نوع مقاله : مقاله ترویجی

نویسندگان

1 دانشیار گروه علوم سیاسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.

2 دانش آموخته دکتری علوم سیاسی ،دانشگاه علامه طباطبایی، تهران، ایران

چکیده

آرمانشهرگرایی مفهومی دیرینه و همزاد اندیشه بشری است؛ چرا که انسان اغلب به دنبال زیستی به غایت سامانمند و نیکو بوده است. بنابراین برخورداری از جامعه­ای بسامان، در ضمیر خودآگاه و ناخودآگاه اکثر انسانها تلالو داشته است. به تبع این آرمان­ها و ایده­ها در برساخت مفاهیم نظیر مفهوم شهر نقش موثری داشته است. به همین منظور هدف این پژوهش، ررسی رابطه دیالکتیکی بین «مفهوم آرمانشهر» و «مفهوم شهر ساسانی» است. بنابراین این پژوهش به دنبال پاسخگویی به این پرسش است که مفهوم آرمانشهر و نمودهای کالبدی آن چه تاثیری بر شکل­گیری مفهوم شهر در دوره ساسانی داشته است؟ برای پاسخگویی به این پرسش، از الگوی جامعه­شناسی معرفت و از روش توصیفی-تحلیلی و برای گردآوری اطلاعات از منابع کتابخانه­ای استفاده شده است. یافته­های بدست آمده نشان داد که شهر ساسانی از مفاهیم «ساختار کالبدی شهر»، «نظم حاکم در جامعه»، «نظم در سلسله مراتب اجتماعی» و «حفاظت شهر در برابر دشمنان» که تداعی­گر اندیشه آرمانشهری می­باشد، تاثیر پذیرفته است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Extended Abstract

The influence of utopia on the formation of the concept of city in the Sassanid era

Idealism is a twin concept of human thought; Because man has often sought a good life. Therefore, having a well-organized society has shone in the conscious and subconscious minds of most people. Consequently, these ideas have played an effective role in constructing concepts such as the concept of the city. Therefore, this research seeks to answer the question that what effect did the concept of utopia and its physical manifestations have on the formation of the concept of city in the Sassanid period? To answer this question, the sociological model of knowledge and the descriptive-analytical method have been used and to collect information from library and documentary sources. Based on this, the hypothesis of this article is that the formation of the city in the Sassanid period is influenced by the characteristics of utopia concepts such as (ruling order in society, social levels) and its special functions such as (protecting the city against enemies and building an urban structure). have been.

   The findings showed that there was a dialectical relationship between social reality and human knowledge. On the one hand, social reality has affected the human mind, and after the formation of the idea, it has affected social reality; That is, early man had social relations such as order, social rank, distance from any enmity. But this amount of existing relationships could not meet their needs. For this reason, in order to know themselves and the world around them, they needed knowledge, and especially a myth called utopia, in order to understand the realities around them. So man has always sought to provide a narrative of his life in connection with the great cosmic and ideal story, and thus give his life a relatively coherent meaning. Their political thought about the utopia was based on mythical beliefs in the categories of the universe and the universe. The concept of utopia in their view, consists of two inseparable axes. First, in Utopia, humans lived in a cosmic order, denying any enmity, with an institutionalized hierarchy. Second, the body of the Minoan utopias was an image of the heavenly kingdom and the cobra court of the gods.

   After the development of utopia, this idea did not become passive and influenced the existing realities such as the formation of the concept of city such as "order", "social status", "protection of the city from enemy damage" and "physical structure of the city" during the Sassanid period. Is. Regarding order, the Sassanid government, in order to be able to reflect the transcendent order, sought to establish order in its government. Influenced by the concept of Ashe in Mazdaean religion, the Sassanid government used the interrelationship between religion and government (politics) to maintain order in society in order to maintain order. He established a powerful central government. Then he made the religion of Zoroaster the official religion of the country. Because he considered religion essential to social order, he placed great emphasis on the interrelationship between religion and politics.

