تحول نظام مدیریتی روستای سرمشهد؛ از کدخدایی به شورایی

نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ ایران اسلامی دانشگاه شیراز، شیراز، ایران

2 دانشیار گروه تاریخ، دانشگاه شیراز، شیراز، ایران.

چکیده
روستای سرمشهد از زمان پیدایش (مصادف اوایل دوران قاجار) تا اجرای قانون اصلاحات ارضی همواره تحت نظام ایلی (خان، کلانتر و کدخدا) اداره می­شد. اما با اجرا شدن این قانون،مدیریت ایلی در سرمشهد بتدریج کنار رفت و مدیرییت دولتی جای آن را گرفت. بر این اساس پزوهش حاضر با روش تحقیق تاریخی و بهره­گیری از مطالعات میدانی، مصاحبه و اسناد در صدد پاسخ­گویی به این پرسش است، نظام مدیریت روستای سرمشهد- بعنوان مطالعه موردی- چگونه دچار تغییر و تحول شد؟ نتیجه مطالعات نشان می­دهد، اجرای قانون اصلاحات ارضی در سرمشهد از سال 1349 ه ش، آغازگر تحولات مدیریتی در این روستا بود. در نتیجه آن بیشتر زمین­های مالکان از اختیارشان خارج شد. این شرایط از قدرت و نفوذ نظام ایلی کاست و موجب به حاشیه رفتن آن گردید. با تضعیف این نظام در دوره گذر از مدیریت کدخدایی به مدیریت شورایی، ریش­سفیدان، خانه انصاف، خیراندیشان و اداره تعاون و امور روستاها تا سال 1377 به امورات سرمشهد رسیدگی می‌کردند. و از اسفند سال 1377 ه. ش. برای اداره روستای سرمشهد نخستین دوره انتخابات شورا همزمان با سایر روستاهای ایران برگزار گردید و سال 1381 هش. اولین دهیار سرمشهد انتخاب شد.

کلیدواژه‌ها

موضوعات


عنوان مقاله English

Reorganize Management System in Sarmashhad Village; from Headman to Council System.

نویسندگان English

Puyan Ghasemi 1
mohammad ali ranjbar 2
1 Graduated from the Masters of Arts degree in Iranian Islamic History, Department of History Shiraz University, Shiraz, Iran
2 Associate Professor Department of History Shiraz University, Shiraz, Iran.
چکیده English

Sarmashhad village from the beginning (early of Qajar period) to fifty decade(Solar Hijri) managed by tribe system. When land reform started in Sarmashhad, tribe system withdrew, so governmental system replaced. After Islamic revolution in 1357 (1979) management system changed to council system.

This research use historical-research method. Research question: How Sarmashhad management system as a case study change and reorganize? According to reliable sources, land reform did in 1349 in Sarmashhad. As a result of land reform many landlords lost some fields and some lords bought a few fields This condition reduced power of old management system. Islamic revolution and opposition with landlord's property, destroyed governmental management system in Sarmashhad village for all time. The village in transition from headman to council system handle by some people and institutions like patriarchs, charitable groups etc. But in 1377 the first council election done and in 1388 the first governor of Sarmashhad elected.

