نوع مقاله : مقاله پژوهشی

نویسندگان

1 استادیارگروه تاریخ، دانشکده ادبیات و علوم انسانی، دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران

2 کارشناسی ارشد تاریخ ایران دوره اسلامی دانشگاه شهید بهشتی، تهران، ایران.

چکیده

تغییر زمان‌بندی سنتی با تعیین ساعت رسمی به عنوان زمان رسمی کشور ایران برای هماهنگی با زمان معیار بین المللی دوران مدرن از مهم‌ترین مسائل سیاست مدرنیزاسیون دوره پهلوی بود. دولت پس از تصویب قواعد و قوانین ساعت رسمی ایران به افق تهران در سال 1307 و 1314 و اجرای مدل 24 ساعته زمان‌بندی مدرن، برنامه هایی را در سازمان دولت و روابط اجتماعی و فعالیت های اقتصادی جامعه ایران برای اجرای آن در پیش گرفت که همراه با چالش هایی بود. چیستی این چالش ها و چگونگی مواجهه دولت با آنها مساله مقاله حاضر است بنابراین می توان پرسید چالش های رسمی شدن ساعت در ایران دوره پهلوی و برنامه های دولت در مواجهه با این چالش ها و واکنش های مردم به آن چه بوده است؟ فرضیه مقاله این است که چرخش مفهوم زمان سنتی به زمان‌بندی مدرن در فرایند مدرنیسم دوره پهلوی و رسمی شدن ساعت مسائلی بی سابقه را برای دولت پدید آورد که با استفاده از اقتدار دولت مدرن و ظرفیت حقوقی – قضایی آن، امکان سازگاری فرهنگی و اجتماعی با آن در جامعه ایران شکل گرفت.بررسی اسناد و تبیین رخدادهای آن دوران به روش تاریخی نشان می‌دهد که دولت در نهایت با توسل به شیوه های سازش، فرهنگ‌سازی تشویقی تنبیهی در کنار بهره‌گیری از اختیارات حقوقی قضایی، در نهادینه شدن ساعت رسمی در جامعه ایران معاصر موفق گردید.

کلیدواژه‌ها

موضوعات

اسناد
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۱-۱۳۱۰، ۲۴۰۰۳۴۲۴۴
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۰، ۲۹۳۰۰۱۴۷۸
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۲، ۲۹۷۰۱۲۴۵۷
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۵، ۲۹۷۰۰۰۶۸۹
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۵، ۳۱۰۰۲۰۰۲۷
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۵، 360000848
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۶، ۲۱۰۰۰۱۴۳۹
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۶، ۲۹۷۰۰۲۲۹۵
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۶، ۳۱۰۰۱۸۷۷۳
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۷، ۲۹۷۰۳۰۹۹۴
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۷، ۳۱۰۰۶۷۲۲۷
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۸، ۲۹۷۰۴۵۲۰۲
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۸، ۹۱۲۹۷۳۳۱۲
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۰۹، ۲۹۳۰۷۸۷۲۰
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۰، ۲۲۰۰۱۸۲۵۸
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۰، ۲۹۷۰۳۶۸۳۷
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۰، ۳۱۰۰۶۷۴۸۶
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۱، ۲۹۳۰۲۸۲۲۱
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۱، ۲۹۷۰۰۹۸۴۳
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۳، ۲۹۷۰۲۷۸۲۴
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۴، ۲۱۰۰۰۷۷۴۱
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۴، ۲۴۰۰۵۵۶۸۷
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۴، ۹۶۲۹۸۱۹۳۴۰
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۶، ۲۹۳۰۹۱۹۹۴
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۶، ۳۱۰۰۶۲۷۵۹
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۷، ۲۹۳۰۱۴۳۱۸
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۱۹، ۹۶۲۹۸۲۴۲۰۴
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۲۱، ۹۶۲۹۳۱۰۱۷۳
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۳۰ قمری، ۳۷۰۰۱۲۰۶۰
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۳۳۵ قمری، ۲۱۰۰۰۳۴۶۶
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۱۶-۱۳۱۴، ۲۳۰۰۰۳۶۹۹
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، ۲۰-۱۳۱۹، ۹۶۲۹۸۱۸۰۰۱
سازمان اسناد و کتابخانة ملی ایران، بی‌تا، ۳۱۰۰۴۷۲۹۴
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۳۰۵، 101168714
کتابخانه، موزه و مرکز اسناد مجلس شورای اسلامی، ۱۶-۱۳۱۵، 1011101271196
 
