نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیار دانشکدۀ طراحی، دانشگاه هنر اسلامی تبریز، تبریز، ایران

2 استادیار گروه موزه و گردشگری، دانشگاه هنر اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده

طراحی سنتی اصطلاحی است که به دو معنی به کار گرفته می‌شود، نخست به معنی ترسیم نقوش و آرایه‌های تزئینیِ دارای سابقۀ تاریخی و دوم به معنی دیزاین و فرایند رسیدن به طرح محصول. این پژوهش روی معنی دوم تمرکز دارد. طراحی سنتی (با معنی دوم) موضوعی است که بسیار در مورد آن صحبت شده است، اما کار پژوهشی بسیار کمی در این حوزه به انجام رسیده است. یکی از عوارض این خلاء علمی این است که پندارها و پیش فرض‌های نادرستی پیرامون طراحی سنتی شکل گرفته است. محور این شناخت‌های غلط، موضوع خلاقیت در طراحی سنتی است. لذا این پژوهش با رویکرد تاریخ اجتماعی، به بررسی خلاقیت در طراحی سنتی می‌پردازد. پرسش‌های متوالی پژوهش عبارت‌اند از: میدان‌های فرهنگی اجتماعی، چگونه شناختِ خلاقیت در طراحی سنتی را تحت تاثیر قرار داده‌اند؟ و (با رویکردی تاریخی اجتماعی چگونه درکی از خلاقیت در طراحی سنتی شکل می گیرد؟ هدف این پژوهش، نخست واسازی شناخت رایج از خلاقیت در طراحی و صناعات سنتی، از زاویۀ مطالعات اجتماعی هنر است و دوم، ترسیم یک چهاچوب نظری جدید برای بررسی این موضوع. بدین منظور از یک روش تحقیق نظری، از نوع توصیفی ـ تحلیل محتوا استفاده شده است. در گام نخست مولفه­هایی به عنوان مفاهیم تحلیلی، مقوله بندی شده­اند. سپس در بخش تحلیل، به روش استدلالی و به کمک آن مقولات موضوع تحلیل شده است. نتایج این پژوهش نشان می‌دهد که: طراحی سنتی خود یک مفهوم برساختۀ مدرن است و طراحی سنتی با طراحی مدرن تفاوت ماهیتی ندارد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

الکساندر, ویکتوریا. 1393. جامعه شناسی هنرها: شرحی بر اشکال زیبا و مردم پسند هنر. با ترجمه اعظم راودراد. تهران: موسسه متن و انتشارات جامعه شناسان.

