نوع مقاله : مقالات پژوهشی ویژه نامه تاریخ اجتماعی و مجلس پژوهی در ایران( سردبیر مهمان دکتر مرتضی نورایی)

نویسنده

استادیار گروه تاریخ بنیاد ایرانشناسی، تهران،ایران

چکیده

در دوره رضاشاه، درآمدهای مالیاتی به یکی از مهم ترین منابع کسب درآمد برای اجرای برنامه های نوسازی دولت و ساماندهی امور مالی و مالیاتی به یکی از مهم ترین دغدغه های مجلس شورای ملی مبدل گردید.در پی طرح مطالبات اصناف و دولت به صورت توامان، مالیات سرانه و صنفی اصناف و پیشه وران لغو و مالیات بر درآمد به نوعی جایگزین آن شد.از آنجا که مالیات همواره یکی از چالش برانگیزترین موضوعات در ارتباط متقابل دولت و اصناف بوده است؛ مجلس به عنوان نهاد متولی قانونگذاری، نقشی درخور توجه در تنظیم قوانین جدید و مطالبات اصناف بر عهده داشت؛ آنچه که به عنوان مساله اصلی این پژوهش مد نظر قرار گرفته است.پژوهش پیش رو با اتکاء به منابع و تحقیقات مرتبط، بر اساس روش تحقیق تاریخی و به  شیوه توصیفی - تحلیلی، درصدد پاسخ به این پرسش است که نقش و عملکرد مجلس نسبت به برنامه های مالیاتی دولت در مورد اصناف و قوانین مصوب چگونه بوده است؟ فرض بر این است که مجلس در این زمینه همگام با دولت گام برداشت. یافته های پژوهش حاکی است که مجلس در راستای ساماندهی مالیات های ماخوذه از اصناف، به عنوان یکی از اهداف کلان دولت عمل کرد و با حذف یکی از قدیمی ترین مالیات های اصناف و تصویب قوانین جدید، مسیر نظارت مستقیم دولت بر کمیت مالیات ها و شیوه مالیات ستانی از اصناف را هموار کرد. با این حال نباید از نظر دور داشت که تلاش مجلس در جهت تامین مطالبات اصناف و جهت دهی و ساماندهی قوانین به سمت اعتدال و عدالت مالیاتی، دست کم تا آنجا که در تعارض با سیاست های کلان حکومت نبودند؛ قابل چشم پوشی نیست.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

Extended Abstract

 Title: National Council Assembly’s Performance in Regulating the Government and Guilds’ Relationships Concerning Tax Regulations (1st Pahlavi Period)

 introduction: During the period of Reza Shah, tax revenues became one of the most important sources of income for the implementation of the government's modernization programs, and the organization of financial and tax affairs became one of the most important concerns of the National Assembly. In the meantime, the per capita and union tax of guilds and craftsmen was abolished and the income tax was somehow replaced by it. The upcoming research relies on relevant sources and research, such as parliament negotiations, petitions commission documents, and legal approvals, while addressing the role of the National Assembly in drafting and approving the most important approved tax laws for guilds during Reza Shah's era; It examines the performance of the parliament in relation to the government's tax programs regarding trade unions and the relevant approved laws. Despite the number of articles and researches related to the role and performance of the parliament in the first Pahlavi era in the field of parties, representatives' activities in different periods, education, women and foreign relations; In the field of taxation and research guilds, not much research has been done and historical researches at this point in the field of parliament and taxation are few and far between. Regarding trade union tax, the sources mainly refer to this law and its impact on the relationship between the government and trade unions, and they have less focused on the role of the parliament in this regard. The main question of the research is based on this: A: What was the performance of the parliament in relation to the government's tax programs regarding trade unions and the relevant approved laws? B: What was the relationship between the positions of the parliament in the field of tax policies and the demands and problems of the guilds? It is assumed that the parliament took steps along with the government in the field of approving new laws.

 Articles such as "Taxation relationship between the government and guilds during the first Pahlavi period: Dissatisfaction with guild tax" (Shirin Bakhsh and others: 2015), "Bazaz and Kalhamal guilds of Sanghar and Keliai during the years 1305-1303" (Dahnavi: 2014) and "Abolition of tax" per capita and guild in the period of Reza Shah and its consequences in Fars province" (Moini Rudbali and Nasiri: 2012). "The position of marketers and guilds in Iran's political and economic developments" (Adine Vand and others, 2014), Ahmed Midari in the article "Guests and Government" (2013) and "Milspo Income Tax Law" (Soleimani and Azizkhah, 2014) on the subject of taxation Guilds have paid during the period of Reza Shah.

Methodology: The upcoming research relies on relevant sources and research, including parliament deliberations, petition documents and legal approvals, based on historical research methods and in a descriptive-analytical way, while addressing the role of the National Assembly in drafting and approving the most important laws. Trade tax approval; It seeks to answer the above questions.

