نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسندگان
1 دانشجوی دکتری تاریخ، واحد داراب، دانشگاه آزاد اسلامی،داراب، ایران
2 استادیار گروه تاریخ ، واحد داراب، دانشگاه آزاداسلامی ، داراب، ایران.
3 استادیار پژوهشکده تاریخ، تهران، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران.
چکیده
چکیده
در دوران فراز ساسانیان دین زرتشتی در مشروعیت بخشی به نظام ساسانی نقش قابل ملاحظه‌ای داشت. این مساله در افزایش دامنه تاثیر و بازخوردهای دینی در عرصه‌های مختلف خود را نشان داد. در این راستا مسایل حقوقی نیز به تبع دیگر حوزه‌ها تحت‌الشعاع قرار گرفت. در این اثنا حقوق زنان و بویژه مساله ستواری (قیمومیت) به استناد کتاب ماتیکان هزار دادستان که مهمترین متن حقوقی و قضایی بر جای مانده از این دوره است نیز تحت تاثیر قرار گرفت. جستار حاضر بر اساس روش توصیفی تحلیلی بر آن است تا تاثیر آیین زرتشتی بر مباحث حقوقی زنان بویژه مبحث ستواری و چگونگی تحول در احکام ستوری را مورد واکاوی قرار دهد و در پی پاسخ‌گویی به این پرسش است که آیین زرتشتی چه تاثیراتی بر مباحث حقوقی زنان به ویژه بر مبحث ستواری داشته است؟ بررسی احکام ستوری نشان می‌دهد که زنان در ابتدا با قابلیت زایش و در ادامه با شایستگی توانستند به مقام ستواری در خانواده و اجتماع برسند. یافته‌های پژوهش بیانگر آن است که وضعیت حقوقی زنان ستوار در این عصر با وجود کاستی‌هایی، موجب بهبود شرایط اجتماعی آنان شد بطوری که زنان توانستند به بهره‌مندی‌هایی همچون تن ستواری و سالاری خویش بر خانواده برسند.
کلیدواژه‌ها
ابن حوقل، (1366) ، صوره الارض، ترجمه جعفر شعار، تهران: امیر کبیر.
اکبری، امیر (1382)، تاریخ اجتماعی ایران در عصر ساسانیان، پژوهشی پیرامون نقش طبقات اجتماعی در تحولات تاریخی، چاپ اول، مشهد: معاونت پژوهشی دانشگاه آزاد بجنورد با همکاری انتشارات محقق.
اندرزنامه‌های پهلوی (بی تا)،اندرز آذرباد مهر اسپندان و اندرز خسرو قبادان، ترجمه اردشیر آذرگشسب،تهران:فرهنگ آریایی
اوشیدری، جهانگیر (1371)، دانشنامه مزدیسنا، چاپ اول، تهران: مرکز.
آسموس، ج. پ (1386)، اصول عقاید و اعتقادات دیانت زرتشتی، ترجمه فریدون دهمن، تهران: جامی.
بارتلمه، کریستیان (1337)، زن در حقوق ساسانی، ترجمه و مقدمه از ناصرالدین صاحب‌الزمان، تهران: عطایی.
بندهش (1397)، فرنبغ دادگی، گذارنده مهرداد بهار، تهران: طوس.
بنونیست، امیل (1386)، دین ایرانی، ترجمه بهمن سرکاراتی، تهران: قطره.
بویس، مری (1386)، آیین زرتشت، ترجمه ابوالحسن تهامی، تهران: نگاه.
بهار، مهرداد (1384)، پژوهشی در اساطیر ایران، تهران: آگاه.
بهار،مهرداد(1390)،ادیان آسیایی،چاپ نهم،تهران:چشمه
پیگولوسکایا.ن (1372)، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایت الله رضا،چاپ دوم تهران:علمی و فرهنگی
تفضلی، احمد (1354)، مینوی خرد، تهران: بنیاد فرهنگ ایران.
خیرخواه، احمد (1397)، پادشاه زن، چاپ اول، تهران: سبزان.
دهخدا، علی اکبر (1377)، لغت‌نامه، چاپ دوم، ج 8، تهران: دانشگاه تهران.
روایت امید آشوهیشتان:(1376)، تدوین آوانویسی و ترجمه از متن پهلوی نزهت صفای اصفهانی، تهران: مرکز.
ریمون. ارون (1363)، مراحل اساسی اندیشه در جامعه‌شناسی، ترجمه باقر پرهام، ج 2، تهران: سازمان انتشارات و آموزش انقلاب اسلامی.
زنر،آر.سی (1384)،زروان یا معمای زرتشتی گری ،ترجمه تیمور قادری،چاپ اول ،تهران:امیرکبیر.
سگالن، مارتین (1380)، جامعه‌شناسی تاریخی خانواده، ترجمه حمید الیاسی، تهران: دنیای کتاب.
شهرزادی، رستم(1386)، قانون مدنی زرتشتیان در زمان ساسانیان، به کوشش مهرانگیز شهرزادی،چاپ دوم،تهران:فروهر
عریان، سعید (1371)، متون پهلوی، تهران: کتابخانه ملی جمهوری اسلامی ایران.
