نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

استادیار گروه تاریخ دانشگاه پیام نور تهران ، ایران/

چکیده

ایران از دیرباز به سبب موقعیت سوق الجیشی به عنوان چهارراه عبور گروه ها و اقوام مختلف شناخته شده است. گاه ایران خود مقصد مهاجرت بوده و گاه واسط مهاجرت به مکانی دیگر. گاه مهاجرت خودخواسته بوده و گاه به اجبار سیاسی یا مذهبی. یکی از گروه های قومی ساکن در ایران گرجی ها هستند. تا بحال حضور گرجی ها در ایران به مثابه گروهی اسیر تلقی شده که توسط شاهان صفوی در جنگ با کفار اسیر  و به تدریج در دستگاه حکومتی و جامعه ایرانی وارد شدند. در این مقاله به عنوان اقلیت قومی نگریسته می شود که مجبور به مهاجرت از موطن خود به سرزمین مجاور شده اند و از آنجا که مانند مهاجرت اختیاری، حق انتخاب محل مهاجرت را نداشته اند به منظور سازگاری با جامعه جدید و دستیابی به امنیت اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی در محیطی که به آنها به عنوان گروهی اسیر نگریسته می شود، دست به اقداماتی زدند. بر این اساس، مساله این مقاله آن است، سازگاری اجباری گرجی ها در چارچوب جامعه ایرانی عصر صفوی چگونه بود. برآیند داده های موجود بیانگر آن است، نخستین اسرای گرجی با درک این موضوع که در سرزمین جدید به عنوان اسیر و به منظور حفظ جامعه اقلیت خود، به جایگاه سیاسی، اقتصادی و اجتماعی نیاز دارند، با بهره گیری از وضعیت سیاسی دربار و نیاز شاهان صفوی جهت کاهش قدرت اهل قلم و اهل شمشیر، خود را به شاهان صفوی نزدیک کرده و توانستند در ساختار سیاسی قدرت جایگاه محکی بدست آوردند. مهاجران بعدی با کمک شبکه حمایتی مهاجران نخستین توانستند، این زنجیره را محکم کرده و به نوعی امنیت اجتماعی، اقتصادی و فرهنگی برای ساختارهای جامعه گرجی ایران دست یابند.

کلیدواژه‌ها

آژند، یعقوب، ( زمستان 1382)"علی قلی بیک جبه دار- کتابدار"، نشریه هنرهای زیبا، ش16،صص 83-92
 اسدپور ،حمید؛ بیاتی، هادی و مهدی سنگ سفیدی (پاییز1393)،"  بررسی زمینه های شکل گیری شورش گئورگی ساآکادزه و... "، تاریخ روابط خارجی، ش60.
افضل الملک، غلامحسین (1361) افضل التواریخ ،تصحیح منصوره اتحادیه و سیروس سعدوندیان، تهران: نشر تاریخ ایران.

امیر احمدیان، بهرام، گرجستان در گذر تاریخ، تهران: شیرازه، 1383.

بنایی، امین و دیگران...، تاریخ صفویان، ترجمه یعقوب آژند، تهران : انتشارات مولی، 1380

امینی هروی، امیر صدرالدین سلطان ابراهیم، فتوحات شاهی، تصحیح محمدرضا نصیری، تهران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی، 1383