Findings:During the period of Reza Shah, a set of three laws were passed: the abolition of personal and guild tax (approved in December 1305), the law of tax on companies, trade (approved on April 12, 1309), and income tax and stamp duty (approved on November 29, 1312) in the area of ​​guilds. The recent law has faced numerous amendments and was changed in 1317 during the "Income Tax Reform Law".

Discussion and conclusion:The results of the research show that in the process of approving these laws in the sixth to ninth periods of the parliament, despite the absence of an independent representative from the country's trade unions, there is evidence of sensitivity and attention to the problems and demands of the trade unions in the field of taxation, as one of the prominent aspects of relations between the government and trade unions; It is visible. A significant part of these demands were collected through petitions and raised in the parliament. It can be said that at this point, the parliament has moved in line with the plans and tax policies of the government in enacting laws, but at the same time, it has relatively taken into account the concerns of the guilds, especially the small and weak guilds.

Keywords: National consultative Assembly, Guilds, Tax, Government, Pahlavi period, Reza Shah.

 

 
 

 

 

آبراهامیان، یرواند(1391)، ایران بین دو انقلاب، ترجمه کاظم فیروزمند و دیگران، تهران، مرکز.
آبراهامیان، یرواند(1394)، مردم در سیاست ایران، ترجمه بهرنگ رجبی، تهران، چشمه.
آپتون، جوزف ام(1361)، نگرشی بر تاریخ نوین ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران، نیلوفر.
احمدی، محمدحسین(1350)، تاریخ تطور سیستم مالیاتی در دوره  شاهنشاهی ایران، تهران: مؤسسه عالی حسابداری.
آدمیت، فریدون (1356)، هما ناطق، افکار اجتماعی و سیاسی و اقتصادی در آثار منتشر نشده دوره قاجار، تهران، آگه.
اشرف، احمد(1359)، موانع تاریخی رشد سرمایه‌داری در ایران، تهران، زمینه.
اشرف، احمد و علی بنوعزیزی (1387)، طبقات اجتماعی دولت و انقلاب در ایران، ترجمه سهیلا ترابی فارسانی، تهران، نیلوفر.
آل یاسین، کاظم(1371)، تاریخ مالیات از آغاز تا امروز، تهران، مشعل.
امیرتیمور(کلالی)، محمدابراهیم(1380)، ناگفته هایی از دولت دکتر مصدق، به کوشش مرتضی رسولی پور، تهران، موسسه مطالعات تاریخ معاصر.
امیرطهماسب، عبدالله(1355)، تاریخ رضاشاه، تهران، مؤسسه چاپ و انتشار دانشگاه تهران.
انوری، حسن(1381)، فرهنگ بزرگ سخن، تهران: سخن.
آوری، پیتر(1371)، تاریخ معاصر ایران، ترجمه محمد رفیعی مهرآبادی، تهران، عطایی.
باری یر،جولیان (1363)، اقتصاد ایران، 1349-1279، تهران، مرکز تحقیقات حسابداری و حسابرسی.
بهار، محمدتقی(1387)، تاریخ مختصر احزاب سیاسی در ایران، ج2، تهران، زوار.
ترابـی فارسانی، سهیلا(1384)، تجار، مشروطیت و دولت مدرن، تهران، نشر تاریخ ایران.
جمالزاده، محمدعلی(1384)، گنج شایگان، تهران، سخن.
دولت آبادی، یحیی(1361)، حیات یحیی، ج4، تهران، انتشارات عطار.
شجیعی، زهرا(1372)، نخبگان سیاسی ایران: از انقلاب مشروطیت تا انقلاب اسلامی، جلد چهارم، تهران، سخن.
شجیعی، زهرا(1375)، نقش نمایندگان در مجالس قانونگذاری عصر مشروطیت، جلد سوم، تهران، سخن.
فروغی، محمدعلی(1377)، اصول علم ثروت ملل، تهران، نشر و پژوهش فروزان.
فلور، ویلم( 1365)، جستارهایی از تاریخ اجتماعی ایران در عصر قاجار، ترجمه ابوالقاسم سری، جلد 2، تهران، توس.
فوران، جان(1392)، مقاومت شکننده، ترجمه احمد تدین، تهران، رسا.
قلفی، محمدوحید(1379)، مجلس و نوسازی در ایران، تهران، نشر نی.
قمی، قاضی احمد(1359)،خلاصه التواریخ. تصحیح احسان اشراقی. تهران: دانشگاه تهران.
کسروی، احمد(1363)، تاریخ مشروطه ایران، ج1، تهران، صدای معاصر.
