نقش طبقه زمین‌دار در انتخابات مجلس چهاردهم شورای ملی (۱۳۲۲ ش/ ۱۹۴۳ م)؛ مورد مطالعه: حوزه انتخابیه شهرضا

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 پژوهشگر پسادکتری تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

2 استاد گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران

چکیده
به دنبال اشغال ایران توسط متفقین در شهریور ۱۳۲۰ ش/ آگست ۱۹۴۱ م، طبقه زمین‌دار، ضعف دولت مرکزی در فضای آشفته جنگ جهانی دوم را غیمت شمرد تا به تحکیم موقعیت اجتماعی خود پرداخته و سهم بیشتری در مناسبات قدرت کسب کند. نمود بارز این پدیده در انتخابات مجلس چهاردهم شورای ملی به وقوع پیوست، جایی که با استعفای رضاشاه و تفویض سلطنت به ولیعهد جوان، خلاء استبداد متمرکز پیشین، فضا را برای ظهور مجدد خان‌سالاری‌های پراکنده و نقش‌آفرینی ملاکان محلی در انتخابات مجلس مهیا کرده بود. پژوهش حاضر با رویکردی توصیفی- تحلیلی و تلفیق دو روش کیفی و کمی، بر پایه اسناد منتشر نشده آرشیو مجلس شورای اسلامی، نشان می‌دهد که چگونه سرنوشت انتخابات مجلس چهاردهم، در بسیاری از حوزه‌ها به دست ملاکین افتاد و چهره‌هایی جدید از طبقه زمین‌دار برای نخستین بار به نمایندگی مجلس رسیدند. این مقاله با مطالعه موردی حوزه انتخابیه شهرضا بر پایه اسناد منتشر نشده آرشیو مجلس شورای اسلامی، به ارائه تحلیل آماری از نحوه توزیع تعرفه و اخذ رای در این حوزه انتخابیه می‌پردازد. مسئله اصلی این پژوهش آن است که چگونه نامزد شهرضا با داشتن جمعیت رای‌دهنده کمتر نسبت به نامزد مردم لنجان به مجلس شورای ملی راه یافت. یافته‌ها موید این فرضیه تحقیق است که طبقه زمین‌دار محلی شهرضا، با دخالت‌های فراقانونی برای پیروزی کاندیدای مورد نظر خود، نه تنها آزادی‌های حداقلی و سلامت انتخابات را مخدوش نمود، بلکه عملاً بخش عمده‌ای از رای‌دهندگان منطقه لنجان را نیز، از حق طبیعی مشارکت در انتخابات محروم ساخت.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

The role of the Landowner Class in Fourteenth Term of National Consultative Assembly Election (1943 A.D); Case Study: Shahreza Constituency

نویسندگان English

Mohammad Afghari 1
Morteza Nouraei 2
1 Post Doctoral Researcher at University of Isfahan, isfahan, iran
2 Professor of History, University of Isfahan, Isfahan, iran
چکیده English

After the occupation of Iran in August 1941 A.D by the Allies, the landowner class, found opportunity to rebuild its social position and gain more share in political relations. The fourteenth term of the parliamentary election was the most obvious appearance of this phenomenon. Following the resign of Reza Shah in favor of the crown prince, the absence of centralized dominant power, prepared the space for the re-emergence of scattered landowners and interfering in the parliamentary elections.This study has a descriptive-analytical approach and used mixed qualitative and quantitative methods. The paramount aim is to reveal how the elections of the 14th parliament fell into the hands of the lords and new characters from the local landowner class became member of parliament. The article used statistical analysis of the distribution of tariffs and votes which was extracted from Shahreza constituency election's unpublished documents kept in the National Parliament archives. The main question of this research is how the Shahreza candidate got into the National Assembly with a lower voter turnout than the Lenjan candidate. The findings show that major local landowners, to victory of their preferred candidates, not only violated the election rules but also effectively deprived the majority of voters in Lenjan region of their right to participate in the election.

