نوع مقاله : مقاله پژوهشی
نویسنده
استادیار گروه تاریخ دانشگاه اصفهان، اصفهان، ایران
چکیده
اصطلاح «خوئدوده» یکی از مهمترین مفاهیم فقه زرتشتی است که به ازدواج با خویشان نزدیک تعبیر شده‌است. از جمله شواهد مربوط به وجود این رسم بین برخی از ایرانیان، متون غیر ایرانی به ویژه یونانی و رومی هستند که بارها توسط محققان مورد کنکاش قرار گرفته‌اند. اما یونانیان و رومیان تنها مللی نبودند که به این نوع از ازدواج بین ایرانیان اشاره کرده‌اند، متون چینی، بودایی، ژاپنی و کره‌ای نیز در این مورد اطلاعات جالبی دارند. مقالۀ حاضر بر آن است تا با روش توصیفی- تحلیلی و بررسی تطبیقی شواهد مربوطه در متون شرقی و غربی، سنت خوئدوده را در میان زرتشتیان داخل و خارج ایرانشهر بررسی کند. مداقه در این متون نتایجی را در بر دارد. نخست، آن‌که اطلاعات این متون را می توان به دو دسته تقسیم کرد. قسمتی از این اطلاعات گزارش‌هایی را شامل می‌شوند که به این رسم در بین زرتشتیان و دیگر اقوام زرتشتی خارج از ایران می‌پردازند. بخش دیگر مربوط به ایرانیان زرتشتی مهاجر در شرق دور است. کتیبۀ مقبرۀ ماشی(Mǎ Shì (馬氏)) در چانگ آن (Cháng'ān (長安))، از جمله مهمترین این داده‌هاست که چگونگی این رسم در بین ایرانیان مهاجر در چین را نشان می‌دهد. مدعای نویسنده این است که بر طبق این متون، رسم ازدواج با محارم، عملی دینی بوده که تنها متعلق به ایرانیان نبوده بلکه درمیان بیشتر آریایی-هایی که بر دین زرتشتی بودند رواج داشته‌است.
کلیدواژه‌ها
موضوعات
آثنایُس (1386)، ایرانیات در کتاب بزم فرزانگان، برگردان و یادداشتها: جلال خالقی مطلق، تهران: مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی.
بی نام (1376)، روایت امید اشوهیشتان، مترجم: نزهت صفای اصفهانی، تهران: نشر مرکز.
قریب، بدرالزمان (1345)، «کتیبهای به خط پهلوی در چین»، مجلۀ دانشکده ادبیات و علوم انسانی دانشگاه تهران، مهر ماه، سال چهاردهم - شماره یکم، صص 70 – 76.
رضایی باغ بیدی، حسن ( 1386)، «ساسانیان و زردشتیان در چین و ژاپن»، سمینار بین‌المللی ایران و اسلام: آراء و اندیشه‌ها، تهران، مرکز دائرة‌المعارف بزرگ اسلامی، 15-16 شهریور. صص 1-15.
ثعالبی نیشابوری، عبدالملک بن محمد بن اسماعیل (1368)، تاریخ ثعالبی، ترجمۀ محمد فضائلی، تهران: نشر نقره.
یعقوبی، احمد بن ابی یعقوبی (1382)، تاریخ یعقوبی، ترجمه محمد ابراهیم آیتی، تهران: بنگاه ترجمه و نشر کتاب.
Aoki, Takeshi (2015), “Zoroastrianism in the Far East”, In: The Wiley Blackwell Companion to Zoroastrianism, Michael Stausberg, Yuhan Sohrab‐Dinshaw Vevaina, & Anna Tessmann (eds.), West Sussex: John Wiley & Sons Inc: 147‐156.
Anklesaria, Behramgore T. (1956), Bundahišn, ed. and tr. Behramgore T. Anklesaria as Zand-ākāsīh: Iranian or Greater Bundahišn, Bombay.
