نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد مطالعات معماری ایران/دانشگاه شهید بهشتی(نویسنده مسئول)

2 استادیار گروه تاریخ معماری/دانشگاه شهید بهشتی

چکیده

در ایران قاجاری پناه بردن به امام‌زادگان برای دادخواهی و حل اختلاف امری معمول بود تحقیقات مختلف علت رواج بست‌نشینی در این دوره را درضعف حکومت قاجاری و نبود دستگاه قضایی کارآمد منحصر کرده‌اند. این مقاله رخداد بست‌نشینی را در کنار رخدادی دیگر، قسم خوردن در بقعۀ امام‌زاده، در قالب کارکردی واحد با عنوان رفع تعارضات اجتماعی تعریف می‌کند وبا رویکردی میان‌رشته‌ای و بر اساس تفسیر شواهد تاریخی و کالبدی به تبیین اسباب مختلفی که این کارکرد را ممکن کرده می‌پردازد و حیثیت مکانی دو رخداد یاد شده را طی مطالعۀ‌ موردی یکی از امام‌زادگان عمدۀ تهران، آشکار می‌کند. فهم ارتباط میان کالبد و فضای امام‌زاده با کارکرد یادشده نشان می‌دهد که چگونه ذهنیت عامۀ ایرانیان در باب یک نهاد اجتماعی بر شیوۀ تجلی کالبدی و فضایی این نهاد در شهر تأثیر می‌گذارد. این تظاهر کالبدی چه اثر متقابلی بر نهاد اجتماعی مذکور دارد.