کلیدواژه‌ها English

Landowner Class
National Consultative Assembly Election
Fourteenth Term of General Election
Shahreza
Lenjan County
مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، اسناد انتخابات اصفهان (کمام، انتخابات اصفهان): ۵/۷/۵/۲؛ ۵/۷/۵/۳؛ ۵/۷/۵/۵؛ ۵/۷/۵/۶؛ ۵/۷/۵/۹؛ ۷/۷/۱/۳.
مرکز اسناد و کتابخانه مجلس شورای اسلامی، صورت مجلس انجمن نظار انتخابات (صمان): دوره ۱۴ حوزه انتخابیه شهرضا؛ دوره ۷ و ۱۴ حوزه انتخابیه اصفهان.
انتخابات مجلس پنجم به روایت اسناد (۱۳۸۴): ج۱، تهران: مرکز بررسی اسناد تاریخی وزارت اطلاعات.
مذاکرات مجلس شورای ملی (مذاکرات): سال‌های ۱۲۹۰، ۱۳۰۳، ۱۳۲۱، ۱۳۲۳، ۱۳۲۴.
آبراهامیان، یرواند (۱۳۸۴): ایران بین دو انقلاب، تهران: نشر نی.
آوری، پیتر (۱۳۸۸): تاریخ ایران دوره پهلوی (مجموعه تاریخ ایران کمبریج)، تهران: جامی.
اسامی نمایندگان مجلس شورای ملی (۱۳۵۶): تهران: بی‌نا.
اعزاز نیک‌پی، عزیزالله (۱۳۴۷): تقدیر یا تدبیر، خاطرات اعزاز نیک‌پی، تهران: ابن‌سینا.
ایوانف، میخاییل سرگیویچ (۱۳۵۶): تاریخ نوین ایران، ترجمه هوشنگ تیزابی و حسن قائم‌پناه، بی‌جا.
باقری، عباس (۱۳۸۵): آشنایی با تاریخ مجالس قانونگذاری در ایران (دوره چهاردهم)، تهران: گروه مطالعات بنیادین حکومتی.
بشیریه، حسین (۱۳۷۴): جامعه‌شناسی سیاسی ایران، تهران: نشر نی.
بهار، محمدتقی (۱۳۵۷): تاریخ احزاب سیاسی ایران، جلد اول، تهران: شرکت سهامی کتاب‌های جیبی.
بهرامی، علی و دیگران (۱۴۰۰): دانش‌نامه شهرضا، ج ۱، شهرضا: کتیبه ماندگار.
دولت‌آبادی، یحیی (۱۳۶۲): حیات یحیی، ج ۴، تهران: عطار و فردوسی.
رحمانیان، داریوش (۱۳۹۱): ایران بین دو کودتا، تهران: سمت.
رحیمی، حمید (۱۴۰۰): دانش‌نامه شهرضا، ج ۳، شهرضا: کتیبه ماندگار.
ریچارز، فرد (۱۳۷۹): سفرنامه فرد ریچاردز، ترجمه مهین‌دخت صبا، تهران: علمی فرهنگی.
شجیعی، زهرا (۱۳۴۴): نمایندگان مجلس شورای ملی در بیست و یک دوره قانونگذاری، تهران: مؤسسه مطالعات و تحقیقات اجتماعی.
عاقلی، باقر (۱۳۸۰): شرح حال رجال سیاسی و نظامی معاصر ایران، ج ۳. تهران: نگاه.
غنی، سیروس (۱۳۷۷): ایران: برآمدن رضاخان، برافتادن قاجارها و نقش انگلیسی‌ها، ترجمه حسن کامشاد، تهران: نیلوفر.
فراهانی، حسن و بهبودی هدایت‌الله (۱۳۹۳): روزشمار تاریخ معاصر ایران، ج ۲، تهران: موسسه مطالعات و پژوهشهای سیاسی.
