 240000820. رئیس اداره کل نفت 3/7/30 شماره 16584.
آرشیو ملی ایران: 2400108473
آرشیو ملی ایران: 240014428- 11 April 1911
آرشیو ملی ایران: 240108473 . بیانیه شماره 2 سازمان دانش‌آموزان کارآموز شرکت نفت در تاریخ هشت فرودین 1330
آرشیو ملی ایران: 240108473 اعلامیه جمعیت ملی مبارزه با شرکت نفت ایران  و انگلیس ۱۱/۰۱/۱۳۳۰
آرشیو ملی ایران: ۲۴۰۱۰۸۴۷۳. بیانیه شماره یک . ضمیمه نور اسلام تاریخ ۶ فرودین ۱۳۳۰.
آرشیو ملی ایران: 293005875 تلگراف رمز اهواز. مورخه 24/ 1/ 30
آرشیو ملی ایران: 293005875 رونوشت تلگراف آبادان مورخه 25 / 1/ 30 شماره 297
English Sources
‘The Strike in the AIOC Oil Concession Area’, 17 May 1951, p. 1, despatch 835, box 5498, RG 59, The National Archives of the United States, College Park, MD (NARA).
Atabaki, Touraj (2013) ‘From ‘Amaleh (Labor) to Kargar (Worker): Recruitment, Work Discipline and Making of the Working Class in the Persian/Iranian Oil Industry’, International Labor and Working-Class History 84
Atabaki, Touraj(2024), “Abadan in Fire and Blood” The Role of the Crowd in the History of the Nationalization of the Iranian Oil Industry.(un published)
Biglari, M. (2022). Making Oil Men: Expertise, Discipline and Subjectivity in the Anglo-Iranian Oil Company’s Training Schemes. In N. Fuccaro, & M. Limbert (Eds.), Life Worlds of Middle Eastern Oil: Histories and Ethnographies of Black Gold (pp. 221-248). Edinburgh University Press.
Bipan Chandra [and others](1989), India's struggle for independence, 1857-1947 , New Delhi, India ; New York, N.Y. : Penguin Books.
Elling, Rasmus (2015),‘On Lines and Fences: Labour, Community and Violence in an Oil City’, in Urban Violence in the Middle East: Changing Cityscapes in the Transition from Empire to Nation State, ed. U. Freitag et al. (New York: Berghahn Books, 2015), 197–221;
Kaveh Ehsani, (2015)‘The Social History of Labor in the Iranian Oil Industry: The Built Environment and the Making of the Industrial Working Class (1908-1941)’ (PhD Dissertation).
Lockhart, Laurenc(1938), The Record of the ANGLO- IRANIAN OIL CO., LTD. Vol. 1 (1901- 1918)Britannic House, Londone, E.C.2
Shafiee, Katayoun(2018 ), Machineries of Oil: An Infrastructural History of BP in Iran (Cambridge, MA: The MIT Press)
The Role of the Crowd in the History of the Nationalisation of the Iranian Oil Industry.(un published)
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
پاییز و زمستان 1403
اسفند 1403
صفحه 325-350

  • تاریخ دریافت 19 دی 1403
  • تاریخ بازنگری 25 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش 27 اردیبهشت 1404