نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استاد گروه تاریخ/ دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دکترای تاریخ/ دانشگاه لرستان

3 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه رازی کرمانشاه

4 دانشیارگروه تاریخ/دانشگاه لرستان

چکیده

سیاست­های فرهنگی و اجتماعی عصر پهلوی اول براساس اراده­ی طراحان آن، به هدف تغییر جامعه­ی سنتی ایران به جامعه­ی مدرن بود و زنان به­عنوان بخش مهمی از جامعه­ی سنتی ایران، بیش از سایر اقشار جامعه در معرض این سیاست­ها قرار داشتند. مطابق طراحی­های کارگزاران فرهنگی و سیاسی جامعه، زنان می­بایستی از نظر تربیتی، آموزشی، اجتماعی و ظاهری تغییر می­یافتند. با توجه به نقش و جایگاه نهاد خانواده در ایران، این تغییرات در موقعیت زنان می­توانست کل جامعه را تحت تأثیر خود قرار دهد. تغییرات ناشی از سیاست­های فرهنگی حکومت پهلوی در جامعه­ی زنان، باعث تغییراتی در جایگاه و موقعیت زنان گردید و نسلی متفاوت از نسل پیش از عصر پهلوی را شکل داد. روزنامه­ اطلاعات در محدوده زمانی 1306-1320ش، در مقالات و گزارش­های متعددی به موضوع زنان پرداخته که می­توان تغییر فرهنگی و اجتماعی جامعه را در آن ردیابی کرد. در این پژوهش، با رویکرد تحلیل محتوا، جایگاه اجتماعی زنان عصر پهلوی اول، براساس محتوای مقالات مرتبط با زنان در روزنامه­ اطلاعات، بررسی شده­است. یافته­پژوهش نشان داده­است که تغییر فرهنگی زنان در جهت حضور در جامعه(اجتماعی شدن) و واکنش­های پدیدآمده نسبت به تغییر ارتقاء جایگاه زنان، در فرآیند گفتمان­سازی این روزنامه بازتاب یافته­است.

