نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه خوارزمی
2 دانشجوی دکتری تاریخ ایران اسلامی، دانشگاه خوارزمی (نویسندۀ مسئول)
چکیده
مسجد به عنوان کارآمدترین نهاد عبادی ـ سیاسی در اسلام، با کارکردها و تأثیرات سیاسی و اجتماعی بسیار در جامعۀ عصر آلبویه (320 - 447 ق)، عملاً به عنوان نهادی تأثیرگذار در ساخت قدرت عمل میکرد. در این میان، کارکردهای اجتماعی مسجد غالباً مثبت و سازنده و در یک عبارت، همگرا و تعاملی بود که خود به رشد و تعالی جامعۀ ایرانی ـ اسلامی این دوره یاری رساند. در این راستا، پرسش اساسی این است که مهمترین کارکردهای اجتماعی مسجد در دورۀ مورد اشاره کدام است؟ بنابراین، توصیف کارکردهای اجتماعی مسجد در عصر مذکور، همراه با بیان علتها و تبیین چراییها و چگونگیها و در نتیجه شناخت کاملتر از یک تحول تاریخی، مورد توجه بودهاست.
یافتههای پژوهش حاکی از آن است که این بنای الهی با توجه به فقدان دانشگاه به مفهوم امروزی، بار اصلی رشد علمی جامعه را به دوش میکشید. علاوه بر آن، مسجد محل اسکان و سرپناه مستمندان و یا مسافران بود. به لحاظ تبلیغی نیز مسجد در اجتماع عصر بویهی به عنوان مهمترین کانون اطلاعرسانی حکومتی و مردمی و نیز محل اعتراضات عمومی بسیار مؤثر عمل میکرد. کارکردهای متعدد دیگری چون کارکرد قضایی با نمونههای بسیار از این دوره، همگی بر اهمیت و جایگاه والای این نماد معماری اسلامی در سرنوشت و زندگی مسلمانان دلالت دارد. روش تحقیق مورد استفاده در این پژوهش توصیفی ـ تبیینی و از جنس تبیینهای کارکردی است.
کلیدواژه‌ها
)