نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسنده

مربی گروه صنایع دستی، دانشگاه سیستان و بلوچستان، زاهدان، ایران.

چکیده

بیان مسئله: خمسه نظامی از جمله کتب بسیارغنی ادب فارسی است که به دلیل داشتن منظومه هایی عاشقانه وغنایی بارها مورد توجه نگارگران اعصار مختلف قرار گرفته و در عین حال، بستری مطلوب جهت مطالعه­ی تاریخ اجتماعی و جایگاه فرهنگی زنان در دوره های خاص تاریخی ­را، ارائه می کند. واقعیات زیسته­ی بصری موجود در تصاویر زنان خمسه تهماسبی شامل آداب، رسوم و شرایط فرهنگی­اجتماعی زنان در عصر صفوی­، به­خوبی در این نگاره­ها قابل مطالعه ­است. این بازنمایی­ها بیان­کننده شرایط زندگی روزمره­ی زنان در گذار تاریخی خود هستند. روش تحقیق: ازهمین­رو، از نظریه­ی تأثیر میدان­های مختلف در خلق اثر هنری پیر بوردیو بهره می بریم تا میزان تأثیر میدان­های تاریخی­اجتماعی عصر صفوی در مصور سازی زنان خمسه تهماسبی این­ تصاویر یکتا را به­بحث بگذاریم. سوال اما این­جاست که در تصاویر خمسه تهماسبی چه مقولاتی از زندگی روزانه­ی زنان در عصر صفوی  به­تصویر کشیده شده­است و تحت تأثیر کدام میدان­های اجتماعی­وتاریخی؟ نتیجه می­گیریم­ که تصاویر زنان در خمسه­ی تهماسبی، به­دلیل نظارت شدید شاه و دربار صفوی بیشتر متجمل و از جنس «زنان درباری» است و بر خلاف نگاه سنتی چه­بسیار از آداب و رسوم و باورها و به­طورکلی، واقعیاتِ جامعه عصر صفوی­را بازنمایی نموده­است.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Extended Abstract:

 The Visual Lived Reality of Women and its Representation in Miniature Paintings of Khamsa Tahmasbi

  1. Introduction

Khamsa or Panj Ganj (Five Treasures) is one of the most significant and valuable epic poems of Hakim Ne(i)zami Ganjavi. Khamsa has five rhymes (Makhzan al-Asrar, Khosrow and Shirin, Layla and Majnun, Haft Peykar, Iskandar-nāmeh ), which strongly represents the role of women and their presence. Nezami, by adopting a positive approach and honoring women in Khamsa, encounters with the common adverse vision of society about women. The great number of women and his attention to the characteristics and various aspects of women role in the mentioned rhymes indicate the high position of women in mind of Nezami. Moreover, Khamsa has always been the focus of miniature artists at different historical times, specifically during the Safavid era. In spite of a similarity between these literary sources (Khamsa of Nezami), the illustrated poems represent diverse characteristics of different historical times, as each characterizes cultural, social, political and economic context of its own society, due to their own historical fields, and presents a unique and independent image of women in each era. However, in some studies on Iranian miniature, the origin of this kind of painting is also found in mystical texts, as the researchers relate them to a space beyond the miniature context, to an imaginary and spiritual world where they try to analyze them.

By looking carefully at the images of Khamsa of Tahmasbi as a significant work on the history of Iranian miniature, we can clearly study the cultural and social conditions manifested in these works, in consistent with the lived realities and daily life of women of the Safavid era. Therefore, in this research, it has been tried to analyze part of the historical resources (Iranian women in miniatures) based on the field theory of Pierre Bourdieu. He believes that for analyzing an artwork, the way of its creation must be considered, as any artwork would be influenced by different social, political and economic fields of its own creation; therefore, without recognizing these fields and their inter-connections, it would not be possible to properly understand and analyze any artwork. An artwork is emerged as the consequence of conflicts between various spaces or fields including scientific, literary, cultural, social and historical ones that are in somehow related to a work or influence it, whether directly or indirectly (adopted from Stones 2000: 366). Therefore, in this article, the miniature paintings of Khamsa have been studied from the point of lived reality and the conditions governing the life of women in these kind of paintings, as well as the manner of different fields in influencing the work. These miniature paintings are carefully analyzed in terms of the degree of socio-cultural influence and also the role of sponsors- or even influencers who might order an artwork- in creating a work to eventually address the basic question that what features of the social and cultural conditions of women in the Safavid era are presented by women's lived reality in the miniature paintings of Khamsa Tahamasbi, for today's audience?

Research Background: In a book written by Yasini (2012), "Image of a woman in Miniature", the idea of ancient miniature artists about the image of a woman has been addressed. The author has studied the spiritual characteristics of women from Islamic, mystical and literary perspectives. Darabi, in her thesis entitled "The Archaeology and History: An image of Women in Miniatures of Tabriz School and Safavid Period's Texts" in 2005, by analyzing the appearance characteristics of women's paintings in the three illustrated versions of The Shahnameh of Shah Tahmasbi, Khamseh of Shah Tahmasbi and Sultan Ibrahim Mirza's "Haft Awrang, examined the position and place of women and the evolution of their covers in images. In a similar study, Hejazi has analyzed the socio-cultural conditions of women in Safavid era in a book titled "Zaifeh" (2002). She has shown the issues and problems the women were faced during that time and addressed their social status which was established by referring to number of documents.