کاتوزیان، محمدعلی(1374)، اقتصاد سیاسی ایران، ترجمه محمدرضا نفیسی، کامبیز عزیزی، تهران، مرکز.
کدی، نیکی، آر(1385)، ریشه های  انقلاب ایران، ترجمه عبدالرحیم گواهی، تهران: علم.
کیوانی، مهدی (1392)، پیشه‌وران و زندگی صنفی آنان در عهد صفوی، ترجمه یزدان فرخی، تهران: امیرکبیر.
لمبتون، آن(1360)، نگرشی به جامعه اسلامی در ایران، ترجمه یعقوب آژند، تهران: مولی.
مختاری اصفهانی، رضا(1380)، اسنادی از انجمن‌های بلدی تجار و اصناف 1320-1300، ج2، تهران، خدمات مدیریت و اطلاع‌رسانی دفتر ریاست جمهوری.
ملائی توانی، علیرضا(1381)، مجلس شورای ملی و تحکیم دیکتاتوری رضاشاه، تهران، مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
میلسپو، آرتر چستر(2536)، مأموریت آمریکایی‌ها در ایران، ترجمه حسین ابوترابیان، تهران، پیام.
اشرف، احمد (1374)، «نظام صنفی و جامعه مدنی»، ایران نامه، سال 14، شماره 53، زمستان 1374، صص 5-40.
داور، علی اکبر(دی 1305)، «بحران»، آینده، سال دوم، شماره 1، صص 7-24.
رضایی، عبدالعلی (1376)، «روند شکلگیری اصناف و تحول سازمان صنفی در ایران»، رسانه، سال 8، شماره4، صص 62-69.
شیرین بخش، زهره و علی بیگدلی، شهرام یوسفی فر، محمد شیخ نوری (1396)، رابطه مالیاتی دولت و اصناف در دوره پهلوی اول: نارضایتی از مالیات صنفی، تحقیقات تاریخ اجتماعی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، شماره اول، صص 155-188.
فاضلی، محمد و معصومه اشتیاقی (1392)، رویکرد ساختاری- نهادی به بن بست مجالس مشروطه در ایران، پژوهش نامه علوم سیاسی، سال هشتم، شماره سوم، صص 38-68.
فلور،ویلم(1392)،«جایگاه اصناف در نظام سیاسی اقتصادی و اجتماعی ایران از دوره صفویه تا انقلاب اسلامی»، ترجمه حمید حاجیان پور و زینب تاجداری، پارسه، سال 13، شماره 20، صص 35-61.
کیوانی، مهدی (1379)، «اصناف»، دایره المعارف بزرگ اسلامی، جلد 9، تهران: بنیاد دایره المعارف بزرگ اسلامی.
محبوبی، قربانعلی و نجف علی شهبازی(1390)، فرهنگ مالیاتی در ایران، مهندسی فرهنگی، مرداد و شهریور 1390، شماره 55 و 56، صص 55-67. 
مجموعه قوانین موضوعه و مصوبات در چهار دوره اول، دوم، سوم و چهارم، تهران مطبعه مجلس، بی تا.
فهرست قوانین موضوعه و مسائل مصوبه دوره ششم تقنینیه، بی تا، بی نا.
مجموعه قوانین و مقررات سال‌های 1320-1300هجری شمسی، تهران، روزنامه رسمی جمهوری اسلامی ایران، 1388.
لوح مشروح، مشروح مذاکرات مجلس شورای ملی و اسلامی، مرکز پژوهش‌های کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
مشروح مذکرات مجلس در ادوار مختلف قابل دسترسی در پایگاه کتابخانه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی:
مجلس هفتم، جلسه: 113 صورت‌مجلس روز سه‌شنبه دوازدهم فروردین‌ماه 1309 مطابق غره ذیقعده 1348
مجلس نهم، جلسه: 46 صورت مشروح مجلس روز پنجشنبه 18 آبان‌ماه 1312 (19 رجب 1352)
مجلس نهم، جلسه: 47 صورت مشروح مجلس روز یکشنبه 21 آبان‌ماه 1312 (22 رجب 1352)
مجلس نهم، جلسه: 50 صورت مشروح مجلس روز دوشنبه 29 آبان‌ماه 1312 (غره شعبان 1352)
مجلس نهم، جلسه: 114صورت مشروح مجلس شنبه 24 آذرماه 1313 (7 رمضان 1353)
مجلس یازدهم، جلسه: 81 ، روز یکشنبه 28 اسفند ماه 1317
نشریات :
اطلاعات، 31 فروردین 1312، ش 1877
اطلاعات، 9 اسفند1312، ش 2133
اطلاعات، 2آذر 1312، ش 2056
حبل المتین، جمادی الاول1343ق، س32، ش24
اسناد سازمان اسناد و کتابخانه ملی ایران با نام اختصاری «ساکما» ؛ با شماره پرونده های :
11888-240،66800-293،29001-240،12988-240
اسناد کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای ملی با نام اختصاری «کمام» و با شماره های بازیابی:
 71/2/4/79/7 ، 79/1/31/148/7، 168/4/23/134/7 ، 89/2/4/79/7، 372/8/12/95/7، 36/1/20/5/8، 72/2/12/175/8، 68/2/14/68/9، 81/3/31/114/9
Ashraf, Ahmad (1990), BAZAR iii. Socioeconomic and Political Role, Encyclopedia of Iranica, vol IV, Edited by Ehsan Yarshater, London & newYork, pp30-44.