نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 استادیار گروه آموزش زبان و ادبیات فارسی دانشگاه فرهنگیان تهران، تهران، ایران

2 دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه ارومیه، ارومیه، ایران.

چکیده

جلال آل احمد ازجمله نویسندگان صاحب سبک و تأثیرگذار بر داستان‌نویسی ایران است. او با توجه به اشرافی که بر اوضاع زمان خود دارد، توانسته مسائل اجتماعی را که مردم با آن‌ها دست‌به‌گریبان بوده‌اند، تشخیص دهد و به‌خوبی در داستان‌های خود منعکس نماید. تعدّد آثار داستانی وی اعم از داستان کوتاه و رمان با موضوعات گوناگون و نگرش انتقادی نسبت به اوضاع اجتماعی جامعه و تضادها و تعارض‌ها در آن، سبب گردیده است که این آثار ازلحاظ بررسی جامعه‌شناختی بسیار غنی باشند؛ ازاین‌دست موضوعات، بحث از آموزش‌وپرورش، شرایط معلّمان و اوضاع اجتماعی آنان است که در آثار جلال بروز و ظهور یافته‌اند. این مقاله با روش توصیفی– تحلیلی به بررسی نگاه تاریخی– اجتماعی جلال به وضعیت معلمان و آموزش‌وپرورش در دورۀ پهلوی می‌پردازد و مسائلی چون رضایت شغلی، وضعیت درآمد، ارزش کار معلّمان نسبت به دیگر مشاغل، آداب مدرسه و معلّم، شیوه‌های آموزش، تشویق و تنبیه‌ها و... به‌خوبی و با رعایت بسیاری از جزئیات در داستان‌های او منعکس‌شده‌اند.

کلیدواژه‌ها

آبراهامیان، یراوند، (1385)، ایران بین دو انقلاب، ترجمۀ کاظم فیروزمند، حسن شمس­آوری و محسن مدیر شانه­چی، چاپ دهم، تهران: مرکز.
آل احمد، جلال، (1383)، مدیر مدرسه، تهران: خرّم.
آل احمد، جلال (1384)، ارزیابی شتاب‌زده، چاپ ششم، تهران: فردوس.
آل احمد، جلال (1384)، پنج داستان، تهران: جامه‌داران.
آل احمد، جلال (1384)، زن زیادی، چاپ نهم، تهران: فردوس.
آل احمد، جلال (1384)، ن والقلم، چاپ نهم، تهران: فردوس.
ادیبی، حسین، (1358)، طبقۀ متوسط جدید در ایران، تهران: جامعه.
خلیلی­خو، محمدرضا، (1373)، توسعه و نوسازی ایران در دورۀ رضاشاه، تهران: جهاد دانشگاهی.
روزنامۀ اطلاعات، شماره­های 3 مهر 1314: ص2، ۱۰ مرداد ۱۳۰۷: ص۳، ۲۷ تیر ۱۳۱۳: ص۱، ۱۸ مرداد ۱۳۱۴: ص2، ۲۳ آذر ۱۳۱۴: ص۲، ۲۷ بهمن ۱۳۹۴: ص۲).
ستوده، هدایت­الله، (1381)، جامعه­شناسی در ادبیّات فارسی، چاپ دوم، تهران: آوای نور.
شیخ رضایی، حسن، (1385)، نقد و تحلیل و گزیده داستان­های جلال آل احمد، چاپ سوّم، تهران: روزگار.
صدیق، عیسی، (1336)، دورۀ مختصر تاریخ و فرهنگ ایران، تهران: شرکت سهامی طبع کتاب.
حکیم الهی، نصرت­االله، (1346)، عصر پهلوی و تحولات ایران، مخصوص شورای مرکزی جشن شاهنشاهی ایران، تهران: شرکت سهامی چاپ و انتشارات کتب ایران.
قاضیان، حسین، (۱۳۸۴)، جلال آل احمد و گذر از سنت به تجدد، تهران: کویر.
ماتی، رودی، (1383)، «آموزش و پرورش در دورۀ رضاشاه»، مجموعه مقالات رضا شاه و شکل­گیری ایران نوین، به کوشش استفانی کرونین، ترجمۀ مرتضی ثاقب­فر، تهران: جامی.
میرعابدینی، حسن، (1383)، صد سال داستان­نویسی ایران، چاپ سوّم، تهران: چشمه.
میرزایی، حسین، (1380)، جلال اهل قلم (زندگی، آثار و اندیشۀ جلال آل احمد)، تهران: سروش.