نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه فردوسی مشهد
2 مربی دانشگاه پیام نور، مرکز گناباد
چکیده
خراسان، از مناطق مرزی و مسیرهای ارتباطی مهم و درعین حال از کانون‌های بااهمیت سیاسی و تمدنی ایران، شاهد تحولات تاریخی بسیاری بوده است. از دوره‌های مهم در این تحولات، دوران حملة مغول به ایران و عصر حکومت ایلخانان بود. از پیامدهای مهم هجوم و سلطة مغولان در این بخش از ایران، تغییرات گستردة جمعیتی است که آثار آن تا عصر حاضر نیز کمابیش باقی مانده است. علاوه‌بر کشته‌شدن ده‌ها هزار نفر از مردم خراسان طی حملات مغول، عدة زیادی از آنان نیز به دلایل و اشکال گوناگون راهی مناطق دیگر ایران و سایر سرزمین‌ها شدند. علاوه‌بر مهاجرت‌های اجباری به‌عللی چون گریز از کشتار و ویران‌گری مغولان، عده‌ای نیز بر اثر ضرورت‌های سیاسی ـ نظامی، علمی ـ فرهنگی، و یا به‌علل شخصی خراسان را ترک کردند. از دیگر سو، گروه‌ها و افراد جدیدی هم‌چون گروه‌های ترک ـ مغول وارد این منطقه شدند. در منابع و تحقیقات به‌دست آمده با دیدگاهی فاجعه‌انگار به مواردی چون کشتارها در جریان نخستین حملات مغول اشاره شده، اما دربارة ابعاد، اَشکال، و جزئیات آن‌ها توضیح چندانی عرضه نشده است. هم‌چنین به جنبة دیگر موضوع یعنی بازگشت گروه‌هایی از گریختگان و نیز ورود گروه‌های تازه‌وارد کم‌تر توجه شده است. بدین‌ترتیب، مسئلة اساسی این مقاله عرضة تصویری دقیق و همه‌جانبه از تغییرات جمعیتی خراسان اعم از کاهش و مهاجرت اهالی و ورود گروه‌های دیگر به خراسان در دورة مورد بحث است.
کلیدواژه‌ها
)