تازه های تحقیق

.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یرواند (۱۳۷۷). ایران بین دو انقلاب، ترجمه احمد گل‌محمدی و محمد ابراهیم فتاحی، تهران: نشرنی.
اعتصام‌الملک، خانلرخان (۱۳۵۱). س‍ف‍رن‍ام‍ه‌ م‍ی‍رزا خ‍ان‍ل‍رخ‍ان‌ اع‍ت‍ص‍ام‌ال‍م‍ل‍ک، به کوشش م‍ن‍وچ‍ه‍ر م‍ح‍م‍ودی‌. تهران: بی‌نا.
افضل‌الملک، غلامحسین (۱۳۶۱). افضل‌التواریخ، ج۲، به تصحیح منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان. تهران: نشر تاریخ ایران.
امیری، (۱۳۹۱). گفتگوی شخصی با زینب تمسکی. تهران: آذر ۱۳۹۱، کوی و صحن امام‌زاده سید اسماعیل.
براون، ادوارد (۱۳۸۰). انقلاب مشروطیت ایران،ترجمه مهری قزوینی، تهران: کبیر.
پروشانی، ایرج (۱۳۹۴).«بست و بست‌نشینی»، پایگاه اینترنتی دایره‌المعارف اسلامی: دانشنامه جهان اسلام، ج۳، تهران: بنیاد دایره‌المعارف اسلامی، ۱۳۹۳ در :
http://rch.ac.ir/article/Details?id=6704#
تمسکی، زینب (۱۳۹۲). نقش امام‌زاده سیداسماعیل در شهر تهران در دوره قاجاریه. پایان‌نامه کارشناسی ارشد مطالعات معماری ایران. به راهنمایی دکتر زهرا اهری. تهران: دانشکده معماری و شهرسازی دانشگاه شهید بهشتی.
تهرانی، محمدعلی (۱۳۸۹). «بست‌نشینی در سفارت انگلیس»، اطلاعات سیاسی ـاقتصادی، مهر و آبان ۱۳۸۹، ش ۲۷۷ و ۲۷۸.
جعفریان، رسول (۱۳۷۸).بس‍ت‌ن‍ش‍ی‍ن‍ی‌ م‍ش‍روطه‌خ‍واه‍ان‌ در س‍ف‍ارت‌ ان‍گ‍ل‍ی‍س‌: ب‍ررس‍ی‌ ت‍ح‍ولات‌ ی‍ک‌م‍اه‍ه‌ ت‍ح‍ص‍ن‌ م‍ش‍روطه‌خ‍واه‍ان‌ در س‍ف‍ارت‌ ان‍گ‍ل‍ی‍س‌ در ج‍م‍ادی‌الاول‍ی‌ و ج‍م‍ادی‌ال‍ث‍ان‍ی‌ س‍ال‌ ۱۳۲۴ ق‍م‍ری‌،ت‍ه‍ران‌ : م‍وس‍س‍ه‌ م‍طال‍ع‍ات‌ ت‍اری‍خ‌ م‍ع‍اص‍ر ای‍ران‏.
جعفریان، رسول (۱۳۶۹). ب‍ررس‍ی‌ و ت‍ح‍ق‍ی‍ق‌ در ج‍ن‍ب‍ش‌ م‍ش‍روطی‍ت‌ ای‍ران‌: ب‍ررس‍ی‌ ک‍ام‍ل‌ اب‍ع‍اد ت‍ح‍ص‍ن‌ مشروطه‌خواهان در س‍ف‍ارت‌ ان‍گ‍ل‍ی‍س‌، تهران: طوس.
جورابچى،‏ محمد تقى (۱۳۸۶). حرفى از هزاران که اندر عبارت آمد، خاطرات حاج محمد تقى جورابچى، تصحیح على قیصرى‏، تهران: تاریخ ایران‏.
خالصی، عباس (۱۳۶۶).ت‍اری‍خ‍چ‍ه‌ ب‍س‍ت‌ و ب‍س‍ت‌ن‍ش‍ی‍ن‍ی‌ ه‍م‍راه‌ ب‍ا ش‍واه‍د ت‍اری‍خ‍ی‌، تهران: علمی.
خوش‌افتخار، هادی (1384). «بست و بست‌نشینی در دورۀ قاجار»، تاریخ پژوهی، بهار و تابستان 1384، ش 22 و 23.
پولاک، یاکوب ادوارد (۱۳۶۱). سفرنامۀ پولاک: ایران و ایرانیان، ترجمۀ کیکاووس جهانداری، تهران:خوارزمی.
رعیت، عباس (۱۳۹۰-۱۳۹۲). گفتگوی شخصی با زینب تمسکی، تهران: اسفند ۱۳۹۰،خرداد ۱۳۹۱، مرداد ۱۳۹۱، تیر ۱۳۹۲، مرداد ۱۳۹۲، دفتر گلاب‌گیری رعیت جنب امام‌زاده سید اسماعیل.
روزنامه وقایع اتفاقیه: روزنامچۀ اخبار داخله طهران، ج ۱/ ش ۳۲،تهران: ک‍ت‍اب‍خ‍ان‍ه‌ م‍ل‍ی‌ ج‍م‍ه‍وری‌ اس‍لام‍ی‌ ای‍ران‌: وزارت‌ ف‍ره‍ن‍گ‌ و ارش‍اد اس‍لام‍ی‌، م‍رک‍ز م‍طال‍ع‍ات‌ و ت‍ح‍قیق‍ات‌ رس‍ان‍ه‌ه‍ا‏، (‏۱۳۷۳ ‏- ۱۳۷۴).
سازمان نقشه‌برداری کل کشور (۱۳۳۵). نقشه تهران در سال ۱۳۳۵هجری شمسی.
سالور، قهرمان میرزا (۱۳۷۴).روزنامۀ خاطرات عین‌السلطنه (قهرمان میرزا سالور). ویراستۀ مسعود سالور و ایرج افشار. ۱۰ ج: ج ۳، ۶، ۷، ۹.تهران: اساطیر.
سپهر،عبدالحسین (۱۳۸۶). مرآت‌الوقایع مظفری، محقق و مصحح عبدالحسین نوایی، ۲ج. تهران: میراث مکتوب.
