نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استاد دانشکدة شهرسازی/ دانشگاه تهران.
2 دکترای شهرسازی/دانشگاه تهران
چکیده
برای پاسخ به این پرسش که «چه نظریهای از عدالت بیش‌تر مد نظر برنامهریزان شهری در ایران بوده است و این نظریه در گذر زمان چه تغییراتی یافته است؟» در این مطالعه نخست نمونههایی از کاربرد مفهوم عدالت در آثار برنامهریزان شهری ایرانی و سپس سه طرح نمونة جامع شهری بازخوانی شد. یافتهها نشان میدهد بیش‌ترِ برنامهریزان شهری ایران در دو تعریف «عدالت به مثابة برابری یک‌سان» و «عدالت به مثابة تأمین حداقلها» و نیز در دو بُعد اقتصادی و کالبدی به موضوع عدالت توجه کرده‌اند. در این نگاه، عدالت عمدتاً در غالب «تأمین دسترسی به کاربریهای حیاتی» و «کاهش نابرابریهای فضایی» مورد توجه برنامهریزان ایرانی است.
کلیدواژه‌ها
استروفسکی، واتسلاف (1385). شهرسازی معاصر؛ از نخستین سرچشمهها تا منشور آتن، تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
اشتراوس، لئو (1373). حقوق طبیعی و تاریخ، ترجمة باقر پرهام، تهران: آگاه.
افروغ، عماد (1377). فضا و جامعه: فضا و نابرابری اجتماعی: ارائة الگویی برای جدایی‌گزینی فضایی و پیامدهای آن، تهران: انتشارات دانشگاه تربیت مدرس.
بحرینی، سیدحسین (1374). «زبان طراحی شهری خودی»، اولین کنگرة تاریخ معماری و شهرسازی ایران، مجموعه مقالات، ج 2، سازمان میراث فرهنگی.
بحرینی، سیدحسین (1378). تجدد، فراتجدد، و پس از آن در شهرسازی، تهران: انتشارات دانشگاه تهران.
پازارگاد، بهاءالدین (1348). تاریخ فلسفة سیاسی: با سیر تاریخی افکار و عقاید سیاسی از آغاز تاریخ تا زمان معاصر، ج 1، تهران: زوار.
تلیس، رابرت بی. (1385). فلسفة راولز، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: طرح نو.
توسلی، محمود (بیتا). قواعد و معیارهای طراحی فضای شهری، تهران: مرکز مطالعات و تحقیقات معماری و شهرسازی.
راولز، جان (1385). عدالت به مثابة انصاف؛ یک بازگویی، ترجمة عرفان ثابتی، تهران: ققنوس.
روسو، ژان ژاک (1341). قرارداد اجتماعی، ترجمة غلامحسین زیرکزاده، انتشارات شرکت سهامی چهر.
سعیدنیا، احمد (1382). شهرسازی، ج 1، از مجموعة کتاب سبز شهرداری، تهران: شهرسازی، وزارت کشور، انتشارات سازمان شهرداری‌ها.
سن، آمارتیا (1379). برابری و آزادی، مجموعة فلسفه و اقتصاد سیاسی، ترجمة حسن فشارکی، تهران: نشر و پژوهش شیرازه.
سن، آرماتیا (1388). هویت و خشونت: توهم تقدیر، ترجمة فریدون مجلسی، تهران: آشیان.
سن، آرماتیا (1390). اندیشة عدالت، ترجمة وحید محمودی و هرمز همایون‌پور، تهران: انتشارات کندوکاو و کتاب روشن.
شکوهی بیدهندی، محمدصالح (1393). «ارزیابی عدالت فضایی در برنامههای توسعة شهری»، رسالة دکتری شهرسازی، دانشکدة شهرسازی، پردیس هنرهای زیبا، دانشگاه تهران.
فیتزپتریک، تونی (1383). نظریة رفاه (سیاست اجتماعی چیست؟)، ترجمة هرمز همایون‌پور، تهران: گام نو؛ مؤسسة عالی پژوهش تأمین اجتماعی.
کلوسکو، جورج (1391). «تاریخ فلسفة سیاسی»، در: از ماکیاولی تا منتسکیو، ج 3، ترجمة خشایار دیهیمی، تهران: نشر نی.
لیدمان، اریک (1386). تاریخ عقاید سیاسی: از افلاطون تا هابرماس، ترجمة سعید مقدم، تهران: اختران.