فرخ، سید مهدی (۱۳۴۷)، خاطرات سیاسی سید مهدی فرخ (معتصم‌السلطنه)، تهران: امیرکبیر.
فوران، جان (۱۳۹۲): مقاومت شکننده، تاریخ تحولات اجتماعی ایران، ترجمه احمد تدین، تهران: موسسه خدمات فرهنگی رسا.
قشقایی، محمدناصر (۱۳۶۱): مصاحبه با آقای محمدناصر قشقایی (صولت)، مصاحبه‌کننده: حبیب لاجوردی، لس‌آنجلس: موسسه تاریخ شفاهی هاروارد.
قلفی، محمد وحید (۱۳۷۹): مجلس و نوسازی در ایران، تهران: نشر نی.
کرونین، استفانی (۱۳۹۳): رضاشاه و شکل‌گیری ایران نوین، دولت و جامعه در زمان رضاشاه، ترجمه مرتضی ثاقب‌فر، تهران: جامی.
کمالی‌زاد، ژاله (۱۳۹۷): رستاق لنجان، اصفهان: شهرداری اصفهان.
لمبتن، آن (۱۳۶۲): مالک و زارع در ایران، ترجمه منوچهر امیری، تهران: انتشارات علمی و فرهنگی.
مروارید، یونس (۱۳۷۷): از مشروطه تا جمهوری، نگاهی به ادوار مجالس قانونگذاری در دوران مشروطیت، تهران: اوحدی.
ملایی توانی، علیرضا (۱۳۸۱): مجلس شورای ملی و تحکیم دیکتاتوری رضاشاه، تهران: مرکز اسناد انقلاب اسلامی.
منصف، مصطفی (۱۴۰۰): دانش‌نامه شهرضا، ج ۴، شهرضا: کتیبه ماندگار.
مهدوی، مصلح‌الدین (۱۳۸۶): اعلام اصفهان، جلد اول، به تصحیح غلامرضا نصراللهی، اصفهان: سازمان فرهنگی تفریحی شهرداری.
وحیدنیا، سیف‌الله (۱۳۵۳): کارنامه لنجان، بی‌جا، بی‌نا.
همایی شیرازی، جلال‌الدین (۱۳۹۰): تاریخ اصفهان، حوادث و وقایع و سلاطین اصفهان، تهران: پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی.
هولستر، ارنست (۱۳۵۵): ایران در یکصد و سیزده سال پیش، ترجمه محمد عاصمی، تهران: وزارت فرهنگ.
یکرنگیان، میرحسین (۱۳۳۶): گلگون‌کفنان، تهران: علمی.
آبادیان، حسین (۱۳۸۴): نظریه‌پردازان استبداد منور، تاملی در دیدگاههای سیاسی علی دشتی و مرتضی مشفق کاظمی، مطالعات تاریخی، شماره ۶.
آبادیان، حسین (۱۳۸۸): انتخابات مجلس پنجم و مجلس موسسان براساس اسناد منتشر نشده وزارت جنگ، مطالعات تاریخی، ش ۲۷، زمستان ۱۳۸۸.
ابطحی، علی‌رضا و کیمیا کشتی‌آرا (۱۳۹۲): گذری اجمالی بر عملکرد تقی فداکار عضو اتحادیه کارگری حزب توده در اصفهان، فصلنامه پژوهشنامه تاریخ، ش ۳۱.
افقری، محمد و دیگران (۱۴۰۰): تحلیل انتخابات دوره پنجم مجلس شورای ملی در اصفهان (با تکیه بر اسناد منتشرنشده مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی)، گنجینه اسناد، ش ۱۲۱، بهار ۱۴۰۰.
