بررسی تاثیر میراث برجامانده از راه آهن جنوب در شهر اهواز (در عصر پهلوی ۱۳۵۷_۱۳۰۷ش.)

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.

2 پژوهشگر پسادکتری رشته تاریخ ایران بعد از اسلام، گروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید چمران، اهواز، ایران.

چکیده
با احداث راه آهن سراسر در شهر اهواز تاسیسات، تشکیلات و نهادهای مختلفی توسط اداره راه آهن جنوب و با کمک کمپانی‌ها و شرکت‌های خارجی در این شهر ساخته شده بود. یکی از مسائل مهم در مورد این میراث و یادگارهای ارزشمند راه آهن که کمتر مورد بررسی قرار گرفت، موضوع تحولات، تاثیرات و پیامدهای مختلف آنها به لحاظ تاریخی می‌باشد. بنابراین مقاله حاضر در صدد است تا با بهره‌گیری از روش توصیفی- تحلیلی و شیوه گردآوری داده‌ها از نوع اسنادی-کتابخانه‌ای و بررسی‌ها و مشاهدات میدانی، به این سوال اصلی پاسخ دهد، که مهم‌ترین میراث تاریخی و فرهنگی راه آهن در شهر اهواز کدامند و این میراث چه تاثیرات و پیامدهای تاریخی، اجتماعی، اقتصادی-تجاری، توسعه و بافت شهری، ارتباطی و فرهنگی داشته بودند؟ یافته‌های این بررسی نشان می‌دهد که مهم‌ترین میراث راه آهن که همزمان با احداث راه آهن سراسری در دوره پهلوی اول در شهر اهواز بنا شدند؛ شامل ایستگاه مرکزی، پل سیاه، بیمارستان قدیم راه آهن، عمارت هشت بنگله و مجموعه مسکونی 48 فامیلی می‌باشند. همچنین توسعه و گسترش بافت و حوزه شهری اهواز از شرق رودخانه کارون به غرب آن، نقش آفرینی در رخدادهای تاریخی، تسهیل ارتباط و جابجایی بین مناطق جنوبی و مناطق مرکزی و شمالی کشور، همگرایی اجتماعی و امتزاج فرهنگی، تحرک اقتصادی از طریق کمک به رونق تجارت و خدمت به نهادها، شرکت‌ها و صنایع مختلف اقتصادی، شاخص‌ترین تاثیرات و تحولات این میراث بوده است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Investigating the impact of the legacy left by the Southern Railway in the city of Ahvaz(During the Pahlavi era 1307-1375).

نویسندگان English

mohammadreza alam 1
Behdad hoseini 2
1 Professor, Department of history, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University, Ahvaz, Iran.
2 Postdoctoral researcher in the field of Iranian history after Islam, Department of History, Faculty of Literature and Humanities, Shahid Chamran University of Ahvaz, Iran.
چکیده English

With the construction of the Transcontinental Railway in Ahvaz, various facilities, organizations, and institutions were built by the Southern Railway Administration with the help of foreign companies and firms. One of the important issues regarding this valuable railway heritage and relics that has been less studied is the issue of their historical developments, impacts, and consequences. Therefore, this article seeks to answer the main question by using the descriptive-analytical method and the method of collecting data from the documentary-library type and field surveys and observations, which is what the most important historical and cultural heritage of the railway in Ahvaz is and what historical, social, economic-commercial, development, and urban texture, communication, and cultural impacts and consequences did this heritage have? The findings of this study show that the most important railway heritage that was built simultaneously with the construction of the Transcontinental Railway in Ahvaz during the first Pahlavi period; include the central station, the black bridge, the old railway hospital, the eight-bunglow mansion, and the 48-family residential complex. Also, the development and expansion of the urban fabric and area of ​​Ahvaz from the east of the Karun River to its west, playing a role in historical events, facilitating communication and movement between the southern regions and the central and northern regions of the country, social convergence and cultural fusion, and economic mobility by helping to boost trade and serving institutions, companies, and various economic industries have been the most significant impacts and developments of this legacy.

