نفت شاه (نفت شهر) بررسی جغرافیای تاریخی و تکوین شهر نفتی در ایران

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجو کارشناسی ارشد تاریخ/ دانشگاه محقق اردبیلی،

2 دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه رازی

3 استادیار گروه تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی

4 دانشیار گروه تاریخ دانشگاه محقق اردبیلی

چکیده
اکتشافات نفتی یکی از مؤلفه‌های اساسی در شکل‌گیری شهر در تاریخ جهان معاصر به شمار می آید . یکی از این شهر های نفتی که تا کنون مورد توجه و بررسی علمی قرار نگرفته است نفت شاه در مرز های غربی ایران است . این پژوهش با اتخاذ روش تحلیلی-توصیفی و با بررسی مولفه های مورد نظر  برای نخستین بار به چگونگی تاریخ اکتشافات نفتی ، روند تکوین و شکل‌گیری تاریخی و ساختار شهری نفت شاه (نفت شهر) به‌عنوان یکی از شهرهای نوبنیاد و مبتنی بر انرژی در تاریخ معاصر ایران می پردازد. نتایج پژوهش نشان داده که نفت و تأسیسات نفتی نقش مهمی در شکل‌گیری شهر ، ترکیب جمعیتی ، تکوین هویتی ، ساختار و نظام شهری نفت شاه  به عنوان شهری نوپدید در حاشیه‌ی مرزهای غربی ایران و در جنوب غربی کرمانشاه ایفا نموده است. شهری که بقاء و حیات آن تنها به منابع نفتی، انرژی ، انتظام و امنیت مبتنی  بر حراست از تاسیسات نفتی استوار بوده است.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله English

Naft Shah (Naft shahr) (Review of the historical geography and development of the oil city in Iran provence inspection)

نویسندگان English

fereshteh AZRH 1
Rouhoallah bahrami 2
farhad pourianegad 3
jafar agazadeh 4
1 M.A STUDENT of history
2 Associate Professort of History/ Razi University
3 Assistant Professorof History, University of Mohaghegh Ardabili (Master's Guide to Thesis)
4 Associate Professor of History, University of Mohaghegh Ardabili(Thesis advisor)
چکیده English

City as the most important hub of human societies has been the center of civil life and great changes in human civilization. Cities have mainly been formed due to factors such as economic, political, military, and religious geography. But contemporary changes have brought about new variations in the nature and the way cities are formed. Development of machinism and the need for energy are both considered among these new factors. Oil explorations to provide energy resources is considered as one of the new factors in formation of cities in the contemporary world. This factor has created cities with new identities and structures. This article with historical and analytical-descriptive method and by inspecting geographical and environmental factors, appellation, historical geography and the way Naft Shahr/Naft Shah was formed as a new city in the contemporary history of Iran has shown that the emergence of a new city in Tine and Kan Gavkosh on the border strip and the western borders of Kermanshah province was based on an oil seep and energy resources harvested from it. So we must call it an oil based city.

