نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه لرستان

2 دانشجوی دکتری تاریخ، دانشگاه لرستان

چکیده

نگرش‌های فرهنگی سنتی به زیست اجتماعی کودکان در دوره‌ی مدرن و متأثر از ظهور گفتمان‌های نوگرا تغییر کرد. در ایران معاصر نیز تحت‌تأثیر تحولی که انگاره‌های فرهنگی تجددگرا ایجاد کرد، ضرورت بازاندیشی در نگرشهای فرهنگی حاکم بر زیست اجتماعی کودکان، توجه طیفی از جامعه‌ی متجدد روبه‌ظهور را جلب کرد. مراد آنان ارائه‌ی تعریفی نو از کودکانگی، با رشته‌ای از مشخصه‌ها و بایسته‌های برخاسته از تجدد حق‌مدار بود. در پژوهش پیش رو کوشش می‌شود تا سهم روزنامه‌نگاری زنان در دوره‌ی رضاشاه، در ایجاد گفتار نوسازی فرهنگی واکاوی شود و عاملیت نقش آنان برای بهبود و ارتقای زیست دختران در قالب بایسته‌هایی چون شناخت دوره‌ی بلوغ و مسائل روانی و بهداشتی آنان، سن ازدواج و بسط آگاهی خانواده و جامعه در این زمینه روشن شود. حاصل واکاوی محتوای روزنامه‌های فوق بیان‌گر آن است که این نویسندگان کوشیده‌اند کودکانگی را که در سایه نگرش‌های فرهنگی سنتی یا متأثر از مصائب اقتصادی و معیشتی به محاق رفته بود، به دختران خردسال بازگردانند. روزنامه‌نگاری زنان با طرح بایستگی بسط نظام آموزشی و بهداشت کودکان، ایجاد پشتوانه‌ی قانونی ازدواج آنان بر حفظ کودکانگی پافشاری کرده و کوشید دهلیزی برای جایگزینی تلقی مدرن از کودکی با نگرش سنتی مسلط بر سپهر فرهنگی جامعه ایجاد کند.

کلیدواژه‌ها

قرآن کریم(1382)، ترجمه مهدی الهی قمشه‌ای، چاپ دوم، تهران: نشر پرتو.
اتحادیه، منصوره، سعدوندیان، سیروس(1367)، خاطرات تاج السلطنه، تهران: نشر تاریخ ایران.
پولاک، یاکوب ادوارد(1368)، ایران و ایرانیان، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: انتشارات خوارزمی.
جان ویشارد(1363)، بیست سال در ایران، ترجمه علی پیرنیا، تهران: انتشارات نوین.
حاتمی، زهرا(1395)، تاریخ کودکی در ایران(از آغاز عصر ناصری تا پایان دوره رضا‌شاه)، تهران: نشر علم.
حاتمی، زهرا، رحمانیان، داریوش(1393)،«کودکی و تجدد در دوره رضا‌شاه»، پژوهش‌نامه مطالعات تاریخ فرهنگی، تابستان، ش 20، صص61-84.
خوانساری، آقا جمال(2535)، کلثوم ننه، تهران: انتشارات مروارید.
دالمانی، هانری رنه(1335)، از خراسان تا بختیاری، ترجمه فره‌وشی، ج 1و2، تهران: انتشارات امیرکبیر.
دروویل، گاسپار(1348)، سفرنامه دروویل، ترجمه جواد محبی، انتشارات کتابخانه گوتنبرگ.
رایس، کلاراکولیور(1383)، زنان ایرانی و راه و رسم زندگی آنان، ترجمه اسدالله آزاد، تهران: نشر کتابدار.
رحمانیان، داریوش، حاتمی، زهرا(1395)،«بازی و سرگرمی کودکان در ایران»، جستارهای تاریخی، پاییز و زمستان، ش 2، صص 45-65.
صادقی، فاطمه(1392)، جنسیت، ناسیونالیسم  تجدد در ایران(دوره پهلوی اول)، تهران: قصیده‌سرا، چاپ دوم.
غیاثی ثانی، اعظم، موسوی بجنوردی، سیدمحمد(1386)،«سن ازدواج دختران در مبانی حقوق اسلامی»، فقه و حقوق خانواده(ندای صادق)، ش 48،صص 1-15.
فرخزادان، آذر فرنبغ(1384)، روایت آذرفرنبغ فرخزادان(رساله‌ای در فقه زردشتی منسوب به سده سوم هجری)، آوانوشت، توضیحات و واژه‌نامه حسن رضائی باغ بیدی، تهران: مرکز دائره‌المعارف بزرگ اسلامی.
قائم‌مقامی، عالمتاج(1374)، دیوان، به کوشش احمد کرمی، انتشارات ما.
کرونین، استفانی(1393)، رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، تهران: جامی، چاپ دوم.
کریمی، بهزاد(1395)، زنان در گفتمان پزشکی ایران با تکیه بر دوره صفویه، تهران: پژوهشکده تاریخ اسلام.
لایارد، سراوستن هنری(1367)، سفرنامه‌ لایارد یا ماجراهای اولیه در ایران، ترجمه مهراب امیری، انتشارات وحید.
مطهری، مرتضی(1385)، نظام حقوق زن در اسلام، چاپ چهل و چهارم، تهران: انتشارات صدرا.
مور، تامس(1373)، آرمان شهر، ترجمه داریوش آشوری و نادر افشار نادری، تهران: انتشارات خوارزمی.
میرانصاری، علی، ضیائی، سید مهرداد(1381)، گزیده اسناد نمایش در ایران، دفتر دوم، تهران: سازمان اسناد ملی ایران.
میلانی، عباس(1382)، تجدد و تجدد‌ستیزی در ایران، تهران: نشر اختران.
نجم‌آبادی، افسانه، صنعتی، مهدخت(1377)، نامه‌ها، نوشته‌ها و یادها، ج 1، شیکاگو: نگرش و نگارش زن.
هدایت، صادق(1369)، توپ مرواری، مقدمه، تصحیح و توضیح محمدجعفر محجوب، سوئد: انتشارات آرش.
نشریات:
اطلاعات(1314)، 12 مهر.
بانو (1323)، ش 4-1.
جمعیت نسوان وطنخواه ایران(1303)، س 1، ش 7و8.
عالم نسوان(1299)، س 1، ش 1.
عالم نسوان(1300)، س 1، ش 5.
عالم نسوان(1301)، س 2، ش 5.
عالم نسوان(1301)، س 3، ش 2.
عالم نسوان(1302)، س 3، ش 6.
عالم نسوان(1302)، س 4، ش 2.
عالم نسوان(1302)، س 4، ش 3.
عالم نسوان(1303)، س 4، ش 5.
عالم نسوان(1303)، س 4، ش 6.
عالم نسوان(1304)، س 5، ش 6.
عالم نسوان(1305)، س 6، ش 4.
عالم نسوان(1305)، س 7، ش 3.
عالم نسوان(1306)، س 7، ش 5.
عالم نسوان(1306)، س 7، ش 6.
عالم نسوان(1306)، س 7، ش 7و8.
عالم نسوان(1306)، س 8، ش 2.
عالم نسوان(1307)، س 8، ش 3.
عالم نسوان(1310)س 11، ش 4.
 
Gil'adi, Avner, Children of Islam, Concepts of childhood in Medieval Muslim Society, St Antony's/Macmillan Series, Basingstoke and Oxford, Macmillan in association with St Antony's College, 1992