کلیدواژه‌ها English

Southern Railway
Ahvaz
Station
Black Bridge
Eight Bungalows
اسناد
ساکما(سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)، شماره سند 5875/ 290.
ساکما،(سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)، شماره سند 33877/ 310.
ساکما،(سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)،  50591/ 293).
ساکما(سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)، شماره سند4949/ 330
ساکما، (سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران)، شماره سند 60546/ 230
مذاکرات مجلس شورای ملی، دوره دوازدهم، جلسه 95
پایان نامه
مجتهد موسوی، جعفر(1402)، بررسی تاثیر مجموعه مسکونی راه آهن اهواز(48 فامیلی) بر بافت شهری، پایان نامه کارشناسی ارشد، گروه معماری دانشگاه هنر تهران.
کتاب
آدمیت، فریدون (1362)، امیرکبیر و ایران، تهران: خوارزمی.
اطلاعات در یک ربع قرن(1329)، تهران: روزنامه اطلاعات.
تقی زاده، محمد(1384)، تاریخ اهواز از دوران باستان تا انقلاب اسلامی، تهران: موسسه فرهنگی هنری بشیر علم و ادب.
ترسکینسکی، آناتول (۱۳۲۶)، تاریخچه مختصر راه آهن در ایران،  نشریه بنگاه راه آهن دولتی ایران، تهران: چاپخانه بنگاه راه آهن.
چرچیل، وینستون(1361)، خاطرات جنگ جهانی دوم، ترجمه تورج فرازمند، تهران: انتشارات نیل.
سازمان برنامه مرکز آمار ایران، آمار سالیانه سال 1336ش، مرکز آمار ایران.
سازمان برنامه مرکز آمار ایران، آمار سالیانه، 1319.
سفرنامه حاجی پیروزاده(1342)، بکوشش حافظ فرمانفرمائیان، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
صنیع الدوله، مرتضی قلی خان (1325)، راه نجات: مطبعه فاروس.
فاتح، مصطفی(1384)، پنجاه سال نفت ایران، تهران: نشر علم.
کرزن، جورج ناتانیل(1388)، ایران و قضیه ایران، ترجمه غلامعلی وحید مازندرانی، ج1، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
کسروی، احمد(1384)، تاریخ پانصدساله خوزستان، تهران: دنیای کتاب.
گزارش پیشنهادی سازمان میراث فرهنگی برای ثبت عمارت هشت بنگله در فهرست آثار ملی کشور، 18/6/ 1378
محمدی، سید محمدعلی(بی تا)، چکیده ای از رویدادهای یکصد و بیست ساله اخیر اهواز(ناصریه سابق)، تهران: انتشارات تورنگ.
محمود، محمود( بی تا)، تاریخ روابط سیاسی ایران و انگلیس در قرن نوزدهم میلادی، ج8، تهران: اقبال.
محبوبی اردکانی، حسین(1357)، تاریخ موسسات تمدنی جدید در ایران، ج ۲ ، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
مکملی، محمد کاظم(1379)، تاریخ جامع راه آهن(راه آهن ایران تا انقلاب اسلامی)، تهران: روابط عمومی راه آهن جمهوری اسلامی.
مجتهد زاده، روح الله؛ نام آور، زهرا(1391)، در جستجوی هویت شهری اهواز، تهران: انتشارات مرکز تحقیقات راه، مسکن و شهرسازی.
ملکوتی، مجتبا (1317)، راه آهن سراسر ایران ۱۳۱۷-۱۳۰۶ ، تهران: نشریه وزارت طرق.
نظام السلطنه، حسین قلی خان (۱۳۶۳)، خاطرات و اسناد ج ۱و ،۲ به کوشش منصوره اتحادیه و دیگران، تهران: انتشارات مرکز پژوهش تاریخ معاصر.
مقالات
باهنر، پریچهر، سلطان زاده، حسین، کرامتی، غزال، دشت گرد، سارا (1404)، «مقایسه تطبیقی معماری ساختمان های ایستگاههای راه آهن ایران و ترکیه در بازه زمانی 1300-1357»، نشریه مطالعات رفتار و محیط در معماری، دوره 1، شماره 3، 13-1.
حیاتی، حامد(1403)، «تاثیر ملی‌گرایی بر معماری بناهای شهر اهواز در دوره پهلوی»، نشریه مطالعات میان فرهنگی، شماره 61، صص 60-33.
فتاحی، محمدرضا و کاراحمدی، مهران(1403)، «بررسی ویژگی های سبک معماری ایستگاههای راه آهن ایران در دوره پهلوی»، هفتمین همایش ملی افق های نوین در مهندسی عمران، معماری و شهرسازی، تهران- ایران، 10-1.
نوری، مصطفی(1401)، «فراز و فرود تعیین مسیر راه آهن سراسری ایران»، فصلنامه گنجینه اسناد، دوره 32. شماره 2 (پیاپی126)، صص 100-76.
روزنامه
اطلاعات 24/ 9/ 1345، شماره12158.
اطلاعات 11/ 4/ 1316، شماره 3180.
اطلاعات 24/ 3/ 1346، 12304.
اطلاعات، 30/ 2/ 1316، شماره 3138
اطلاعات، 1308: 755.
کوشش، 1320، شماره 25: 2
دوره 15، شماره 1 - شماره پیاپی 29
بهار و تابستان 1404
آبان 1404

  • تاریخ دریافت 11 شهریور 1404
  • تاریخ بازنگری 19 آبان 1404
  • تاریخ پذیرش 19 آبان 1404