امرایی, بابک. 1400. “آسیب شناسی مطالعات طراحی سنتی.” اثر سال 42 (3): 325 - 339.
امرایی, بابک. 1392. پسامدرن و طراحی فراصنعتی. تبریز: دانشگاه هنر اسلامی تبریز.
امرایی, بابک, حمیدرضا عمارلو, و عباسقلی وهابی. 1400. “خلاقیت شناسی تطبیقی: مطالعۀ تطبیقی فراتحلیلی نظریات شناخت خلاقیت.” مبانی نظری هنرهای تجسمی 11 (بهار و تابستان): 105-116.
انگیس, دیوید, و جان هاکسون. 1395. جامعه شناسی هنر: شیوه های دیدن. با ترجمه جمال محمدی. تهران: نشر نی.
بکر, هوارد. 1387. “جامعة هنری و فعالیت های مشترک.” در مبانی جامعه شناسی هنر, توسط علی رامین, با ترجمه علی رامین , 357-410. تهران: نشر نی.
بوردیو, پی یر. 1395. تمایز: نقد اجتماعی قضاوت های ذوقی. با ترجمه حسن چاوشیان. تهران: نشر ثالث.
پیروز رام, شهریار. 1393. “مبانی خلاقیت در هنر سنتی.” رسالة دکتری, دانشگاه هنر اصفهان, اصفهان.
جونز, جان کریستوفر. 1390. روش های طراحی. با ترجمه فرشید سرمست. تهران: مرکز نشر دانشگاهی.
حسینی ملا, احمد. 1392. ارتباط تکرار با خلاقیت در نقوش هندسی هنرهای سنتی ایران و کاربرد آن در ساخت اسباب بازی. پایان نامة کارشناسی ارشد, تهران: دانشگاه هنر.
راودراد, اعظم. 1386. “نقد جامعه شناسی: مطالعة فرامتنی اجتماعی هنر.” پژوهشنامة فرهنگستان هنر فروردین و اردیبهشت (2): 63-65.
فلسکی, ریتا, و دیوید شاموی. 1388. مطالعات فرهنگی و زیباشناسی. با ترجمه نیما ملک محمدی. تهران: موسسه متن.
گامبریچ, ارنست هانس. 1379. تاریخ هنر. با ترجمه علی رامین . تهران: نشر نی.
مریدی, محمدرضا. 1392. “بحران در مفهوم سبک و برآمدن تحلیل گفتمان.” مجموعه مقالات دومین همایش بررسی مسایل جامعه شناسی هنر ایران. تهران: موسسة نشر شهر. 143-160.
هاوزر, آرنولد. 1387. “جایگاه اجتمای هنرمند در رنسانس.” در مبانی جامعه شناسی هنر, توسط علی رامین, با ترجمه علی رامین, 309-326. تهران: نشر نی.
ویزبرگ, رابرت. 1378. خلاقیت فراسوی اسطورۀ نبوغ. با ترجمه مهدی والفی. تهران: انتشارات روزنه.
 Becker, Howard S. 1982. The Art Worlds. California: University of California Press.
Alexander, Christopher. 1964. Notes on the Synthesis of Form. Cambridge, Massachusetts and London: Harvard University Press.
Amabile, Teresa M,, and Julianna Pillener. 2012. "Perspectives on the Social Psychology of Creativity." The Journal of Creative Behavior 46 (1): 3-15.
Appadurai, Arjune. 1997. Modernity at Large: Cultural Dimentions of Globalization. Dehli: oxford University Press.
Cross, Nigel. 2021. ENGINERRING DESIGN METHODS: strategies for product development. Fifth Edition. Hoboken: John Wiley & Sons Ltd.
Gla˘veanu, Vlad Petre. 2013. "Creativity and Folk Art: A Study of Creative Action in Traditional Craft." Psychology of Aesthetics, Creativity, and the Arts 7: 140-154.
Guth, Christine M. E. 2015. "The Multiple Modalities of the Copy in Traditional Japanese Crafts." The Journal of Modern Craft 3 (1): 7-18.
Hofstede, Gert Jan, Paul B Perersen, and Geert Hofstede. 2002. Exploring Culture : Exercises, Stories and Synthetic Cultures,. United States of America: Intercultural press.
Julier, Guy. 2015. "From Design Culture to Design Activism." Design and Culture 5 (2): 215-236.
Leong, Samuel. 2011. "reativity and the arts in Chinese societies." In The Routledge International Handbook of Creative Learning, by Julian Sefton-Green, Pat Thomson, Ken Jones and Liora Bersler. London: Routledge.
McLohan, Marchall. 1962. The Gutenberg Galaxy: The Making of Typographic Man. Toronto: University of Toronto Press.
Nisbett, Richard E., and Ara Norenzayan. 2002. "Culture and cognition." In Stevens Handbook of Experimental Psychology, Third edition, by D.L. Medin (Ed.). New York: John Wiley & Sons.
Potter, Cher. 2020. "West African Voice-Disguisers and Audible Ghosts: A Case for Expanding the Fluency of Global Design History." Design and Culture 12 (3): 309-329.
Robertson, roland. 1992. globalization social theory and global culture. London: Sage.
Saha, Arunoday. 1994. "Culture and the Development of Technology in Japan." Technology in Society 16 (2): 225-241.
Saha, Arunoday. 1998. "Technological Innovation and Western Values." Technology in Society 20: 499-520.
stern, Arden, and Sami Siegelbaum. 2019. "Special Issue: Design and Neoliberalism." Design and Culture 11 (3): 265-277.
Walsham, Geoff. 2002. "Cross-Cultural Software Production and Use: AStructurational Analysis." MIS Quarterly 26 (4): 359-380.
Zolberg, Vera L. 2015. "A cultural sociology of the arts." Current Sociology Review 63 (6): 896-915.