Anquetil Duperron, Abraham Hyacinthe (1771), Zend-Avesta: ouvrage de Zoroastre, contenant les idées théologiques, physiques et morales de ce législateur, les ceremonies du culte religieux..., Paris.
Beal, Samuel (1906), Si-yu-ki: Buddhist Records of the Western World, Vol. ii, London: Kegan Paul, Trench, Trübner & Co. Reprint: New York: Paragon.
Boyce, Mary and Frantz Grenet (1991), A History of Zoroastrianism III: Zoroastrians under Macedonians and Roman Rule, Leiden and Cologne.
Confucius (1939), The Chinese Classics: The Shoo King or the Book of Historical Documents (two parts), Vol. 3, Part. 1, Translated by James Legge, Oxford: Clarendon Press.
Daffinà, P. (1983), “La Persia sassanide secondo le fonti cinesi”, Rivista degli Studi Orientali, No. 57, pp. 121-70.
Darmesteter, James (1891), “Le Hvaêtvadatha, ou le mariage entre consanguins chez les Parsis,” Revue de l’histoire des religions 24, pp. 366-75.
Dien, Albert E. (2007), Six Dynasties Civilization, New Haven, CT: Yale University Press.
Du, You (2016), Tongdian, 12 vols. Beijing: Zhonghua Shuju.
Fairbank, J. K. (1942), 'Tributary. Trade and China's Relations with the West', The Far Eastern Quarterly, Vol. 1, No. 2, pp. 129–49.
Gelder, Geert Jan van (2005), Close Relationships: Incest and Inbreeding in Classical Arabic Literature. London: I.B. Tauris.
Harmatta, J. (1971), “The Middle Persian-Chinese Bilingual Inscription from Hsian and the Chinese-Sāsānian Relations,” La Persia nel Medioevo, Rome, pp. 363-76.
Herodotus (1938), Histories, with an English Translation by A. D. Godley. 4 vols. Cambridge, Mass.: Harvard University Press, London, William Heinemann.
Hjerrild, Bodil, (2003), Studies in Zoroastrian Family Law: A Comparative Analysis. (CNI Publications 28.) Copenhagen: Museum Tusculanum Press/The Carsten Niebuhr Institute of Near Eastern Studies, University of Copenhagen.
Humbach, Helmut (1988), "Die Pahlavi-Chinesische Bilingue von Xi'an", in A Green leaf/ Barg-e sabz, Papers in honour of Professor Jes P. Asmussen, Acta Iranica, No. 29, Leiden, pp. 73-82.
Humbach, Helmut (1998), “Epigraphy i. Old Persian and Middle Iranian epigraphy,” Encyclopedia Iranica, Vol. VIII, Fasc. 5, pp. 478-488.
Itō, Gikyō, (1979), “Zoroastrians' Arrival in Japan (Pahlavica I),” Orient, Volume 15, 55-63.
Kasugai, Shin’ya (1954), “Gōsesetsuron ni in’yo seraretaru Maga-Baramon ni tsuite”, Indogaku Bukkyogaku Kenkyu 3/1, pp. 299–304.
Kasugai, Shin’ya (1960), ‘‘Ancient Iranian religion as it appears in Buddhist texts: its polyandry and religious practices’’, Japanese Organizing Committee for the IX I.C.H.R.; Science Council of Japan; International Association for the History of Religions (eds), Proceedings of the IXth International Congress for the History of Religions: Tokyo and Kyoto, 1958, August 27th–September 9th. Tokyo: Maruzen, 112–5.
Kingsley, Peter (1995), ‘‘Meetings with Magi: Iranian themes among the Greeks, from Xanthus of Lydia to Plato’s Academy,’’ Journal of the Royal Asiatic Society (Ser. 3) 5/2, 173–209.
Kuwayama Shōshin (1992), Echō Ōgotenjikkoku-den Kenkyū慧超往五天竺國傳研究 [Huichao’s Wang Wu-Tianzhuguo zhuan: record of travels in five Indic regions]. Kyoto: Kyōto Daigaku Jinbun Kagaku Kenkyūjo.
