نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ تمدن ملل اسلامی،دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)، قزوین، ایران

2 استادیار گروه تاریخ تمدن ملل اسلامی، دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، قزوین، ایران

3 استادیار گروه تاریخ تمدن ملل اسلامی ،دانشگاه بین المللی امام خمینی قزوین، قزوین، ایران

چکیده

تحقیقات در حوزه تاریخ اجتماعی و فرهنگی در کشور ما در مقایسه با خاستگاه آن، غرب، اندک بوده است، به ویژه وقتی که سخن از مطالعه موردی و پیاده کردن یافته های این حوزه از علم بر روی آثار تاریخنگاری به میان می آید. این مقاله با استفاده از روش توصیفی‌تحلیلی و تمرکز بر تاریخ عالم آرای عباسی اسکندربیک و مطالعه تحلیلی متن آن در پی پاسخ به این پرسش است که: مضامین اجتماعی و فرهنگی تا چه میزان در تاریخنگری و تاریخنگاری اسکندر بیک به کار رفته و نحوه کاربست آنها از سوی وی چگونه بوده است؟ هدف از این مقاله برداشتن گامی در راستای مطالعه تحلیلی آثار مورخان بنام تاریخنگاری اسلامی ایرانی به منظور استخراج و تشریح مضامینی است که امروزه ذیل تاریخ اجتماعی و فرهنگی واجد اهمیت هستند. براساس نتایج این تحقیق، اسکندربیک در تاریخنگری و تاریخنگاری خویش به ابعاد گوناگون تاریخ اجتماعی و فرهنگی از جمله اختلافات مذهبی و کلامی در میان کنشگران حکومتی و دینی، عادات و علایق اقشار مختلف مردم جامعه، ویژگی های شخصیتی و اخلاقی برخاسته از قومیت و فرهنگ افراد و گروه ها، نقش زنان در جامعه، ویژگی های حاکم و حکومت مطلوب، اعتقادات خرافی شاه، درباریان و مردم، و همچنین به برخی دیگر از مضامین و مقوله هایی که امروزه ذیل علومی چون انسان شناسی فرهنگی و روان شناسی مورد مطالعه قرار می گیرند، توجه خاصی داشته و رویدادهای اجتماعی و فرهنگی را جزو مهمترین مسائلی می دانسته که می بایست موضوع تاریخنگاری قرار گیرند.

کلیدواژه‌ها

آرام، محمدباقر (1386)، اندیشه تاریخنگارى عصرصفوى، تهران: امیرکبیر
آقاجری، هاشم (۱۳۸۰)، تأملاتی در علم تاریخ و تاریخ‌نگاری اسلامی، تهران: نقش‌جهان
بختیاری، شهلا؛ جوزیان، اکرم (1395)، رویکرد اجتماعی ضیاءالدین برنی در تاریخ‌نگاری رسمی، دو فصلنامه تاریخ نگری و تاریخ‌نگاری، سال 26، شماره 17 (دوره جدید)
ترکمان منشی، اسکندربیگ (1382)، تاریخ عالم آرای عباسی، محقق/مصحح: ایرج افشار، تهران: امیرکبیر
ترکمان منشی، اسکندربیگ (1377)، تاریخ عالم آرای عباسی، محقق/مصحح: محمداسماعیل رضوانی، تهران: دنیای کتاب
زرین‌کوب، عبدالحسین(۱۳۶۲)، تاریخ در ترازو، تهران: امیرکبیر
سرخیل، فاطمه (1390)، درآمدی بر روش و بینش تاریخی اسکندربیگ منشی ترکمان در عالم آرای عباسی، فصلنامه تاریخ اسلام، سال دوازدهم، شماره اول و دوم، شماره مسلسل  45 – 46
فارابی،شهین(1393)، بررسی جایگاه تواریخ دوره شاه‌عباس اول در تاریخ‌نگاری صفوی، پایان نامه دکتری، تهران:دانشکده اقتصاد و علوم اجتماعی دانشگاه پیام نور مرکز
قائد شرفی، بهناز؛ معینی، مهیا، (1392) مبانی تاریخ اجتماعی، کتاب ماه تاریخ و جغرافیا، شماره 189
موسی پور، ابراهیم (1386)، تاریخ اجتماعی رویکردی نوین به مطالعات تاریخی، تاریخ و تمدن اسلامی، شماره 6
واعظ شهرستانی، نفیسه (1382)، نقد و ارزیابی تاریخ نگاری اسکندر بیگ منشی در «عالم آرای عباسی»،کتاب ماه تاریخ و جغرافیا»، شماره 68 و 69
Quinn, Sholeh (1993), Comparative study of traditions of Persian historical writing in Mughal India and Safavid Iran in the early modern period, University of Chicago