تحلیلی بر مهاجرت و اسکان خانوارهای ارامنه در حومه اصفهان دوره صفوی؛ نمونه پژوهی: منطقه لنجان

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 دانشجوی دکتری تاریخ اسلام، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد ، نجف آباد، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

3 استادیار گروه تاریخ، دانشگاه آزاد اسلامی واحد نجف آباد، نجف آباد، ایران

چکیده
در اوایل قرن11ه.ق/17م، شاه ‌عباس اول گروه‌هایی ازخانوارهای اتباع ارمنی را از موطن آنها در جلفا و ایروان، به اصفهان و مناطقی از حومه آن کوچ داد. حضور ارامنه در اصفهان و حومه آن به‌مثابه گروه‌های مهاجری تلقی شد که حق انتخاب محل نداشته و به این مناطق کوچانده شدند. بر این اساس، بخشی از ده‌نشینان و کشاورزان آنها در بعضی نواحی روستایی منطقه‌ی لنجان اسکان داده شدند. مقاله حاضر به روش توصیفی- تحلیلی و بهره‌گیری از فضای جستارهای میدانی، به دنبال پاسخ به این پرسش‌ها است که: اسکان خانوارهای ارامنه در لنجان با چه اهدافی صورت گرفت و کدامیک از نواحی روستایی لنجان ارمنی‌نشین بودند؟ ارامنه طی حضور خود در منطقه‌ی لنجان چه اثرات مهمی بر وضعیّت اقتصادی این منطقه داشتند؟ یافته‌ها نشان می‌دهد که: ارامنه مهاجر، با اهداف سیاسی، اقتصادی و دفاعی در سطح وسیعی از نواحی حاصلخیز لنجان سکونت داده شدند. حمایت شاهان صفوی از ارامنه و تلفیق نیروی کار بومی و ماهر، سبب رونق کشت و زرع و فعالیّت‌های وابسته به آن در منطقه شد؛ به دست آنها آبادی‌های چندی بنیان نهاده شد و کار و تولید در منطقه رونق گرفت. در اواخر دوره‌ی صفوی ارامنه متحمل فشارهای اقتصادی و مذهبی شدند.

کلیدواژه‌ها


عنوان مقاله English

A Study of the migration and establishment of Armenian families in the suburbs of Isfahan during the Safavid period. A Case Study of Lenjan area.

نویسندگان English

Hossein hashemzade- dorche-abedi 1
Faiz- allah boushasb- goshe 2
Sayyid Ali Reza Abtahi 3
1 PhD student in Islamic history, Islamic Azad Univercity, Najafabad Branch, Najafabad, Iran,
2 Associated professor of History, Islamic Azad Univercity, ,Najafabad Branch,, Najafabad, Iran
3 Assistance professor of History, Islamic Azad Univercity ,Najafabad Branch, , Najafabad, Iran
چکیده English

Shah Abbas I moved a group of Armenians from their homeland to Some of areas in Suburbs of his capital in the early 17th century. The presence of Armenians in Isfahan and its suburbs was considered as immigration groups who had no right to choose a place and moved to these areas. Accordingly, some of their inhabitants and farmers were settled in some rural areas of Lenjan. The present article seeks to answer the following questions by descriptive-analytical method and using the space of field research: What were the purposes of settling Armenian families in Lenjan and which of the rural areas of Lenjan were Armenian? What important effects did the Armenians have on their economic situation during their presence in this region? The findings show that: Immigrant Armenians settled in large areas of Lenjan for political, economic, and defense purposes. The support of the Safavid kings for the Armenians and the integration of the native and skilled labor force led to the prosperity of agriculture and related activities in the region; Several settlements were established by them and work and production flourished in the region. Towards the end of the Safavid period, Armenians suffered from religious and economic pressures.