Linghu Defen (1971), Zhoushu, j. 50., Beijing: Zhonghua shuju.
Lin, Meicun (1995), Colophon on the Chinese-Pahlavi Bilingual Epitaph Unearthed from a Tomb in Xi'an, The Serindian Civilisation, Oriental Publishing House.
Liu, Yingsheng (1990),"Further research on Chinese-Pahlavi bilingual epitaph from the Tang dynasty tomb of Lady Ma, wife of Su Liang," KX, No. 3.
Li Yanshou (1974), Beishi, Beijing: Zhonghua shuju.
Luo, Kun and Zhang Yongshan (1998), “General Military History of China”, Military History of the Tang Dynasty, Vol. 10, Military Science Press.
Lukonin, V. G. (1983), "Political, Social and Administrative Institutions", in Cambridge History of Iran, vol. 3, Ehsan Yarshater, (eds.), London: Cambridge UP, pp. 681–747.
Molé, M. (1963), Culte, mythe et cosmologie dans l’Iran ancien, Paris.
Philip, T. V. (1998), East of the Euphrates: Early Christianity in Asia, Delhi: Indian Society for Promoting Christian Knowledge and Christian.
Pan, Yihong (1997), Son of Heaven and Heavenly Qaghan: Sui-Tang China and its Neighbors, Bellingham, Washington: Ccenter for East Asian Studies, Western Washington University.
Pulleyblank, Edwin G. (1991), “Chinese-Iranian Relations, i in pre-Islamic times”, in: Encyclopædia Iranica, Vol. 5: available at http://www.iranicaonline.org/articles/chinese-iranian-i
Sastri, N. Aiyaswami (1978), Satyasiddhi-śāstra of Harivarman, Volume 2, English Translation. (Gaekwad’s Oriental Series 165.) Baroda: Oriental Institute.
Shastri, Swami Dwarikadas (1982), Tattvasaṅgraha of Ācārya Shāntarakṣita: With the Commentary 'Pañjikā' of Shrī Kamalashīla, (Bauddha Bharati Series 2.) Varanasi: Bauddha, Bharati.
Silk, Jonathan A. (2008), “Putative Persian Perversities: Buddhist Condemnations of Zoroastrian Close-Kin Marriage in Context,” Bulletin of SOAS, 71, 3, pp. 433-64.
Slotkin, J.S. (1947), ‘‘On a possible lack of incest regulations in Old Iran’’, American Anthropologist 49/4, pp. 612–7.
Skjærvø, Prods Oktor (2013), “Marriage ii. Next of kin marriage in Zoroastrianism,” Encyclopædia Iranica: available at http://www.iranicaonline.org/articles/marriage-next-of-kin
Wang Tao (2007), “Parthia in China: a Re—examination of the Historical Records”, in: The Age of the Parthians: The Idea of Iran, vol. II, London, 87—104.
Wei Shou (1974), Weishu. Beijing: Zhonghua shuju.
Wei Zheng (1973), Suishu, j. 83, Beijing: Zhonghua shuju.
West, E. W. (1882), “Datistān-ī dīnīk,” in Pahlavi Texts II, SBE 18, Oxford.
Xia Nai, “Colophon to the Tomb Epitaph of the Wife Su Liang lady ma”, KG, 1964: 9.
Xinjiang, Rong (2000), “Research on Zoroastrianism in China,” China Archaeology and Art Digest, iv.1: Zoroastrianism in China, pp. 7-13.
Xiong, Victor Cunrui (2016), Capital Cities and Urban Form in Pre-modern China: Luoyang, 1038 BCE to 938 C (Asian States and Empires), New York: Routledge.
Xiong, Victor Cunrui (2006), Emperor Yang of the Sui Dynasty: His Life, Times, and Legacy, NewYork: Suny Press.
Yang, Han-sung, Yün-hua Jan, Shotaro Iida and Laurence W. Preston (1984), The Hye Ch’o Diary: Memoir of the Pilgrimage to the Five Regions of India, Berkeley: University of California Press.
)