ماهرویی، هوشنگ (1385). مدرنیته و بحران ما (پایان متافیزیک یا شورش علیه عقل)، تهران: اختران.
مجلس سنا (1353). قانون تغییر نام وزارت آبادانی و مسکن به وزارت مسکن و شهرسازی (مصوب 3/4/1353 مجلس سنا و 16/4/1353 مجلس شورای ملی)، پایگاه اینترنتی معاونت شهرسازی و معماری وزارت راه و شهرسازی، دسترسی 19/4/1392.
محمودی، مرضیه (1388). «میزگرد بررسی نظام برنامه‌ریزی شهری در ایران»، ماه‌نامة منظر، ش 1.
مرصوصی، نفیسه (1382). «تحلیل فضایی عدالت اجتماعی در شهر تهران»، رسالة دکتری جغرافیا و برنامه‌ریزی شهری، تهران: دانشکدة ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه تربیت مدرس.
مهندسان مشاور مندا (1349). طرح جامع قزوین، وزارت مسکن و شهرسازی.
موحد، محمدعلی (1381). در هوای حق و عدالت: از حقوق طبیعی تا حقوق بشر، نشر کارنامه.
مهندسان مشاور موژدا و هم‌کاران (1363). طرح توسعه و عمران همدان، ادارة کل مسکن و شهرسازی استان همدان، تهران؛ همدان.
نقیزاده، محمد (1377). «صفات شهر اسلامی در متون اسلامی»، هنرهای زیبا، ش 4 و 5.
نهاد مطالعات و تهیة طرحهای توسعة شهری تهران (1386). طرح راه‌بردی ساختاری توسعه و عمران شهر تهران (طرح جامع تهران)، دبیرخانة شورای عالی شهرسازی و معماری ایران.
هیوود، اندرو (1388). مقدمة نظریة سیاسی، ترجمة عبدالرحمان عالم، تهران: نشر قومس.
Campbell, Heather (2006). ‘Just Planning: the art of situated ethical judgment’, Journal of Planning education and research, No.26.
Campbell, Scott and Susan S. Fainstein (2003). Readings in planning Theory, Wiley-Blackwel.
Cao, Liou and Hugo Priemus (2007). ‘Spatial Disparities and Housing Market Deregulation in the Randstad Region: A Comparison with the San Francisco Bay Area’, European Urban and Regional Studies, Vol.14.
Dockemdorff, Eduardo et al. (2000). ‘Santiago de Chile: metropolization, globalization and inequity’, Environment and Urbanization, Vol. 12.
Dufaux, Frédéric and Pascale Philifert (2013). Justice spatiale et politiques territoriales, Nanterre: Presses universitaires de Paris Ouest.
Fainstein, Susan S. (2005). ‘Planning Theory and the City’, Journal of planning education and research, Vol. 25.
Fainstein, Susan S. (2010). The Just City, NewYork: Cornell University Press.
Gervais-Lambony, Philippe, C. Benit-Gbaffou, J. L. Piermay, A. Musset and S. Planel (2014). Justice spatiale et la ville, Karthala.
Harvey, David (1973). Social Justice and the City, University of Georgia Press.
Harvey, David (1996). ‘On Planning the Ideology of Planning’, Reading in planning theory, Edited by Scott Campbell and Susan Fainstein, Blackwell Publishers.
Hecht, J. Jean (1968), ‘Social History’, International Encyclopedia of the Social Sciences, Vol. 5, New York: The Macmillan Company and the free press.
Hyman, Herbert H. and Kaitz, Edward M. (1971). Urban Planning For Social Welfare: A Model Cities Approach, Praeger Special Studies in U.S. Economic and Social Development, Praeger Publishers.
Marcuse, Peter (2009). Searching for the just city: debates in urban theory and practice, Routledge.
Pruthi, P.K. (2004). Indian caste system, Culture and civilization series, New Delhi: Discovery Publishing House.
Soja, Edward W. (2010). Seeking Spatial Justice (Globalization and Community), University of Minnesota Press.
Thernstrom, Stephan and Sennett, Richard (eds.) (1970). Nineteenth-century Cities: Essays in the New Urban History.
Thomas, June Manning and Hee-Yun Hwang (2003). ‘Social Equity in Redevelopment and Housing: United States and Korea’, Journal of Planning Education and Research, Vol. 23.
)