نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 کارشناس ارشد تاریخ/ دانشگاه تربیت مدرس

2 دانشیار گروه تاریخ/ دانشگاه تربیت مدرس

چکیده

بازار به عنوان رکن اقتصادی نظام شهری قدمتی طولانی در تمدن مصری دارد. حضور والیان مسلمان در چند سده نخست در مصر بر تغییر وضعیت بازارها و حتی شکل اقتصادی آنها تاثیر گذاشت. دغدغۀ اصلی این پژوهش یافتن پاسخ این پرسش اساسی که کارکردهای اجتماعی-مذهبیبازارهای مصراسلامی در عصر والیان مسلمانچه بوده است؟ جست­وجوهای کتابخانه­ای و مطالعه منابع مکتوب متکی بر شیوه مطالعات تاریخی یعنی روش توصیفی و تحلیلی متکی بر استنتاج و قیاس نشان داد که توسعه موقعیت مکانی فضای شکل گیری بازارها ­به مثابه رکن مهم حیات اجتماعی و تمدنی  در مصر ، زمینه مساعدی را برای برگزاری وگسترش آیین­های ملی و مذهبی فراهم آورده است.برپایی بازارهای مهم در مجاورت مسجد بویژه مساجد جامع موجب پیوستاری اقتصاد و دین شده است .مجموعه در­هم­تنیده از کارکردهای دینی در بازارهای مصر درانعقاد مجلس قرآن­خوانی و حفظ آن و یا برگزاری نماز جمعه و نیز تاسیس نهادهای اقتصادی چون حسبه به عنون تنظیم­کننده کنش­های اقتصادی بازار و همچنین شکل­گیری اصناف و تشکیلات صنفی درون بازار و پیشه­های تخصصی بدرستی متجلی است. علاوه­براین نقش فضای گستردۀ بازار در ایجاد اجتماعات عظیم مردمی علیه حاکمیت سیاسی و نیز حضور بازاریان در شورش­های اجتماعی به علت فشارهای مالی والیان از دیگرسو انعکاس­دهنده نقش­های اجتماعی بازار و بازاریان در جامعۀ مصر عصر والیان بود.

کلیدواژه‌ها

ابن تغری بردی،(بی تا)جمال الدین ابی المحاسن یوسف ، النجوم الزاهره فی ملوک مصر و القاهره،مصر، وزارت الثفافه و الارشاد.
ابن خردادبه،ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله،(1889) المسالک والممالک،بیروت، دارصار.
ابن خردادبه،ابوالقاسم عبیدالله بن عبدالله،(1889) المسالک والممالک،بیروت، دارصار.
ابن دایه، احمدبن یوسف الکاتب،(1359)،المکافاه و حسن العقبی، به کوشش محمودمحمدشاکر،قاهره، مکتبه الاستقامه.
ابن دقماق،ابراهیم بن محمدبن ایدم العلایی،(بی تا) الانتصارلواسطه عقدالامصار، بیروت، دارالافاق الجدیده.
ابن رسته،ابو علی احمدبن عمر،(1365)«الاعلاق النفیسه و یلیه کتاب البلدان»، ترجمه حسین قره چانلو، تهران،امیرکبیر.
ابن زولاق، حسن بن ابراهیم،(بی تا)، فضایل مصر واخبارها، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه.
ابن عبدالحکم، ابوالقاسم عبدالرحمن بن عبدالله(1920)، فتوح المصرواخبارها،لیدن.
ابوالفداء،(1392) تقویم البلدان، ترجمه عبدالعلی بیرجندی،تهران، سفیراردهال.
اجتهادی،ابوالقاسم،(1363)بررسی وضع مالی و مالیه مسلمین، تهران،سروش.
اصطخری،بواسحاق ابراهیم بن محمد،(2004)،المسالک والممالک، بیروت،دارصار.
بلاذری، احمد بن محمد بن یحیی ،(1404) فتوح البلدان،بیروت،دارالکتب العلمیه.
بلوی، ابومحمدعبدالله بن محمد،(بی تا)، سیره ابن طولون،به کوشش محمدکردعلی، قاهره، مکتبه الثقافه الدینیه.
بیرونی، ابوریحان،(1380)،الآثارباقیه عن قرون الخالیه، تحقیق و تعلیق، پرویزاذکائی، تهران، میراث مکتوب.
جاحظ، ابوعثمان عمرو بن بحر،(1385)، الحیوان، بیروت، دارالکتب العلیه
سمعانی، عبدالکریم(1395)، الاتحبیر فی معجم الکبیر، بغداد،دارالاوقاف.
سیوطی، جلال الدین،(1299)،حسن المحاضره فی اخبار مصرو القاهره،مصر، مطبعه اداره الوطن.
عبدالله السّلومی،عبدالعزیز ،(1405) دیوان الجند،نشأته و تطوره فی­الدوله الاسلامیه حتی عصر المأمون،
قبادیانی مروزی،ناصرخسرو،(1381)،سفرنامه، تهران، انتشارات زوار.
کندی،محمدبن یوسف،(1958)تاریخ ولاه وقضات، بیروت، موسسه الکتب الثقافیه،
مسعودی،ابوالحسن علی بن حسین،(1965)،مروج الذهب و معادن الجواهر،بیروت، دارالاندلس،الطبعه الاولی.
مسکویه الرازی،ابوعلی ،(1379)تجارب الامم،تهران،سروش.
مقدسی،ابوعبدالله محمدبن احمد ،(1411)، احسن التقاسیم فی معرفه الاقالیم،قاهره، مکتبه المدبولی.
مقریزی،تقی الدین ابی العباس احمد بن علی ،(بی تا)المواعظ و الاعتباربذکرالخطط و الآثار،قاهره، مکتبه الثقاوفه الدینیه.
یاقوت حموی، ابوعبدالله، (1995)،معجم البلدان،بیروت،دارصار.
یعقوبی، احمدبن ابی یعقوب بن جعفربن الواضح،(1422)،البلدان، بیروت، دارالکتب العلمیه.