کلیدواژه‌ها English

Armenians
Migration
Lenjan
Safavid
Armenian village
  ابن‌بطوطه، محمدبن عبدالله (1376)، سفرنامه ابن بطوطه، ترجمه محمدعلی موحد، تهران: سپهرنقش.
ادواردز، سسیل (1362)، قالی ایران، ترجمه مهین‌دخت صبا، تهران: انجمن دوستداران کتاب.
اعرابی هاشمی، شکوه‌السادات (1394)، ارامنه جلفای نو درعصر صفوی، تهران: سازمان اسناد ملی.
الاصفهانی، محمدمهدی (1368)، نصف جهان فی تعریف الاِصفهان، تصحیح منوچهرستوده، تهران: سپهر.
باستانی پاریزی، محمد ابراهیم (1362)، سیاست و اقتصاد عصر صفوی، چاپ سوم، تهران: صفی علیشاه.
بایبوردیان، واهان (1375)، نقش ارامنه ایرانی در تجارت بین المللی تا پایان سده 17میلادی، ترجمه ادیک باغداساریان (گرمانیک)، تهران: نشرمؤلف.
بدلیسی، امیر شرف‌خان (1377)، شرفنامه، ب‍ه‌اه‍ت‍م‍ام‌ ولیامینوف ولادیمیر، تهران: اساطیر.
ترکمان، اسکندربیک، (1382)، سرگذشت شاه ‌عباس اول، به کوشش سید سعید میرمحمدصادق، تهران: اهل قلم.
ثواقب، جهان‌بخش و محمدمهدی روشن‌فکر (1388)، «نگرشی بر شورش شاه ‌قلندر در عصر صفوی»، پژوهش‌های تاریخی، دوره جدید شماره 1، 17-50.
جابری انصاری، میرزا حسن خان (1321)، تاریخ اصفهان و ری، اصفهان: نشرعمادزاده.
چلونگر محمد علی و زینب کریمی(1392)، بررسی و تحلیل وضعیت مسیحیان در زمان شاه عباس اول، پژوهش در تاریخ، شماره یازدهم : 83-  96.
حسینی ابری، سیدحسن، (1379)، زاینده‌رود از سرچشمه تا مرداب ، اصفهان: گلها.
حق‌نظریان، آرمن، (1385)، کلیساهای ارامنه جلفای نوی اصفهان، مترجم ناریس سهرابی ملایوسف، تهران: فرهنگستان هنر.
خزائیلی، باقر (1386)، وضعیّت ارامنه ایران در عصر شاه عباس اول، پژوهشنامه تاریخ، سال سوم ، شماره دهم: 1-19.
درهوهانیان، هارتون، (1379)، تاریخ جلفای اصفهان، ترجمه لئون میناسیان و محمدعلی موسوی فریدنی، اصفهان: نشر زنده رود با مشارکت نقش خورشید.
سانسون، مورگان (1346)، سفرنامه سانسون وضع کشور ایران در عهد شاه سلیمان صفوی، به اهتمام و ترجمه تقی تفضلی، تهران: ابن سینا.
سیرو، ماکسیم (1357)، راه‌های باستانی ناحیه اصفهان و بناهای وابسته به آنها، ترجمه مهدی مشایخی، تهران: حفاظت آثار باستانی.
سیوری، راجر(1385)، ایران عصر صفوی، ترجمه کامبیز عزیزی، چاپ16، تهران: مرکز.
شاردن، ژان (1375)، سفرنامه شاردن، ترجمه اقبال یغمایی، مشهد: توس.
شفقی ،سیروس (1381)، جغرافیای اصفهان، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
صفاکیش، حمیدرضا (1390)، صفویان در گذر تاریخ، تهران: نشرسخن.
غفاری قزوینی، قاضی احمد (1343)، تاریخ جهان آرا، تهران: کتابفروشی حافظ.
غوگاسیان، وازگن (1393)، تاریخ ارامنه ایران در قرن هفدهم، ترجمه سعید کریم پور، تهران: امیرکبیر.
فلسفی، نصرالله (1347)، زندگانی شاه عباس اول، چاپ3، تهران: دانشگاه تهران
کروسینسکی، یوداش تادیوش(1363)، سفرنامه کروسینسکی: یادداشت‌های کشیش لهستانی عصر صفوی، ترجمه عبدالرزاق دنبلی، تهران: توس.
کمپفر، انگلبرت (1363)، سفرنامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزم.
گیلاننتز، پطرس دی سرکیس (1371)، سقوط اصفهان، ترجمه محمد مهریار، اصفهان: شهرداری اصفهان.
لمتون، ا.ک.س (1362)، مالک و زارع  در ایران، ترجمه منوچهر امیری، چاپ3، تهران: علمی فرهنگی.
مستوفی، حمدالله (1381)، نزهة‌القلوب، به کوشش سید محمد دبیر سیاقی، قزوین: حدیث امروز.
ملکم، سرجان (1380)، تاریخ کامل ایران، ترجمه علی‌اصغر عبدالهی، تهران: افسون.
ملکمیان،  لینا (1380)، کلیساهای ارامنه ایران، تهران: دفتر پژوهش‌های فرهنگی.
منجم، ملا جلال‌الدین (1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، تهران: وحید.
مهریار، محمد (1381)، فرهنگ جامع نام‌ها و آبادی‌های کهن اصفهان، اصفهان: فرهنگ مردم.
نصیری، محمد ابراهیم‌ (1373)، دستور شهریاران، به کوشش محمدنادر نصیری مقدم، تهران: بنیاد موقوفات دکتر محمود افشار.
نطنزی ،معین‌الدین(1383)، منتخب‌التواریخ، تهران: اساطیر.
واله اصفهانی، محمدیوسف (1380)،  ایران در زمان شاه صفی و شاه‌ عباس دوم، (حدیقه6و7 از روضه8) خلد برین، تصحیح و تعلیق و توضیح و اضافات محمدرضا نصیری، تهران: آثار و مفاخر فرهنگی.
وحید قزوینی، محمد طاهر (1329)، عباس‌نامه یا شرح زندگانی شاه عباس ثانی ، تصحیح و تحشیه ابراهیم دهگان، اراک: چاپخانه فروردین.
هنرفر،لطف الله (1365)، اصفهان کتاب جوانان، اصفهان: چاپخانه زیبا.
یزدی، حسین(1389)، «انتقال پایتخت صفویه به اصفهان و پیامدهای آن»، مجله رشد آموزش تاریخ، شماره 1، 45-42.
Arakel davarizhets’I,( 1988),Grik patmuteants, translation by: Varag Arakelean, Erevan, modern Eastern Armenian.
دوره 10، شماره 2
پاییز و زمستان
اسفند 1399
صفحه 281-307

  • تاریخ دریافت 27 شهریور 1399
  • تاریخ بازنگری 21 آبان 1399
  • تاریخ پذیرش 24 آبان 1399