نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه تاریخ/دانشگاه علامه طباطبائی/ تهران/ ایران.
چکیده
کاوش در زندگی سیاسی فرودستان از حوزه‌هایی است که عموما در تاریخ نگاری ایران از آن غفلت شده است.خشونت عریان قدرت در عصر پیشامدرن توده‌ها را به استتار اعتراضات وادار می‌کرد؛ از همین رو رصد این اعتراضات در بایگانی ها یا تاریخ نگاری های رسمی دشوار است. در این میان قوالب گوناگون فرهنگ عامه ظرفیت مناسبی برای این پوشش و استتار داشتند. ضرب‌المثل‌ها یکی از متداول ترین این قالب ها هستند که بررسی بخشی از آن‌ها با درونمایۀ نقد قدرت، در شناخت رفتار سیاسی توده‌ها بسیار موثر است. این پژوهش در پی یافتن پاسخ این پرسش هاست: این ضرب‌المثل‌ها به کدام سطوح از کنش سیاسی توده‌ها تعلق دارند و کدام یک از بخش های روایت رسمی حکومت را به چالش می کشند؟ فرض پژوهش این است که با استفاده از ضرب‌المثل‌ها می توان واکنش توده‌ها به سلطه را در سه سطح تأیید، نقد غیابی و نیز انتقاد استتار شده در حضور ارباب قدرت رصد کرد. این ضرب‌المثل‌ها ادعای سیادت ذاتی، اقتدار و دادپیشگی زمامداران را زیر سوال می‌برند.چهارچوب نظری پژوهش، نظریۀ «روایت های نهانی» است که واضع آن، جیمز سی. اسکات، حیات سیاسی فرودستان را با تقسیم بندی آن به سطوح مختلفِ واکنش به قدرت تشریح کرده و بخصوص شیوه‌های متنوع نقد تلویحی قدرت در حضور ارباب قدرت را شناسایی و تبیین کرده است.
کلیدواژه‌ها
)