کتاب‌ها
ابراهیم نژاد، هرمز (1402)، تاریخ پزشکی در ایران: حرفه، تخصص و سیاست، ترجمه محمد کریمی، تهران، شیرازه
اتابکی، تورج (۱۳۸۵)،تجدد آمرانه جامعه و دولت در عصر رضاشاه، ترجمةمهدی حقیقت‌خواه، تهران: انتشارات ققنوس.
اتابکی، تورج(۱۳۹۰)، دولت و فرودستان (فراز و فرود تجدد آمرانه در ترکیه و ایران)، ترجمةآرش عزیزی، تهران: انتشارات ققنوس.
ادیب‌زاده، مجید (۱۳۸۹)، مدرنیته زایا و تفکر عقیم: چالش تاریخی دولت مدرن و باروری علوم انسانی در ایران، تهران: ققنوس.
اکبری، محمدعلی(۱۳۸۴)، تبارشناسی هویت جدید ایرانی (عصر قاجاریه و پهلوی اول)، چاپ نخست، تهران: شرکت انتشارات علمی و فرهنگی.
بالسلو، سیوان (۱۴۰۰)، مردانگی ایرانی (در اواخر قاجار و اوایل پهلوی)، ترجمة لعیا عالی‌نیا، تهران: نشر همان.
برک، پیتر (1393)، تاریخ و نظریه اجتماعی، ترجمه حسینعلی نوذری، تهران: طرح نو.
تامپسون، ادوارد‌پالمر (1402)،زمان، انضباط کاری و سرمایه‌داری صنعتی، ترجمة حسن پورسفیر، تهران: نشر شیار.
خلیلی‌خو، محمدرضا(۱۳۷۳)، توسعه و نوسازی ایران در دوره رضاشاه، تهران: مرکز انتشارات جهاد دانشگاهی.
رزا، هارتموت (۱۳۹۸)، شتاب و بیگانگی (به سوی نظریه ای انتقادی درباره ی زمان در جامعه ی مدرن متاخر)، ترجمة حسن پورسفیر، تهران: آگه.
سروش‌فر، زهره (۱۳۹۸)، زمان در زندان (سیاست‌گذاری تقویم در سال‌های پس از انقلاب اسلامی)، تهران: آرما.
سروش‌فر، زهره(۱۴۰۲)، سرگذشت اجتماعی تقویم در ایران، تهران: اگر.
شایق، سیروس (۱۴۰۰)، توانا بود هرکه دانا بود (علم، طبقه و تکوین جامعة مدرن ایرانی ۱۳۳۰-۱۲۸۰)، ترجمة مارال لطیفی، تهران: نشر شیرازه کتاب ما.
شهری، جعفر(۱۳۶۸)، تاریخ اجتماعی تهران در قرن سیزدهم، جلد سوم، چاپ اول، تهران: نشر رسا.
شهری، جعفر(۱۳۸۳)، طهران قدیم، جلد اول، تهران: نشر معین.
فربرن، مایلز (1394)، تاریخ اجتماعی: مسائل، راهبردها و روش ها، ترجمه ابراهیم موسی پور بشلی و محمد ابراهیم باسط، تهران: انتشارات سازمان سمت.
قلی‌پور، علی (۱۴۰۰)، پرورش ذوق عامه در عصر پهلوی، تهران: نشر نظر.
کرونین، استفانی(۱۳۹۸)، ارتش و حکومت پهلوی، ترجمة غلامرضا علی‌بابایی، تهران: انتشارات خجسته.
کریمیان سردشتی، نادر (۱۳۸۴)، تاریخ زمان‌سنجی و صنعت ساعت‌سازی، تهران: امیرکبیر.
لیدمن، سون اریک (۱۳۸۸)، در سایهی آینده (تاریخ اندیشهی مدرنیته)، ترجمة سعید مقدم، تهران: اختران.
مک رایلد، دانلد و آورام تیلور (1397)، نظریه اجتماعی و تاریخ اجتماعی، ترجمه محمد غفوری، تهران: انتشارات سازمان سمت
مناشری، دیوید (۱۳۹۷)، نظام آموزشی و ساختن ایران مدرن، ترجمة محمدحسین بادامچی و عرفان مصلح، تهران: حکمت سینا.
منظورالاجداد، محمدحسین (۱۳۸۰)، سیاست و لباس (گزیده اسناد متحدالشکل شدن البسه) (1318-1307). تهران: سازمان اسناد ملی ایران، پژوهشکده اسناد.
هال، استوارت و برم گیبن (1403)، درآمدی بر فهم جامعه مدرن، ج 1-4، گروه مترجمان، تهران: نشر آگه
 
مقالات
اتحادیه، منصوره و الهام ملک‌زاده (۱۳۸۸)، «بهداشت و اقدامات خیریه‌ی بهداشتی در دوره‌ی رضاشاه»، تاریخ اسلام و ایران، ۷۹ (۳)، ۱-۲۵.
استوار، مجید (۱۴۰۲)، «آموزش و نوسازی ایران در دولت پهلوی اول»، دولت‌پژوهی، ۳۴ (۲)، ۵۷-۹۷.
روستایی، محسن (۱۳۷۹)، «رایزنی ایران عصر رضاشاه درباره یک واژه تاریخی (ایران به جای پرس)»، گنجینه اسناد، ۳۷ و ۳۸، ۶۰-۶۷.
صیاد، محمدرضا (۱۳۷۵)، «پیدایش و سیر تحول تقویم هجری شمسی»، وقف میراث جاویدان، ۱۵ و ۱۶، ۱۰۹-۱۱۸.
محمدی، منظر و سیدسعید سید احمدی زاویه (۱۳۹۶)، «لباس متحدالشکل: بازنمایی قدرت و مدرنیته (دوران پهلوی اول)»، تاریخ ایران، ۸۱، ۷۵-۱۰۲.
یاراحمدی، معصوم (۱۳۹۳ و ۱۳۹۴)، «بررسی رویکرد هویتی حکومت رضاشاه»، مطالعات تاریخی، ۴۷ و ۴۸، ۱۰۹-۱۳۸.
 
دانشنامه‌ها
جانب الهی، محمدسعید(۱۳۹۸)،دایره­المعارف بزرگ اسلامی،به سرپرستی محمدکاظم موسوی بجنوردی، ج ۴، ذیل مدخل «زمان سنجی»، تهران: دایره‌­المعارف بزرگ اسلامی
قاسملو، فرید (۱۳۹۵)، دانشنامة جهان اسلام، ج ۲۱، ذیل مدخل «زمان سنجی»، تهران: دانشنامة جهان اسلام