پیگولوسکایا و دیگران، تاریخ ایران از دوران باستان تا پایان سده هیجدهم، ترجمه کریم کشاورز، تهران، پیام، 1354، ص487
تاورنیه، ژان باتیست(1383) سفرنامه، مترجم حبیب شروانی، تهران: نیلوفر
ترکمان، اسکندر بیک منشی( 1377)، ذیل تاریخ عالم آرای عباسی، تصحیح سهیلی خوانساری، تهران: کتاب فردوسی الاسلامیه.
ترکمان، اسکندر بیک. ”عالم آرای عبّاسی”. تهران: انتشارات امیرکبیر، ۱۳۵۰.
جمالزاده، نادر؛ احمددرستی،( پاییز و زمستان 1389)، "جامعه شناسی تاریخی دولت: گسست در پیوند نخبگان و ساخت دولت در عصر صفوی"، دانش سیاسی، س6، ش2،
چهار دودمان گرجی در عصر صفوی، هیروتاکه مائدا، ترجمه و تحشیه مصطفی نامداری منفرد، تهران، نشر تمثال، چاپ اول، 1396
خواجگی اصفهانی، محمد معصوم( 1358) خلاصه السیر تاریخ  روزگار شاه صفی،  تهران: علمی.
دلاواله، پیترو. ”سفرنامهٔ پیترو دلاواله”. انتشارات علمی، ۱۳۷۰:
دوا، ماگالی. ”مطالعات گرجی–ایرانی”. تفلیس، ۱۳۵۴
روملو، حسن بیک. احسن التّواریخ. تهران: انتشارات بابک، ۱۳۵۷.
زنجانی، حبیب‌الله، مهاجرت، تهران: سمت. 1380.
سپیانی ، محمد . «ایرانیان گرجی» . اصفهان: کتاب فروشی آرش، ۱۳۵۸ .
سید جواد طباطبایی،دیباچه ایی بر نطریه انحطاط ایران ،تهران،تهران:انتشارات نگاه معاصر،1384
سیوری، راجر(1380 )، تاریخ کمبریج: ایران در دوره صفویان، ترجمه یعقوب آزند، چاپ چهارم، تهران: جامی.
شاردن، ژان( 1372) سفرنامه، ترجمه اقبال یغمایی، ج1،تهران: طوس.
گی روشه،  تغییرات اجتماعی، منصور وثوقی،  تهران : نی ،1368،
لکهارت، لارنس. انقراض سلسلهٔ صفویه و ایّام استیلای افاغنه در ایران. تهران: چاپ تابان، ۱۳۴۳.
لویی بلان، لوسین. ”زندگی شاه عباس”. تهران: انتشارات اساطیر، ۱۳۵۷.
مائیکیدزه، لوان(1985) ،شمشیریها برهنه،ج3، ترجمه علی پاشایی، تفلیس.
محمدعلی اکبری، تبارشناسی هویت جدید ایرانی (عصر قاجاریه و پهلوی)، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی‌،1384 ،
مولیانی، سعید، جایگاه گرجیها در تاریخ و فرهنگ و تمدن ایران، اصفهان: یکتا،1380ص308
میرمحمدی، حمیدرضا. جغرافیای تاریخی فریدن. خوانسار: ارمغان قلم، ۱۳۷۹.
نعمت‌الله تقوی، مهاجرت‌های روستا- شهری، درآمدی جامعه‌شناختی بر نظریه‌ها، تبریز: ستوده، 1371
هانس روبرت رویمر،ایران در راه عصر جدید،ترجمه آذر آنچی،تهران:دانشگاه تهران،1353
لمبتون،هولت، آن ک.س.پی.ام، تاریخ الاسلام، ترجمه آرام، تهران : امیرکبیر، 1381، ص524
هینتس، والتر، شاه اسماعیل دوّم صفوی، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: ا تتشارات علمی و فرهنگی،چاپ اول،1371،
وحید قزوینى‏ ،میرزا محمد طاهر،1383، تاریخ جهان‏آراى عباسى، تصحیح سید سعید میر محمد صادق‏،تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، 
ولی عرب، مسعود، امین قزلباش  (1394)   «حکمرانان گرجی خوزستان در دوره صفوی...» ، کارنامه، س1 ، ش  3
یوسفی فر،شهرام؛ محمد بختیاری، (بهار و تابستان 1391) " منصب داروغه در دوره صفویه"، پژوهش نامه تاریخ اجتماعی و اتقصادی، س1،ش1.
Donald J Bogue,.,"International Migration: What is Driving it? What is its Future,?", Population Research Center and Center on Aging, Chicago: University of Chicago,2010,p.3