Research method: The current study is based on the field theory of Pierre Bourdieu and the influence of different fields in creating artwork; The research aim is to achieve the social-cultural background of women during Safavid era by analyzing the miniature works of Khamsa Tahmasbi. The general approach for studying these miniature works of Khamsa is descriptive and analytical method.

Discussion and Conclusion: The results show that in most of these miniature works, the artist has tried to establish the main structure of the picture in connection with the literary text. The court's monetary support indicates its influence on portraying the luxurious and courtly class of women, as there are more pictures of the women who were dressed in decorated clothes with precious accessories and ornaments compared to the ordinary women who are mostly out of the context. It can be said that all these events were in the service of presenting the power, glory and honor of the king and the court. By analyzing the lived reality presented in the miniature paintings, it was found that these pictures strongly represent the socio-cultural conditions of the women in the court of Safavid era (according to the itinerary of travelers), as the usual women were less noticed by miniature artists; this finding represent that contrary to the traditional view, the Iranian miniature pays more attention to the ‘imaginal world’ (Mundus Imaginalis) than ‘world of ideas’, and the artist is entirely influenced by the fields that affect his/her mind and work.

 آژند،یعقوب(1389)، نگارگری ایران(پژوهشی در تاریخ نقاشی و نگارگری ایران)، جلد1 و 2، تهران: سمت.
 استونز،راب(1379)، متفکران بزرگ جامعه شناسی، ترجمه مهرداد میر دامادی، تهران: نشر مرکز.
 اشرفی،م.م (1381)، از بهزاد تا رضا عباسی، ترجمه نسرین زندی، تهران: متن.
 اولئاریوس،آدام(1369)، سفرنامه آدام اولئاریوس، ترجمه حسین کرد بچه، تهران: کتاب برای همه.
 بوردیو، پی یر(1390)، تمایز: نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی، ترجمه حسن چاوشیان، تهران: ثالث.
 بوردیو،پی یر(1385)، «اما چه کسی «خالقان» را خلق کرد»، ترجمه نیک ملک محمدی، زیبا شناخت.ش15.
تاورنیه،ژان باتیست(1336)، سفر نامه تاورنیه، تصحیح حمید شیرانی، ترجمه ابوتراب نوری، اصفهان: سنایی.
جرمی اف. لین (1387)، «چه زمانی هنر هنر می شود؟»، ترجمه مهسا رجبی، فصل نامه هنر، ش 78.
جنکینز،ریچارد(1385)، پی یر بوردیو، ترجمه لیلا جو افشانی و حسن چاوشیان، تهران: نشر نی.
حجازی،بنفشه(1381)، ضعیفه(بررسی جایگاه زن ایرانی در عصر صفوی تهران: قصیده سرا.
دالاواله ،پیترو(1370)، سفرنامه پترو دلاواله، ترجمه شجاع الدین شفا، تهران: علمی و فرهنگی.
دستگردی،وحید(1383)، خمسه نظامی بر اساس نسخه سعدلو(قرن هشتم هجری)،تصحیح مقدمه و واژه نامه: سامیه بصیر مژدهی.، باز نگریسته بهاءالدین خرمشاهی، تهران: انتشارات دوستان.
سانسون (1346)، سفرنامه سانسون. ترجمه تقی تفضلی، تهران: ابن سینا.
سیوری،راجر،(1385)، ایران عصر صفوی، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولا.
شاردن،شوالیه(1374)، سفرنامه شوالیه شاردن،ترجمه اقبال یغمایی، ج 2 و 4 ، تهران:توس.
فیگوئروآ،گارسیا دسیلوا(1363)، سفرنامه دن گارسیا دسیلوا فیگوئروآ،ترجمه غلامرضا سمیعی،تهران:نشر نو.
غیبی،مهرآسا(1385)، هشت هزار سال تاریخ پوشاک اقوام ایرانی، تهران: هیرمند.     
کمپفر،انگلبرت(1363)، سفر نامه کمپفر، ترجمه کیکاووس جهانداری، تهران: خوارزمی.
کنبی،شیلا(1391)، نقاشی ایرانی، ترجمه مهدی حسینی، تهران:دانشگاه هنر.
کنبی،شیلا(1386)، عصر طلایی هنر ایران، ترجمه حسن افشار، تهران: مرکز.ن: وحید.
ملا جلالدین منجم(1366)، تاریخ عباسی یا روزنامه ملا جلال، به کوشش سیف الله وحید نیا، تهران: وحید.
 مهر آبادی،میترا(1386)، زن ایرانی به روایت سفرنامه نویسان فرنگی، تهران: آفرینش.