عریان، سعید (1382)، راهنمای کتیبه‌های ایرانی میانه (پهلوی-پارتی)، تهران: کارنگ.
فره‌وشی، بهرام (1381)، فرهنگ زبان پهلوی، چاپ چهارم،تهران: دنیای کتاب.
قمی، حسن بن محمد (1361)، تاریخ قم، ترجمه جلال الدین تهرانی، تهران: طوس.
کریستنسن، آرتور (1394)،ایران در زمان ساسانیان ،ترجمه رشید یاسمی، ، چاپ چهارم، تهران:نگاه
گوبل، روبرت (1384)، گل مهرهای تخت سلیمان، ترجمه فرامرز نجد سمیعی، تهران: میراث فرهنگی.
مادگان هزار دادستان: هزار رای قضایی دادگستری ساسانی سده سوم تا هفتم میلادی (1398)، گردآوری فرخ‌مرد بهرامان، گزارش علی کاکای افشار، چاپ اول، تهران: سمرقند.
مادیان هزار دادستان: هزار رای حقوقی (1393)، گرداورنده فرخ مرد بهرامان، مقدمه ترجمه و آوانوشت متن پهلوی سعید عریان، چاپ دوم، تهران: علمی.
مزداپور، کتایون (1389)، «بررسی چند اصطلاح فارسی میانه درباره خانواده»، دوفصل‌نامه زبان شناخت علمی تخصصی پژوهشگاه علوم انسانی، بهار و تابستان، س 1،ش 1.
مزداپور، کتایون (1394)، ادیان و مذاهب در ایران باستان، چاپ اول، تهران: سمت.
مظاهری، علی‌اکبر (1377)، خانواده ایرانی در دوران پیش از اسلام، ترجمه عبدالله توکل، تهران: قطره.
منشی، نصرالله (1377)، کلیله و دمنه،تصحیح و توضیح مجتبی مینوی طهرانی ،چاپ شانزدهم،تهران:امیرکبیر.
ناس، جان بایر (1385)، تاریخ جامع ادیان، ترجمه علی اصغر حکمت، چاپ شانزدهم، تهران: علمی و فرهنگی.
نامه تنسر به گشنسپ (1354)، تصحیح مجتبی مینوی، گردآورنده مجتبی مینوی و محمداسماعیل رضوانی، چاپ دوم، تهران: خوارزمی.
نفیسی، سعید (1383)، تاریخ تمدن ایران ساسانی، به اهتمام عبدالکریم جربزه وار، چاپ اول، تهران: اساطیر.
هیلنز، جان (1395)، شناخت اساطیر، ترجمه ژاله آموزگار و احمد تفضلی، چاپ نوزدهم، تهران: چشمه.
یسنا(بی تا)،تفسیر و تالیف ابراهیم پورداود،از نفقه پشوتن مارکر، ج1،بمبئی: انجمن زرتشتیان ایرانی بمبئی و ایران لیگ بمبئی
Bartholomae,ch,(1961)Altiranisches Worterbuch.Berlin:Walter De Gruyter
Crone.p.1991.kavad sheresy and mazdak s revolt ambridge
Geldner,K.F.(1886).Avesta:The sacred Books of the Parsis stuttgarp :W.Kohlhammer
Macuch,M .(2004)Inheritance Encycloopedia Iranica,London-Newyork:E yarshater(Ed).Routtedge Kegan Paul. Vol.xlll Fasc 2,pp.125-131
Perikhanian,Anahit (1997), The Book of Thousand Judgements (a sasanian) Law-Book ,troNina Garsoian,Casta mesa, California and Newyork :Mazda publishers
West,E.W 1880:Pahlavi Texts, Part,I, The sacred Books of the East,vol V,Reprint 1965,1977,India.
References:
A narration of the hope of Ashooshistan. (1376). edited and transcribed and translated from Pahlavi text Nezhat Safa Esfahani, Tehran:Markaz .
Akbari, Amir. (1382). Social History of Iran in the Sassanid Era, A Study on the Role of Social Classes in Historical Change, First printing, Mashhad:,vise chancellor of Azad university of Bojnoord in collaboration with Mohaghegh Publications.
Asmussen, G.P. (1386). The Zoroastrian Religion: A Collection of Three Articles, translated by Fereydoon Wahman, Tehran: Jami.
Bahar, Mehrad. (1384). Research in Iranian Myths, Tehran: Agah.
Bahar,Mehrdad.(1390).Asian religious,ninth edition,Tehran:Cheshmeh.
Barthelme, Christian. (1337) Woman in Sasanian Law, Translated by: Nasser al-Din Saheb-Zemani, Tehran: Ataii
Barthelme, Christian. (1961) Altiranisches Worterbuch.Berlin: Walter De Gruyter.
Boise, Mary. (1386). Zoroastrianism, translated by Abolhassan Tahami.Tehran: Negah.
Christian, Arthur. (1394). Iran in the Sasanian era,translate by rashidyasemi, Fourth Printing, Tehran:Negah
Crone.p. (1991). Kavad sheresy and mazdak s revolt ambridge.