   Armanshahr has also emphasized the existence of three classes of works, army and Vastrioshan in the thought of ancient Iran and Mazdisna religion. The Sassanids, following the influence of Zoroastrianism, followed the formation of these three classes; But in the Sassanid period, due to the growth of administrative and court organization, there were changes in the three layers of the social system, which was based on the fourth class, with the difference that the third class was teachers and the fourth class farmers and farmers.

     In addition to the order and separation of social classes, along with these features, the map of Sassanid cities was circular, which had two aspects. First, the circularity of the cities made it easier to protect the city; Another concept is the protection of the city in the Sassanid period, which was influenced by the idea of ​​utopia. The construction of a fence or wall around the Sassanid cities and the location of these cities on high and mountainous areas shows the protection of the city against the enemies of the Sassanid government who cannot easily enter the city and disrupt the ruling order.

   With this description, it can be mentioned that the utopia represents the transcendent form of social relations in another area of ​​existence; But immediately after this stage, the utopia begins to affect reality. So this influence is a dialectical relationship, on the one hand the utopia is influenced by reality and on the other hand it affects the social reality (the concept of the city). Therefore, the influence of utopia in the construction of Iranian cities, especially Sassanid cities, is undeniable.

اصیل، حجت الله(1381)، آرمانشهر در اندیشه ایرانی، تهران: نشر نی
الیاده، میرچا(1372)، رساله در تاریخ ادیان، مترجم جلال ستاری، تهران: سروش
الیاده، میرچا (1362)،چشم اندازهای اسطوره، مترجم جلال ستاری، تهران: توس
الیاده، میرچا (1365)، مقدمه ای بر فلسفه ای از تاریخ،مترجم بهمن سرکاراتی، تبریز: انتشارات نیما
آکوچکیان، احمد(1378)، از آرمانشهر فلسفی تا آرمانشهر توسعه­ای، مجموعه مقالات نخستین همایش آرمانشهر اسلامی
آموزگار، ژاله(1391)، تاریخ اساطیر ایران، تهران: انتشارات سمت
آموزگار، ژاله (1370)، اسطوره زندگانی زردتشت، تهران: کتابسرای بابل
ابن البلخی(1363)، فارسنامه، تصحیح لیسترانج ورنیولد آلن نیکسون، تهران: دنیای کتاب
بکر، هاوارد؛ هلموت اتو دالکه (1368)، «جامعه‌شناسی معرفت ماکس شلر»، ترجم رکسانا بهرامی تاش، نامة علوم اجتماعی، س1، ش2، ص35ـ48.
بروغنی، حسین ( ۱۳۷۷)، عمران و شهرسازی در دوره ساسانی، پایان نامه تحصیلی کارشناسی ارشد، تهران: دانشگاه شهید بهشتی ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
بهرامی، اکرم( ۱۳۵۶ )، «شهرهای ساسانی 1 »، مجله بررسی­های تاریخی، دوره ۱۲ ،شماره ۲ ، 215-258
بهرامی،  اکرم( ۱۳۵۶ )، «شهرهای ساسانی 2»،  مجله بررسی­های تاریخی ، دوره ۱۲ شماره ۳  ، 247-292