کلیدواژه‌ها English

Kermanshah
Naft Shah
Oil City
Tineh
Kangavkosh
اتحادیه، منصوره؛ 1394؛ نفت چیاسرخ کرمانشاه؛ چاپ اول؛ تهران: نشر تاریخ ایران.
افشار سیستانی، ایرج، تابستان 1371، کرمانشاهان و تمدن دیرینه آن؛ چاپ اول؛ تهران؛ نشر ارژنگ؛ ج 1و 2.
امینی، علیرضا؛1382؛ تاریخ روابط خارجی ایران از قاجاریه تا سقوط رضا شاه؛ تهران؛ نشر خط سوم.
انوری، حسن؛1381؛فرهنگ بزرگ سخن؛ جلد 5؛ تهران: نشر سخن.
آذرنوش، آذرتاش؛ 1391؛ فرهنگ معاصر عربی به فارسی؛ تهران: نشرنی.
 شفیعی ، حسن ؛ 1378؛ نفت در دوره ی رضا شاه (اسنادی از تجدید نظر در امتیاز نامه ی دارسی و قرارداد 1933م.)؛ اداره ی کل آرشیو، اسناد و موزه ی دفتر رئیس جمهور؛ چاپ اول؛ تهران: انتشارات وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی.
بازدید میدانی  از تأسیسات نفت نفت شهر و مکان سابق شهر نفت شاه،طینه و رودخانه کنگاوکُش؛ 5و6اردیبهشت ماه 1398.
بشارتی فر، صادق، و دیگران؛ 1396؛ تحلیل و تبیین تأثیرات صنعت نفت بر ساختار فضایی شهر (مطالعه ی موردی شهر آبادان)؛ پژوهش های جغرافیای انسانی؛ دوره ی 49؛ شماره ی 3؛ پاییز؛ از 376-657.
جعفری، عباس؛ 1384؛ دانشنامه گیتا شناسی؛ جلد دوم؛ چاپ اول؛ تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی گیتاشناسی.
دمورگان، ژاک؛ 1339؛ هیئت علمی فرانسه در ایران ( مطالعات جغرافیایی)؛ ترجمه کاظم ودیعی؛جلد دوم؛ تبریز؛ انتشارات چهر.
دهخدا، علی اکبر؛ 1335؛ لغت نامه دهخدا؛ حرف «ط»؛ تهران: مؤسسه انتشارات مجلس شورای ملی.
دهخدا، علی اکبر؛ 1344؛ لغت نامه دهخدا؛ زیر نظر:دکتر محمد معین؛ حرف «ت»:8 ؛ تهران: مؤسسه انتشارات دانشگاه
ذوقی، ایرج، 1373، مسائل سیاسی و اقتصادی نفت ایران؛ تهران: نشر پاژنگ.
راسخی لنگرودی، احمد؛ 1385؛ موج نفت (تاریخ نفت ایران از امتیاز تا قرارداد)؛ تهران؛ انتشارات اطلاعات.
رزم آرا، حاجیعلی؛ 1331؛ فرهنگ جغرافیایی ایران-استان کردستان: جلد5؛ تهران: انتشارات دایره جغرافیایی ستاد ارتش؛ چاپخانه ارتش.
سازمان اسناد و آرشیو ملی کشور؛ شناسه سند 30989/240؛ تغییر نام نفط خانه به نفت شاه؛  1313ش.
سازمان اسناد و آرشیو ملی کشور؛ شناسه سند25512/240؛ تغییر نام نفط خانه به نفت شاه؛  1313ش.
سلطانی، محمد علی، 1373، جغرافیای تاریخی و تاریخ مفصل کرمانشاهان؛ ج 1؛تهران: نشر سُها.
شرافکندی، عبدالرحمن؛ 1392؛ فرهنگ کردی -فارسی هژار؛ انتشارات: سروش ، چاپ نهم.
شیخ امام شهاب الدین أبی عبداله یاقوت بن عبداله الحموی الرومی البغدادی؛ معجم البلدان؛ قرن 13؛ جلد 4, بیروت: دارالکتب العلمیه.
صفی زاده بوره که یی، صدیق؛1380؛ فرهنگ کردی-فارسی ،انتشارات پلیکان ،چاپ :اول.
عمید، حسن؛ 1360؛ فرهنگ عمید؛ تهران: انتشارات امیرکبیر.
غیااث الدین محمد بن جلال الدین بن شرف الدین راپوری؛چراغ هدایت؛ 1363؛ غیاث اللغات؛ تألیف:سراج الدین علی خان بن حسام الگوالیری اکبرآبادی؛تهران: انتشارات امیرکبیر.
قدمی، مصطفی،و دیگران؛ 1390؛ تعیین استراتژی های توسعه ی شهرهای متکی به صنعت استخراج نفت با استفاده از روش SWOT، آنالیز IEA و ماتریس QSPM (نمونه ی مورد مطالعه: شهر دوگنبدان)؛ مدرس علوم انسانی- برنامه ریزی و آمایش فضا؛ دوره ی پانزدهم؛ شماره ی 3؛ پاییز؛ از 58-38.