کلیدواژه‌ها English

Sarmashhad village
management system
headman
land
council system
آرشیو ملی ایران: 3118  (دادخواهی گروهی از زارعین زمین های سرمشهد در برابر مالک سابق از اداره اصلاحات ارضی فارس مورخه 14/10/1351).
آرشیو ملی ایران: 2562 (شکایت تعدادی از اهالی سرمشهد از کارشکنی تعدادی از افراد با نفوذ به علت بستن آب چشمه به روی آن‌ها در زمان اصلاحات ارضی، به اداره تعاون و امور روستاهای استان فارس و پیگیری این سازمان 09/02/1352).
آرشیو ملی ایران: 26827 (تلاش برای حکمیت و حل اختلاف بین یکی از مالکین زمین های سرمشهد با تعدادی از زارعین، توسط معتمدین و ریش سفیدان و اداره تعاون و امور روستا ها در جریان اصلاحات ارضی در سرمشهد 05/09/1351).
آرشیو ملی ایران: 2574 (اعتراض فردی به نحوه اجرای مقررات قانون تقسیم و فروش املاک مورد اجاره به زارعین و رسیدگی وزارت تعاون و امور روستاها- اداره کل بازرسی و رسیدگی به شکایات به این اعتراض 20/03/1352).
آرشیو ملی ایران: 9635 (نامه به نخست وزیر، توسط همسر نامدار پناهی و شکایت از یاغی گری و قتل و غارت اموال مردم در سرمشهد توسط یاغیگران مورخه 08/07/1318، 22/07/1318، 30/07/1318).
آرشیو ملی ایران: 5014 (تقاضای دستورر صدور پروانه حفر چاه در اراضی سرمشهد از اداره تعاون و امور روستاهای شهرستان کازرون 09/10/1354).
آرشیو ملی ایران: 1457 (رسیدگی به شکایت و تقسیم زمین میان زارعین 10/04/1352).
آرشیو ملی ایران: 25/13152، 25/13353، 8/16613 (درخواست از اداره کل کشاورزی استان فارس جهت سم‌پاشی مزارع کشاورزی و مهار آفت ملخ 26/06/1354).
ابراهیمی، سعید(1385). بررسی روشمند سفال‌های سطحی شهر باستانی سرمشهد. پایان‌نامه کارشناسی‌ارشد، دانشگاه آزاد اسلامی واحد تهران مرکزی.
ابوالاحرار، علیرضا و همکاران (1400). بررسی محوطه تاریخی سرمشهد استان فارس در متون تاریخی و آثار جغرافی‌نویسان اسلامی با تاکید بر شواهد باستان‌شناسی و هنری. نشریه مطالعات هنر اسلامی، 724، (41): 18.
ازکیا، مصطفی(1365). جامعه شناسی توسعه و توسعه نیافتگی روستایی ایران، تهران، ایران: اطلاعات.
امان اللهی بهاروند، سکندر (1384). کوچ نشینی در ایران،  پژوهشی درباره عشایر و ایلات. تهران، ایران: آگاه.
امینی‌نیا، سیروس(1389). جره و بالاده، دیار گل نرگس. شیراز، ایران: ره آورد هنر.
آیت‌اللهی، سیدعلیرضا(1357). ایلات و عشایر فارس. شیراز، ایران: بی نا.
بهروزی، محمدجواد(1346). شهر سبز، اوضاع اقتصادی-سیاسی-طبیعی و تاریخی شهرستان کازرون. شیراز، ایران: کانون تربیت.
بهمن­ بیگی، محمد(1397). عرف و عادت در عشایر فارس. شیراز، ایران: همارا.
پورافضل، حسن و نجفی، بهاالدین(1351). اصلاحات ارضی و واحد های دسته جمعی تولید کشاورزی. بی جا: بی‌نا.
ایمانی جاجرمی، حسین و عبدالهی، مجید(1388).بررسی تحولات مدیریت روستایی در ایران از مشروطیت تا زمان حاضر. راهبرد، 18، (52):221-244.
جاسبی، عبدالله(1390). اصول و مبانی مدیریت. تهران، ایران: حکیم باشی.
خورموجی، میرزا جعفرخان حقایق نگار(1317). نزهت الاخبار، تاریخ و جغرافیای فارس. بی جا: کتابخانه موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی.
رزم­آرا، حسینعلی (1330). فرهنگ جغرافیایی ایران. تهران، ایران: دایره جغرافیایی ستاد ارتش.
سعیدی مدنی، سیدمحسن(1402). دیدگاهی انسان شناختی و تاریخی به پیدایش تداوم و افول فرهنگ مدیریت کدخدایی در روستاهای ایران، تداوم و تغیر اجتماعی، 2، (1): 128-111.
سهرابی، علی(1387). آموزش و پرورش در عشایر ایران. شیراز، ایران: نوید.
شاه ­حسینی، یونس(1383). مدیریت روستایی در ایران از کدخدایی تا دهیاری. مجله جهاد، 24، (263): 85-91.
شمیم، علی اصغر(1384). ایران در دوره سلطنت قاجار. تهران، ایران: زریاب.
طالب، مهدی(1392). مدیریت روستایی در ایران. تهران، ایران: دانشگاه تهران.
فارسیمدان، ابراهیم(1393). ایمور در گذر زمان؛ نگاهی به تاریخ سیاسی، اجتماعی، فرهنگی اقتصادی طایفه فارسیمدان. شیراز، ایران: قشقایی.