Dehkhoda, Aliakbar. (1377). Dictionary (Vol. 8), Second Printing, Tehran: Tehran University Press.
Farah vashi, Bahram. (1381). Pahlavi language culture, fourth printing,Tehran:The word of books.
Geldner,K.F.(1886). Avesta:The sacred Books of the Parsis stuttgarp :W.Kohlhammer
Goobel, Robert. (1384). Flower of Takht-e-Soleiman Seals, translate by Faramarz Najd samiee, Tehran:Cultural Heritage.
Heinels, John. (1395). Understanding Myths of Iran, translated by Jaleh Amouzegar & Ahmad Tafazoli,nineteenth Printing, Tehran: Cheshmeh.
His servant. (1397). Farnabagh Dadghi, Editor of Mehrdad Bahar, Tehran: Toos.
Ibn Huql's. (1366). Surat al-Arz, translate by Jafar Shoar, Tehran: Amirkabir.
Kheirkhah, Ahmad. (1379). The King of Women, First Printing, Tehran: Sabzan.
Leeter Tanser to goshnasb. (1354). correct by Mojtaba Minavi,collector Mohamad Esmael Resvani, second printing Tehran: Kharazmi.
Macuch, M. (2004). Inheritance Encycloopedia Iranica,London-Newyork:E yarshater(Ed).Routtedge Kegan Paul. Vol.xlll Fasc 2,pp.125-131
Madian Thousand Prosecutors (Thousands of Legal Votes) (1393). Collector Farrokhmard Bahraman. translated by Saeed Uryan, Second Printing, Tehran: Academic.
Magdalens of Thousands of Prosecutors: Thousands of Judges of Sassanid Justice in the Third to Seventh Centuries AD (1398). Collector Farrokhmard Bahraman, the report Ali Kakai Afshar, Fiest Printing, Tehran: Samarghand.
Mazaheri, Ali Akbar (1377). The pre-Islamic Iranian family. Translated by Abdullah Tavakol., Tehran: Qatreh.
Mazdapour, Katayoun. (1389). A review of some Middle Persian terms about family, tw0 Quarterly journal of specialized s cientific Linguisticsof the Institute of Humanities,spring and summer, 1st year,N1 .
Mazdapour, Katayoun. (1394). Religions and religions in ancient Iran, First Printing, Tehran: samt.
Monshi, Nasrollah. (1377). Kalila wa Dimna,correct by mojtaba minavi tehrani, sixteenth Printing,Tehran:Amirkabir.
Nafissi, Saeed. (1383). History of Sassanid Iranian Civilization, to try AbdolKarim Jorbozehdar, First Printing, Tehran: Asatir.
Nas, john Bayer. (1385). Comprehensive History of Religions, translated by Ali Asghar Hekmat, Sixteenth Printing, Tehran: Scientific and Cultural..
Oshidari, Jahangir. (1371). Mazdisena Encyclopedia, First Printing, Tehran: Center.
Pahlavi,s Advice. (Bi ta).Advice inhabited Azar Abad Mehr,Espandan and Khosrow Gobadan Advice , translated by Ardeshir Azar Goshnasb, Tehran:Ariaee Dictionary.
Perikhanian,Anahit (1997),The Book of Thousand Judgements (a sasanian)Law-Book),troNina Garsoian,Casta mesa, California and Newyork :Mazda publishers
Piguluskaya, N. (1372). Iranian cities in Parthian and Sassanid times, translated by Enayatollah Reza, second printing,Tehran: : Scientific and Cultural Publishing
Qomi, Hasan bin Mohammad. (1361). Qom History, translate by Jalaluddin Tehrani, Tehran: Toos.
Raymon, Aaron. (1363). The Essential Stages of Thought in Sociology, translated by Bagher Parham, vol 2, Tehran: Organization and Publication of the Islamic Revolution.
Segalen, Martin. (1380). Historical Sociology of the Family, translated by Hamid Elyassi, Tehran: The world of boos.
Shahrzadi, Rostam.. (1386). Zoroastrian Civil Law in the Sassanid Period, to try Mehrangiz Shahrzad ,second printing,Tehran:Faravahar.
Tafazoli, Ahmad. (1354). Minoo shattered, Tehran: Foundation for Iranian Culture.
Uryan, Saeed. (1371). Pahlavi Texts. Tehran: National Library of the Islamic Republic of Iran Publication.
Uryan, Saeed. (1382). A Guide to Middle Persian Inscriptions (Pahlavi-Parthian), Tehan: Karang.
West,E.W 1880:Pahlavi Texts, Part,I, The sacred Books of the East,vol V,Reprint 1965,1977,India.
Yasna,( bita) .Interpreted complited by Ebrahim Poordavood ,Accordirg to marker pashutan, volume 1,bumbai :Iranian bumbai zoroasterians accosiation Iran bumbai league.
Zehner,R.C. (1384).zurvan a zoriation Dilemma,translated by Timura Ghaderi,first Edition,Tehran,Amirkabir.
)