شاد، محمد پادشاه (۱۳۹۴). «بست»، فرهنگ آنندراج، ج۱، مشهد:سازمان کتابخانه‌ها، موزه‌ها و مرکز اسناد آستان قدس رضوی:139۰، کتابخانۀ دیجیتال آستان قدس رضوی:
http://aqlibrary.ir/Old/index.php?module=TWArticles&file=index&func=view_pubarticlesList&page=1&cid=163&pid=11
شهری، جعفر (۱۳۸۳). طهران قدیم، ۴ج: ج ۳. تهران: معین.
شیخ رضایی، انسیه (۱۳۷۷). گزارشهای نظمیه ازمحلات طهران: راپورت وقایع مختلفه محلات دارالخلافه (۱۳۰۵-۱۳۰۳ هجری قمری)،2ج: ج 1و 2، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
طیبی، سید محمد (۱۳۸۹). «بست و بست‌نشینی در دوره قاجاریه (تا انقلاب مشروطه)»، نامه تاریخ‌پژوهان. پاییز ۱۳۸۹، ش۲۳.
فرخ، مهدی. نسخۀ خطی شمسی قمری در «جنگ تن به تن بچه‌های چاله‌میدان با سرجنبانان سنگلج» در اطلاعات ماهانه.
فلور، ویلم (۱۳۶۶).جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ج۱، ترجمۀ ابوالقاسم سری، تهران: توس.
قصابیان،محمدرضا (۱۳۷۷).«تاریخچه بست و بست‌نشینی در مشهد»، مشکوة،پاییز و زمستان 1377، ش 60 و 61.
قهرمان، امین لشکر (۱۳۷۸).روزنامه‌ خاطرات امین‌لشکر. تهران: اساطیر.
کرمانی، احمد (۱۳۵۰). سفرنامه کلات: گوشه‌ای از تاریخ مشروطیت ایران، تصحیح محمد خلیل‌پور، ۲ج:ج ۱، اصفهان: دانشگاه اصفهان، برگرفته از لوح فشردۀ تاریخ ایران اسلامی.
کمره‌ای، محمد(۱۳۸۴). روزنامۀ خاطرات سید محمد کمره‌ای.۲ج: ج۲، تصحیح محمدجواد مرادی‌نیا، تهران: اساطیر.
مارتین، ونسا (۱۳۸۹).عهد قاجار: مذاکره، اعتراض و دولت در ایران قرن سیزدهم، ترجمه افسانه منفرد، تهران: آمه.
مافی، حسینقلی (۱۳۶۲). خاطرات و اسناد حسین‏قلى‏خان نظام‏السلطنه مافی. ۳ج: ج ۱، تصحیح معصومه مافی و منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان و حمید رام‌پیشه، تهران: تاریخ ایران.
مصطفوی، محمدتقی(1361).آثار تاریخی طهران، تنظیم و تصحیح: میرهاشم محدث، تهران: انجمن آثار ملی.
منتظری، حسینعلی (۱۳۶۷). مبانی فقهی حکومت اسلامی، ۸ج: ج۱، ترجمه محمود صلواتی، قم: کیهان.
منزوی، علینقی (۱۳۵۸). «معرفی [و نقد] کتاب دین و دولت در ایران نقش علما در دوره قاجار»،مجله وحید، نیمه اول مرداد ۱۳۵۸،ش ۲۶۰ و ۲۶۱.
موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب، نقشه کرشیش در سال ۱۲۷۵ ق.
موسسه جغرافیایی و کارتوگرافی سحاب،  نقشه عبدالغفار در سال ۱۳۰۹ ق.
نفیسی، علی‌اکبر(ناظم‌الاطبا) (۱۳۵۵). فرهنگ نفیسی، ج۱، تهران: کتابفروشی خیام.
نسخۀ خطی بیاض راپورت. از طریق نسخۀ الکترونیکی سایت کتابخانۀ ملی ایران؛ تاریخ دست‌یابی: ۳۰ / ۳ / ۱۳۹۲
http://dl.nlai.ir/UI/35f22c14-a558-4752-9ed2-cca2a7e67f17/LRRView.aspx
وثوقی، منصور و علی‌اکبر نیک‌خلق (۱۳۷۰). مبانی جامعه‌شناسی. تهران: خردمند.
هدایت، رضاقلی (بی‌تا). فرهنگ انجمن آرای ناصری، ج ۱. تهران: کتابفروشی اسلامیه.
یغمایی، اقبال (۱۳۵۷).شهید آزادی سیدجمال واعظ اصفهانی، تهران: توس.
Saïd Amir Arjomand,”political ethic and public law in the early Qajar period”in Gleave, Robert. Religion and society in Qajar Iran. New York and London: RutledgCurzon, 2005.
www.encyclopaediaislamica.com