فسایی، حاج­میرزا حسن حسینی (1378). فارس­نامه ناصری. جلد دوم، تهران، ایران: امیرکبیر.
قاسمی، پارسا(1392). سرمشهد: موسسه باستان پژوهی کهن دیار مهر و شورای اسلامی روستای سرمشهد.
قنبری­نژاد، زینب و سعیدی­نیا، حبیب‌الله(1400). پیامدهای اجتماعی و اقتصادی شکل‌گیری شرکت­های سهامی زراعی در فارس. تاریخ ایران نو، 14، (2): 133-154.
لمبتون، آن.ک.س(1345). مالک و زارع. منوچهر امیری. تهران، ایران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
لهسائی‌زاده، عبدالعلی(1368). تحولات اجتماعی در روستاهای ایران. شیراز، ایران: نوید.
مصطفوی، محمد تقی(1343). اقلیم پارس. جلد اول، تهران، ایران: انجمن آثار و مفاخر فرهنگی.
مطیعی لنگرودی، حسن(1388). برنامه‌ریزی روستایی با تاکید بر ایران. مشهد، ایران: جهاد دانشگاهی.
مومنی، باقر (بی­تا). سیمای روستای ایران، ایران: پیوند.
ودیعی، کاظم(1339). روستانشینی در ایران. شورای عالی فرهنگ و هنر، ایران: تهران.
وثوقی، منصور(1368). جامعه‌‌شناسی روستایی. تهران، ایران: کیهان.
هاشمی، مصطفوی(1377). مجموعه مقالات سمینار ساماندهی و بهسازی روستاهای استان فارس، شیراز: دبیرخانه سمینار.
یوسفی ­فر، شهرام و جنگجو، شهناز(1393). جایگاه و ساختار منصب کدخدا در مدیریت روستایی ایران از مشروطه تاپایان حکومت پهلوی اول، پژوهش­های تاریخی، سال ششم، (سوم)، 48-27.
مصاحبه با پروین، مجتبی (27/ 09/ 1401)، 45ساله، نخستین دهیار سرمشهد،سرمشهد.
مصاحبه با حیدری، حشمت الله (22/ 08/ 1401)، 52 ساله، کارمند دادگستری، شیراز.
مصاحبه با سلطانی، غلام عباس (14/ 09/ 1401)، 60 ساله، کارمند- مطلع تاریخ شفاهی، سرمشهد.
مصاحبه با طهماسبی، یعقوب (14/ 11/ 1401). 52 ساله، آزاد- مطلع مسائل و تاریخ شفاهی سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با فارسیمدان، ابراهیم (پائیز/ 1401)، 37 ساله، نویسنده کتاب ایمور در گذر زمان، سرمشهد.
مصاحبه با فارسیمدان، سیروس (24/ 05/ 1401)، 80 ساله، مطلع تاریخ شفاهی و عضو خاندان مالک سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با قاسمی، ایرج (تابستان/ 1401 )، 45 ساله، کشاورز- محقق تاریخ شفاهی، پادنا وسرمشهد.
مصاحبه با قاسمی، پنجعلی (25/ 05/ 1401)، 67 ساله، بازنشسته- عضو سابق شورای اسلامی سرمشد، سرمشهد.
مصاحبه با قاسمی، فرشاد (13/ 08/ 1401)، 26 ساله، دانشجو- مطلع تاریخ شفاهی سرمشهد، سرمشهد،.
مصاحبه با قاسمی، فریبرز (13/ 12/ 1401)، 75 ساله، بنا و کشاورز- مطلع تاریخ شفاهی سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با قاسمی، قارداش (26/ 08/ 1402)، 65 ساله، دبیر بازنشسته- عضو سابق شورای اسلامی سرمشهد، یاسوج .
مصاحبه با قاسمی، قره (دی1398 و پائیز 1401)، 80 ساله، معلم بازنشسته- عضو سابق شورای اسلامی سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با قاسمی، مسعود (29/ 08/ 1401)، 45 ساله، مدیر سازمان کمیته امداد- عضو سابق شورای اسلامی سرمشهد، کازرون.
مصاحبه با قاسمی، نبی­الله ( 28/ 09/ 1401)، 37 ساله، بازاری- عضو سابق شورای اسلامی  سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با قراچه، امین (08/ 10/ 1401)، 55 ساله،  معلم بازنشسته، سرمشهد.
مصاحبه با قراچه، پری­زاد (17/ 09/ 1401)، 84 ساله، مطلع تاریخ شفاهی، سرمشهد.
مصاحبه با قره­بیگی، محمد علی (19/ 10/ 1401)، 36 ساله، دهیار سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با معینی­فر، منوچهر (24/ 09/ 1401)، 55 ساله، معلم بازنشسته-عضو سابق شورای اسلامی سرمشهد، سرمشهد.
مصاحبه با نامداری، حاج اسد (18/ 10/ 1401)، 50 ساله، معلم- دهیار سابق سرمشهد، سرمشهد.
دوره 14، شماره 2 - شماره پیاپی 28
پاییز و زمستان 1403
اسفند 1403
صفحه 293-323

  • تاریخ دریافت 14 مهر 1403
  • تاریخ بازنگری 04 بهمن 1403
  • تاریخ پذیرش 06 بهمن 1403