کریم پور، کریم؛ 1394؛ تاریخچه نفت شهر؛ کرمانشاه؛ چاپ مسعود (شرافت وزیری).
مردوخ روحانی، ماجد؛  1392،فرهنگ فارسی -کردی ،انتشارات کردستان  ،چاپ :دوم
مصاحبه با امید صفرشاهی؛ (دکترای باستان شناسی)؛ موضوع مصاحبه: سابقه ی سکونت انسانی در نفت شاه در دوران پیش از تاریخ و باستان؛ 2فروردین ماه 1398.
مصاحبه با آرمند، حسن؛ از اهالی قدیم نفت شاه ساکن در لندن؛ مصاحبه: محله های قدیمی و معماری نفت شاه و امکانات موجود در نفت شاه در گذشته؛ فرشته ازره؛ 9دی ماه 1397؛ اینترنتی / 10دی ماه 1397
مصاحبه با سجاد علی بیگی؛ (استاد یار گروه باستان شناسی دانشگاه رازی کرمانشاه)؛ موضوع مصاحبه: سابقه ی سکونت انسانی در نفت شاه در دوران پیش از تاریخ و باستان؛ مصاحبه کننده: 10 آذر ماه 1397.
مصاحبه با مصطفی میهن زاده؛ (بازنشسته شرکت ملی ملی نفت ایران)؛ موضوع مصاحبه: صنایع  ماشینی در نفت شاه؛ 18 اردیبهشت 1397. و22 فروردین 1398.
مصاحبه با منصور ملایری؛ (مدیر اسبق روابط عمومی خطوط لوله نفت و مخابرات منطقه غرب کشور)؛ موضوع مصاحبه: مناطق نفت خیز چیا سرخ و نفت شاه؛18 دی ماه 1397.
مطیعی، همایون؛ 1383؛ سرگذشت قرارداد دارسی و به وجود آمدن شرکت نفت انگلیس و پرشیا؛ مجله ی اقتصاد انرژی؛ شماره 69 و70؛ اسفند؛ از 23-16.
مکی، حسین؛ بی تا؛ خلع ید (کتاب سیاه)؛ تهران: نشر سازمان انتشارات نو.
مکی، حسین؛1380؛ تاریخ بیست ساله ایران؛ ج 4؛ تهران؛ انتشارات علمی.
میرترابی، سعید؛ 1384؛ مسائل نفت ایران؛ تهران؛ شرکت نشر قومس.
میهن زاده، مصطفی: 1395؛ نفت شهر در آیینه تاریخ؛ کرج، نشر الماس البرز.
ناشناس؛ 1344؛ پیشرفت های صنعت نفت در ایران؛ مجله ی بورس؛ دوره ی یکم؛ مهرماه؛ شماره ی 36؛ از 100-97.
ناشناس؛ 1347؛ صنعت نفت ایران در غرب کرمانشاه و نفت شاه؛ مجله ی بورس؛ دوره ی اول؛ آذر؛ شماره ی 65؛ص52.
ناشناس؛ 1348؛ فعالیت شرکت ملی نفت ایران در زمینه اکتشاف و تولید نفت در خارج از حوزه ی قرارداد، مجله ی یغما؛ مرداد؛ شماره ی 251؛ از 286-282.
ناشناس؛ بی تا؛ نظری به مناطق نفت خیز ایران در حوزه ی قرار دادها؛ تهران: شرکت سهامی افست.
ناشناس؛1392؛ اتو اطلس ایران، گیتا شناسی- واحد پژوهش و تألیف؛ تهران: مؤسسه جغرافیایی و کارتوگرافی و گیتا شناسی.
وبر، ماکس؛1373؛ شهر در گذرزمان؛ ترجمه: شیوا کاویانی؛ چاپ دوم؛ تهران: شرکت سهامی انتشار.
هوشنگ مهدوی، عبدالرضا، 1357، تاریخ روابط خارجی ایران؛ تهران: انتشارت امیرکبیر.
یوسفی فر، شهرام؛ 1389؛ الگوی پیدایش شهر و شهرنشینی در تاریخ ایران؛ نشریه تاریخ ایران؛ بهار؛ شماره ی 64؛ از 145-170.
Takahiro,A.Sachiko,(2007):Urbanization,educational expansion and expendiluresin equality in Indonesia 1996,1999 and 2002 internaional fir policy research institute.
Felicitas Hillmann, Ernst Spaan:Comparative Population Studies- Vol. 42 (2017): 25-54

  • تاریخ دریافت 12 تیر 1398
  • تاریخ بازنگری 14 مهر 1398
  • تاریخ پذیرش 28 مهر 1398