کلیدواژه‌ها

آزاد ارمکی، تقی(1386)، جامعه­شناسی خانواده ایرانی، تهران: سمت.
آئینه­وند، صادق(1391)، سی سال با تاریخ (مجموعه مقالات)، تهران: کتاب توت.
استادملک، فاطمه(1367)، حجاب و کشف حجاب در ایران، تهران: عطایی.
تابش، رضا و  علی­اصغر قاسمی سیائی(1390)، «رویکرد فراتحلیل در مطالعه­ی تأثیر دانشگاه بر مناسبات نسلی در ایران»، نامه پژوهش فرهنگی، ش45: 41-76.
ترابی فارسانی، سهیلا(پاییز1387)، «روند آموزش زنان از آغاز نوگرایی تا پایان عصر رضاشاه»، دانشنامه، دوره1، ش3: 89- 101.
تکمیل­همایون، ناصر(1354)، «بررسی موقع و منزلت زن در تاریخ ایران»، فرهنگ و زندگی، ش19-20: 7- 65.
تنهایی، حسین ابوالحسن و عالیه شکربیگی(فروردین1387)، «جهانی شدن، تجددگرایی و خانواده در ایران(گذار یا فروپاشی)»، مجله جامعه­شناسی دانشگاه آزاد آشتیان، ش11.
 توکل، محمد و مریم قاضی­نژاد(بهار1385)، «شکاف نسلی و رویکردهای کلان جامعه­شناختی، بررسی و نقد رهیافت­های نسل تاریخی و تضاد با تأکید بر نظرات مانهایم و بوردیو»، مطالعات جامعه­شناختی، ش27: 95-124.
الجمیل، سیار(1999)، المجایله التاریخیه، فلسفه التکوین التاریخی، الاردن: الاهلیه للنشر و التوزیع.
چیت­ساز قمی، محمدجواد(1382)، «گسست نسلی در ایران، افسانه یا واقعیت»، نگاهی به پدیده گسست نسل­ها، تهران: پژوهشکده علوم انسانی و اجتماعی جهاد دانشگاهی.
درسلر، دیوید و ویلیام ویلیس(1388)، جامعه­شناسی«بررسی تعامل انسان­ها»، ترجمه مهرداد هوشمند و غلامرضا رشیدی، تهران: اطلاعات.
راهنمای زندگی(1320)، ش16.
رابینز، استیفن(1376)، مبانی رفتار سازمانی، ترجمه علی پارسائیان و محمد اعرابی، تهران: دفتر پژوهش­های فرهنگی.
رضائیان، علی(1379)، مدیریت رفتار سازمانی، تهران: سمت.
روزنامه اطلاعات، شماره­های 24 آبان 1306؛ 16 تیر 1307؛ 22 مهر 1307؛ 25 بهمن 1309؛ 5 مهر 1310؛ 6 دی 1310؛ 26 اسفند 1310؛ 7 فروردین 1311؛ 10فروردین 1311؛ 11فروردین 1311؛ 13مرداد 1311؛ 15مرداد 1311؛ 17مرداد 1311؛ 14شهریور 1311؛ 22بهمن 1312؛ 16 اسفند 1312؛ 25 مرداد 1313؛ 30 مرداد 1313؛ 31 مرداد 1313؛ 5 شهریور 1313؛ 6 شهریور 1313؛ 13 شهریور 1313؛ 14 شهریور 1313؛ 15 شهریور 1313؛ 17 شهریور 1313؛ 20 شهریور 1313؛ 24 شهریور 1313؛ 28 شهریور 1313؛ 31 شهریور 1313؛ 1مهر 1313؛ 2 مهر 1313؛ 5 مهر 1313؛ 10 مهر 1313؛ 11مهر 1313؛ 12مهر 1313؛ 23 مهر 1313؛ 24 مهر 1313؛ 28 مهر 1314؛ 12 آبان 1314؛ 13 آبان 1314؛ 28 دی 1314؛ 29 دی 1314؛ 25 دی 1314؛ 21 بهمن 1314؛ 27 بهمن 1314؛ 30 بهمن 1314؛ 2 اسفند 1314؛ 5 اسفند 1314؛ 6 اسفند 1314؛ 7 اسفند 1314؛ 12 اسفند 1314؛ 31 اردیبهشت 1315؛ 7 تیر 1315؛ 17 مهر 1315؛ 23 آبان 1315؛ 20 اسفند 1315؛ 21 اسفند 1315؛ 23 خرداد 1316؛ 2 مرداد 1316؛ 7 مهر 1316؛ 16 مهر 1316؛ 26 مهر 1316؛ 20 آبان 1316؛ 24 آبان 1316؛ 5 دی 1316؛ 10 دی 1316؛ 11دی 1316؛ 27 فروردین 1317؛ 2 اردیبهشت 1317؛ 27 اردیبهشت 1317؛ 26 مهر 1317؛ 19 دی 1317؛ 20 دی 1317؛ 28 فروردین 1318؛ 6 اردیبهشت 1318؛ 20 مرداد 1319؛ 31 شهریور 1319؛ 23 آبان 1319؛ 24 آبان 1319؛ 13 بهمن 1319.
روشه، گی(1389)، تغییرات اجتماعی، ترجمه منصور وثوقی،چ21، تهران: نی.
ریویر، کلود(1384)، درآمدی بر انسان­شناسی، ترجمه ناصر فکوهی، چ5، تهران: نی.
زندوکیلی، مهدی(1383)، مردم­شناسی فرهنگی، قم: زمزم هدایت.
شریفی، حسن­پاشا(1381)، اصول روان­سنجی و روان­آزمایی، چ8، تهران: رشد.
صدرهاشمی، محمد(بی­تا)، تاریخ جراید و مجلات ایران، بی­جا: چاپ چاپخانه.
طغرانگار، حسن(1383)، حقوق سیاسی- اجتماعی زنان، قبل و بعد از پیروزی انقلاب اسلامی ایران، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
عالم نسوان(1310)، س12، ش2.
عباسی، سمیه و منصور موسوی(بهار و تابستان 1393)، «نگاهی به موقعیت زنان ایرانی در دوره­ی پهلوی از سال 1300 تا 1332ش»، پژوهش­نامه زنان، ش9: 59-81.
فرخزاد، پرویز(1384)، راهنمای پژوهش تاریخی(کتابخانه­ای)، تهران: طهوری.
قلی­پور، آرین(1386)، مدیریت رفتار سازمانی(رفتار فردی)، تهران: سمت.
کرونین، استفانی(1382)، شکل­گیری ایران نوین: دولت و جامعه در دوران رضاشاه، ترجمه مرتضی ثاقب­فر، تهران: جامی.
کریپندورف، کلوس(1390)، تحلیل محتوا: مبانی روش­شناسی، چ5، ترجمه هوشنگ نایبی، تهران: نی.
کریمی، یوسف(1396)، روان­شناسی اجتماعی: نظریه­ها، مفاهیم و کاربردها، تهران: ارسباران.
کلاین­برگ، اتو(1368)، روان­شناسی اجتماعی، ترجمه علی­محمد کاردان، چ8، تهران: اندیشه.
کوثری، مسعود و امیرعلی تفرشی(بهار1396)، تحقیقات فرهنگی ایران، دوره10، ش1: 145-175.
کوئن، بروس(1383)، درآمدی بر جامعه­شناسی، ترجمه محسن ثلاثی، چ6، تهران: توتیا.
گولد، جولیوس و ویلیام کولب(1380)، فرهنگ علوم اجتماعی، ترجمه باقر پرهام، چ2، تهران: مازیار.
نصر، حسین(1373)، جوان مسلمان و دنیای تجدد، ترجمه مرتضی اسعدی، تهران: طرح نو.
نیازی، محسن و محمد کارکنان نصرآبادی(بهار1386)، «تبیین جامعه­شناختی پدیده­ی شکاف نسل­ها و علل و عوامل آن»، سیاست داخلی، ش2: 185-230.
نیکخواه قمصری، نرگس(1384)، تحول نگرش نسبت به زن و تأثیر آن در انقلاب اسلامی، تهران: پژوهشکده امام خمینی و انقلاب اسلامی.
واگو، استفان(1372)، درآمدی بر تئوری­ها و مدل­های تغییرات اجتماعی، ترجمه احمد غروری­زاد، تهران: جهاد دانشگاهی.
یوسفی­فر، شهرام و شهناز جنگجو(پاییز و زمستان1395)، «چگونگی بازنمایی زن و زنانگی در آگهی تجاری روزنامه اطلاعات(1304-1320ش)»، پژوهش­نامه تاریخ اجتماعی و اقتصادی، س5، ش2: 109-129.
یوسفی­فر، شهرام و شهناز جنگجو(زمستان1395)، «کارکرد فرهنگی آگهی­های تجاری مرتبط با زنان در روزنامه اطلاعات(1305-1320ش)»، مطالعات فرهنگ و ارتباطات، س17، ش36: 175-202.