نابسندگی فرایند نهادینه شدن نظام ارتباطی جامعه ایران عصر مغول

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ ایران پس از اسلام، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 استاد گروه تاریخ، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

چکیده
پس از حاکمیت یافتن مغولان بر سرزمین ایران، ضرورت پیوستگی بین جوامع در مناطق گوناگون این قلمرو در دستور کار دولت قرار گرفت. انتقال فرامین دولتی، اخذ مالیات و آمد و شد سفیران خارجی از جمله الزاماتی بود که ایلخانان را به اتخاذ سیاست‌هایی برای تسهیل نظام ارتباطی در قلمرو خود وا داشت. مهم‌ترین مسیر ارتباطی این قلمرو از خراسان تا آذربایجان بود که طی تهاجمات اولیه مغولان بسیاری از این آبادی‌ها ویران و تعداد زیادی از ساکنان این مناطق کشته شدند. به این ترتیب با کاهش شدید جمعیت، تأمین آذوقه برای بسیاری از نهادهای اجتماعی در این مسیر ناممکن شد و نظام یام به قلمرو لشکری متکی شد. سنت قدیمی یام در مغولستان وآسیای مرکزی موجب شد، ایلخانان در امتداد آن نظام ارتباطی، یام‌‌ خاص خود را در ایران پیاده کنند. امّا این نظام نتوانست دوام بیاورد و با وجود اصلاحات غازانی که شامل سروسامان دادن به یام‌ها هم شده بود، با فروپاشی دولت ایلخانان به سرعت این نظام ارتباطی از هم گسست. پژوهش حاضر با روش تاریخی و نگرش کارکردی و با رویکرد توصیفی- تحلیلی به چگونگی به کارگیری نظام یام مغولی و فروپاشی آن در ایران پس از سلطه مغولان و حاکمیت ایلخانان بر این سرزمین می‌پردازد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Inadequacy of the Institutionalization Process of Iranian Society's Communication System in the Mongol Era

نویسندگان English

Seyedah Sara Hosseininejad Qasr al-Dashti 1
Abdul Rasool Khairandish 2
Ahmad Fazlinejad, 3
1 Ph.D. Candidate of History of Iran after Islam, Shiraz University, Shiraz, Iran,
2 Professor, Department of History, Shiraz University, Shiraz, Iran
3 Associate Professor , Department of History, Shiraz University, Shiraz, Iran
چکیده English

After the Mongols gained control over the land of Iran, the necessity of continuity between societies in various regions of this territory was placed on the government's agenda. The transmission of government decrees, collection of taxes, and the movement of foreign ambassadors were among the requirements that forced the Ilkhanate to adopt policies to facilitate the communication system in their territory. The most important communication route of this territory was from Khorasan to Azerbaijan, which during the initial Mongol invasions destroyed many of these settlements and killed a large number of residents of these areas. Thus, with the sharp decrease in population, it became impossible to provide supplies for many social institutions on this route, and the yam system relied on the military territory. The old tradition of yam in Mongolia and Central Asia led the Ilkhanate to implement their own yam in Iran along that communication system. However, this system could not last, and despite the Ghazan reforms that included organizing the yams, this communication system quickly fell apart with the collapse of the Ilkhanate government. The present study, using a historical method and a functional perspective, and a descriptive-analytical approach, examines how the Mongol yam system was used and its collapse in Iran after the Mongol domination and the Ilkhanate rule over this land.