پوربختیار، غفار (۱۳۸۶): رضاشاه و طرح اسکان اجباری عشایر بختیاری، مسکویه، ش ۸، زمستان ۱۳۸۶ و بهار ۱۳۸۷.
حسینی، حمزه و عطا آموزیان (۱۴۰۰): تاثیر نوسازی رضاشاه بر طبقه زمین‌دار (۱۳۲۰-۱۳۰۴)، تاریخنامه خوارزمی، ش ۳۳، بهار ۱۴۰۰.
زیلاب‌پور، بابک و مرتضی دهقان‌نژاد (۱۴۰۰): تحلیلی بر سیاست اسکان دولت پهلوی اول در ایل قشقایی، پژوهش‌های تاریخی، ش ۴۹، بهار ۱۴۰۰.
شهیدی، ابوالقاسم (۱۳۵۱): انتخابات اصفهان در سال ۱۳۲۲ چگونه گذشت و چرا استاندار لال شد؟، مجله وحید، ش ۱۷.
طهماسبی، ساسان و محمد رستمی (۱۳۹۰): شورش بختیاری‌ها در ۱۳۰۸ ش، گنجینه اسناد، ش ۸۲، تابستان ۱۳۹۰.
عیوض‌زاده، شهلا (۱۳۸۴): ضرب و شتم مدیر جریده میهن، گنجینه اسناد، ش ۶۰، زمستان ۱۳۸۴.
قربان‌پور، خدابخش و دیگران (۱۳۹۷): چالش دولت مدرن رضاشاه با ایلات و عشایر؛ مانع توسعه‌یافتگی سیاسی، فصلنامه علمی-پژوهشی تاریخ ایران و اسلام دانشگاه الزهرا، شماره ۴۰، زمستان ۱۳۹۷.
لواء مختاری، شاهپور (۱۳۵۳): خاطرات نیم قرن خدمت: کودتای اسفند ۱۲۹۹، مجله وحید، ش ۳۰.
نصیری طیبی، منصور (۱۳۹۳): زندگی سیاسی صولت‌الدوله قشقایی (۲)، از جنگ جهانی اول تا واپسین روزگار، اسناد بهارستان، ش ۵، زمستان ۱۳۹۳.
واعظ، نفیسه (۱۳۸۸): روش های سلب قدرت اقتصادی سران ایلات و عشایر در دوره رضاشاه، پیام بهارستان، ش ۶، زمستان ۱۳۸۸.
هنرفر، لطف‌الله (۱۳۴۴): آثار تاریخی لنجان، مجله وحید، ش ۱۸، بهار ۱۳۴۴.
اصفهان، محل نشر اصفهان، صاحب امتیاز و مدیر و سردبیر امیرقلی امینی.
سالنامه فرهنگ شهرضا (۱۳۳۶): شهرضا: شرکت چاپ شهرضا.
سرنوشت، محل نشر اصفهان، صاحب امتیاز و مدیرمسئول جواد مجد صهبازاده.
عرفان، محل نشر اصفهان، صاحب امتیاز و مدیر و سردبیر احمد عرفان.
نشریه فرهنگی شهرضا (۱۳۲۹)، شهرضا: بی‌نا.
نقش جهان، محل نشر اصفهان، صاحب امتیاز حسین نور صادقی.
افقری، محمد (۱۳۹۸): پایان نامه تحلیل مشارکت سیاسی در انتخابات ادوار پنجم تا بیست و چهارم مجلس شورای ملی (۱۳۰۲-۱۳۵۷ ش) (مورد مطالعه: حوزه انتخابیه اصفهان)، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
جوادی، احمد (۱۳۴۰):پایان نامه اوضاع تاریخی، سیاسی، اجتماعی و اقتصادی شهرضا (قمشه)، اصفهان: دانشگاه اصفهان.
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
پاییز و زمستان 1403
اسفند 1403
صفحه 67-101

  • تاریخ دریافت 08 تیر 1401
  • تاریخ بازنگری 10 تیر 1402
  • تاریخ پذیرش 18 تیر 1402