بوسایلی، ماریو(1383)، تاریخ هنر ایران، ترجمه یعقوب آزند، تهران: مولی
بهار، مهرداد(1373)، جستاری چند در فرهنگ ایران، تهران: فکر روز
بهار، مهرداد (1375)، پژوهشی در اساطیر ایران، پاره نخست و دویم، تهران: آگه
بورکهارت، تیتوس(1361)، هنر مقدس، مترجم جلال ستاری، تهران: سروش
بندهش(1370)، مترجم مهرداد بهار، تهران: انتشارات توس
پولادی، کمال(1385)، تاریخ اندیشه سیاسی در ایران و اسلام، تهران: مرکز
پیگلوسکایا، ان(۱۳۷۷)، شهرهای ایران در روزگار پارتیان و ساسانیان، ترجمه عنایت­الله رضا ، تهران: شرکت علمی و فرهنگی
توکل، محمد(1383)، جامعه شناسی معرفت، تهران: موسسه پژوهشی حوزه و دانشگاه
تقوی‌نژاد دیلمی، محمدرضا(1363)، معماری، شهرسازی و شهرنشینی ایران در گذر زمان، تهران: انتشارات یساولی
تفضلی، احمد(1387)، جامعه ساسانی(ارتشتاران، دبیران، دهقانان)، مترجم مهرداد قدرت دیزجی، تهران: نشر دانشگاهی
حبیبی، محسن(1375) ، از شار تا شهر، تهران: دانشگاه تهران
حمیدی تهرانی، آذر، صفری، جهانگیر(1398)، بررسی ورجمکرد با نمونه­های برجسته آن در اساطیر ایران و جهان، فصلنامه ادبیات عرفانی و اسطوره شناختی، دوره 15، شماره 57، 123-144
جوزف کارنوی، آلبرت(1383)، اساطیر ایرانی، مترجم احمد طباطبایی، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی
خسروزاده، علیرضا( ۱۳۸۷ )، شهر سازی دوره ساسانی، پایان­نامه دوره کارشناسی ارشد باستان شناسی، تهران: دانشگاه تربیت مدرس، دانشکده ادبیات و علوم انسانی
خلعتبری، الهیار، عباس پرتوی مقدم(1389)، «ویژگی­های تاریخی و مولفه­های جامعه شهری ایران در اواخر دوره ساسانیان»، تاریخ ایران، شماره 65/5
دریایی، تورج(1388) شهرستان‌های ایرانشهر، ترجمه شهرام جلیلیان، تهران: توس
دینکرت، کتاب پنجم تا نهم(1355)، به کوشش ماهیار نوابی، کیخسرو جاماسب، شیراز: دانشگاه شیراز
روویون، فردریک(1385)، آرمانشهر، ترجمه عباس باقری، تهران: نشر نی
رجایی، فرهنگ(1372)، تحول اندیشه سیاسی در شرق باستان، تهران: قومس
رستم­وند، تقی(1388)، اندیشه ایرانشهری در عصر اسلامی، تهران: امیر کبیر
روایت پهلوی(1367)، ترجمه‌ی مهشید میر فخرایی، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی
رضایی راد، محمد(1378)، مبانی اندیشه سیاسی در خرد مزدایی، تهران: انتشارات طرح نو
زینر، رابرت چارلز(1375)، طلوع و غروب زردشتى‌گرى، ترجمه تیمور قادرى، تهران: انتشارات گیسوم
سامی، علی(1355)، «معماری ایران در عهد ساسانی، مدائن» ، مجله هنر و مردم، دوره ۱۴، شماره ۱۶۵ و ۱۶۶
سامی، علی( ۱۳۶۳)، شهر باستانی گور فیروزآباد ، معماری ایران، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران: انتشارات شرق
سلطان­زاده، حسین(1377)، معماری و شهرسازی ایران به روایت شاهنامه فردوسی، تهران، دفتر پژوهش­های فرهنگی
شواله، ژان، آلن گربران(1382)، فرهنگ نمادها، ترجمه سودابه فضایلی، تهران: جیحون
عهد اردشیر(1348)، تصحیح عباس احسان، مترجم محمد علی امام شوشتری، تهران: انجمن آثار ملی،
فکوهی، ناصر(1387)، انسان­شناسی شهری، تهران: نشر نی
لینچ، کوین(1381)، تئوری شکل شهر، ترجمه حسین بحرینی، تهران: دانشگاه تهران
کوپ، لارنس(1384)، اسطوره، مترجم محمد دهقانی، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی
کوه کن، محمود رضا(1396)، ایرانشهر(روند تبیین اندیشه سیاسی ایرانشهری، تهران:دفتر پژوهش های فرهنگی
کریستن سن، آرتور( ۱۳67 )، ایران در روزگار ساسانیان ، ترجمه رشید یاسمی، تهران: صدای معاصر کیانی
کیانی، محمد یوسف( ۱۳۶۶)، شهرهای ایران، جلد دوم، تهران :فرهنگ و ارشاد اسلامی
کربن، هانری(1358)، ارض ملکوت، کالبد انسان در روز رستاخیز از ایران مزدایی تا ایران شیعی، مترجم ضیاءالدین دهشیری، مرکز ایرانی مطالعۀ فرهنگ ها
کارنامه اردشیر بابکان(1369)، مترجم قاسم هاشمی نژاد، تهران: نشر مرکز
گزازی، میرجلال الدین(1376)، رویا، حماسه و اسطوره، تهران: نشر مرکز
گات­ها، سروده­های مینوی زرتشت(1381)، تفسیر و تالیف حسین وحیدی، تهران: انتشارات امیر کبیر
مور، توماس (1394)،  آرمان شهر ( یوتوپیا )، ترجمه ی داریوش آشوری و نادر افشار نادری، 
مهرآفرین، رضا ، (1393)، شهر ساسانی، تهران، انتشارات سمت
مجتبایی، فتح الله(1352)، شهر زیبای افلاطون و شاهی آرمانی در ایران باستان، تهران: انتشارات انجمن ایران باستان،
میرفخرایی، مهشید (1396)، زردشت و گاهان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
مجیدی، حسین(1395)، شناخت شهرهای ایران باستان(هخامنشیان، اشکانیان و ساسانیان)، تهران: معماری رویال
مشکور، محمد جواد(1367)، تاریخ ساسانیان، جلد 4، تهران: دنیای کتاب
مطلبی، مسعود، محمد مهدی نادری(1388)، «بررسی تطبیقی آرمانشهر در اندیشه سیاسی اسلام، ایران و غرب»، فصلنامه مطالعات سیاسی، دوره دوم، شماره ششم
محمدی منفرد، بهروز(1385)، «چیستی اتوپیا»، مشرق موعود، سال 2، شماره 5،  35-46
نامه تنسر سر به گشنسب(1354)، به تصحیح مجتبی مینوی، گردآورنده تعلیقات مجتبی مینوی و محمد اسماعیل رضوانی، تهران : خوارزمی 
هردوت(1336)، تاریخ هردوت، مترجم هادی هدایتی، ج1، تهران: دانشگاه تهران
هوف، دیتریش(۱۳۷۴)، شهرهای ساسانی نظری اجمالی به پایتختهای ایران قبل از اسلام ، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران: سازمان میراث فرهنگی
هوف، دیتریش(۱۳۶۵)، شهرهای ساسانی، نظری اجمالی به شهرنشینی و شهرسازی در ایران، ترجمه محمدرحیم صراف، به کوشش محمد یوسف کیانی، تهران: ارشاد اسلامی 
ورجاوند، پرویز(1370)، شهرسازی و شهرنشینی در ایران: شهرهای ایران، ج ۴ ، به کوشش یوسف کیانی، تهران : جهاد دانشگاهی
وندیداد(1391)، کتایون مزداپور و حمیدرضا الوند، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی
یشت­ها(1377)، تفسیر و تالیف ابراهیم­پور داوود، تهران: انتشارات اساطیر
یسنا، (1356)، تفسیر و تالیف ابراهیم داوودپور، جلد اول، تهران: دانشگاه تهران 
 ینسن، مریام ایوان؛ ن. دان، پیتر(۱۳۹۶) روایت‌آمیزی در دن‌کیشوت، ترجمه بهروز قیاسی. تهران: نشر اطراف
یاحقی، محمد جعفر(1386)،  فرهنگ اساطیر و داستان واره­ها در ادبیات فارسی، تهران: فرهنگ معاصر
Burke, Kenneth (1966) Language as Symbolic Action: Essays on Life, Literature and Method, Berkeley: University of California Press.
Cupitt, Don (1982) The Word to Come, London: SCM Press
Mannheim, k (1956) Idology and Utopia London: Routledge
Huff, D (1997), Aspect Historie Archeologiques in Ghala Dokhtar, Atechkade, H. Hugi, Ecolepolytechnique, Federal, Zurich, Avril.