کلیدواژه‌ها English

Ulagh
Yamchi
Tuman
Ghazan Khan
Four Elus
ابن بطوطه، ابوعبدالله­ محمد­بن ­عبدالله(1376)، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، ج 1، تهران: سپهرنقش.
ابن جبیر، محمدبن احمد(1370)، سفرنامه ابن جبیر، ترجمه پرویز اتابکی، مشهد: آستات قدس رضوی.
اشپولر، برتولد(1376)، تاریخ مغول در ایران، ترجمه محمود میرآفتاب، تهران: علمی و فرهنگی.
اقبال آشتیانی، عباس(1391)، تاریخ کامل ایران، تهران: نگاه.              
بارتولد، و.و(1352)، ترکستان نامه، ترجمه کریم کشاورز، ج 2، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
تاریخ سرّی مغولان(1401)، ترجمه شیرین بیانی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
جوینی، محمد(1382)، تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح محمد قزوینی، ج 1، تهران: افراسیاب.
جوینی، محمد(1382)، تاریخ جهانگشای جوینی، تصحیح محمد قزوینی، ج 2، تهران: دنیای کتاب.
خنجی اصفهانی، فضل الله بن روزبهان(1362)، سلوک الملوک، به تصحیح محمد علی موحد، تهران: خوارزمی.
خیراندیش، عبدالرسول(1379)، واقعه هایله اترار(مجموعه مقالات اولین سمینار تاریخی: هجوم مغول به ایران و پیامدهای آن)، ج 1، تهران: انتشارات دانشگاه شهید بهشتی.
دستغیب، عبدالعلی(1367)، هجوم اردوی مغول به ایران، تهران: علم.
عبدلی فرد، فریدون، دانشنامه جهان اسلام، ج 1، ذیل مدخل«چاپار»، تهران: بنیاد دائرةالمعارف اسلامی.
قفس اوغلی، ابراهیم(1367)، تاریخ دولت خوارزمشاهیان، ترجمه داود اصفهانیان، تهران: گسترده.
کارپن، پلان(1363)، سفرنامه پلان کارپن، ترجمه ولی الله شادان، تهران: یساولی.
گروسه، رنه(1368)، امپراطوری صحرانوردان، ترجمه عبدالحسین میکده، تهران: علمی و فرهنگی.
لغت­نامه دهخدا(1377)، زیر نظر محمد معین و جعفر شهیدی، ج 15، ذیل مدخل «یام»، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مارکوپولو(1363)، سفرنامه مارکوپولو، ترجمه منصور سجادی و آنجلا دی جوانی رومانو، تهران: گویش.
مستوفی، حمدالله(1339)، تاریخ گزیده، با اهتمام عبدالحسین نوایی، تهران: امیرکبیر.
مقریزی(بی­تا)، الخطط المقریزیه، ج 2، بغداد: مکتبه المثنی.
مورگان، دیوید(1389)، مغول­ها، ترجمه عباس مخبر، تهران: نشر مرکز.
موسوی مصطفی، دانشنامه بزرگ اسلامی، ج 10، ذیل مدخل «اوگتای»، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
میرخواند، محمد بن خاوند(1373)، روضة الصّفا، قسم 5، تهران: علمی.
نسوی، نورالدین محمد زیدی(1366)، سیره جلال­الدین(تاریخ جلالی)، ترجمه محمد علی ناصح، به کوشش خلیل خطیب رهبر، تهران: سعدی.
وصاف، عبدالله بن فضل­الله(1269)، تجزیه الامصار و تزجیه الاعصار(تاریخ وصاف)، ج سوم ، بمبئی.
ولادیمیرتسف، ب.(1365)، نظام اجتماعی مغول(فئودالیسم خانه به دوشی)، ترجمه شیرین بیانی، تهران: علمی و فرهنگی.
ویلتس، دوراکه(1353)، سفیران پاپ به دربار خانان مغول، ترجمه مسعود رجب نیا، تهران: خوارزمی.
همدانی، رشیدالد فضل­الله(1940)، تاریخ مبارک غازانی، به سعی کارل یان، انگلستان: ستفن اوستین هرتفورد.
همدانی، رشیدالدین فضل­الله(1373)، جامع التواریخ، تصحیح محمد روشن و مصطفی موسوی، ج 1 و 2، تهران: البرز.
همدانی، رشیدالدین فضل‌الله (1945)، مکاتبات رشیدی، تصحیح محمد شفیع، لاهور: سلسله نشریات کلیه پنجاب. 
Atwood, Christopher p.(2004), Encyclopedia of Mongolia and Mongol Empire, Under the entrance of jam, New York: Facts on File, Inc.
Odoric (1937), Contemporaries of Marco Polo, New York.    
May, Timothy(2007), the Mongol art of war,Ggreat Britain:Pen and Sword military.
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29
بهار و تابستان 1404
آبان 1404

  • تاریخ دریافت 08 شهریور 1403
  • تاریخ بازنگری 25 اردیبهشت 1404
  • تاریخ پذیرش 09 تیر 1404